Türkiye Cumhuriyeti'nin Bejing Büyükelçisi Sayın Murat Esenli, Çin Halk Cumhuriyeti'nin 60. yıldönümü törenlerini Tinananmen Meydanı'nda büyükelçiler için ayrılan özel bölümde izledi. Törenden sonra Çin Ulaslararası Radyosu (CRI) Türkçe bölümüne özel bir demeç veren Büyükelçi Esenli, gördüklerinin kendisini son derece etkilediğini belirterek izlenimlerini paylaştı.
Sayın büyükelçi, biraz önce Çin Halk Cumhuriyeti'nin 60. kuruluş yıldönümünü kutlama törenindeydiniz. Öncelikle tören hakkındaki genel izlenimlerinizi alabilir miyim?
Memnuniyetle. Öncelikle Çin Halk Cumhuriyeti'nin kuruluşunun 60. yıldönümü dolayısıyla, radyonuzu izleyen ve Türkçe bilen izleyicilerinizi ve radyonuzdaki arkadaşları en iyi dileklerimle kutlamak istiyorum.
Bu önemli faaliyet çerçevesinde, 60. yıl etkinlikleri bağlamında esasen diplomatik çevreyi de dahil eden kutlamalar, bizim açımızdan 28 Eylül tarihinde başladı. O akşam eşim Evren Esenli'yle birlikte "Tekrar Yenilenme, Tekrar Gençleşme Yolunda" isimli bir sunuma gittik. Bu, Çin Ulusal Halk Kongresi'nde sunulan bir gösteriydi. Öncelikle o, çok çarpıcıydı ve Çin'in tarihsel boyutlar içerisindeki gelişimi ele alınıyordu. Dün akşam, 30 Eylül'de bizi, (yani) büyükelçileri, Başbakan Wen Jiabao kabul etti ve bu vesileyle kendisiyle görüşme imkanını tekrar buldum. Cumhurbaşkanımızın, Başbakanımızın ve Dışişleri Bakanımızın Çin Halk Cumhuriyeti'ne 60. yıl münasebetiyle gönderdikleri kutlama mesajları var, bu mesajlar doğrultusunda ben de Sayın Başbakan'ı 60. yıl dolayısıyla kutladım.
Bugünkü resmi geçide gelince, son derece etkiliydi. Zaten Beijing'de bir süredir yaşadığımız için, bu resmi geçitle ilgili yoğun faaliyetlerde bulunulduğunu, yoğun hazırlıklar yapıldığını biliyorduk. Hakikaten bu yapılan hazırlıklara yakışır bir sonuç vardı. Çok çarpıcıydı, hem işin askeri boyutu, hem teknolojik boyutu, hem organizasyon boyutu. Bizim oturduğumuz yer diğer büyükelçilerle birlikte olduğumuz bir locaydı ve dikkat ettim, bütün büyükelçiler gördüklerinden son derece etkilenmişlerdi.
Başbakana Türkiye hükümetinin kutlama mesajını ilettiğinizi söylediniz. Bu kutlama mesajının içeriğini izleyicilerimize özetle aktarabilir misiniz?
Sayın Başbakanımız muhatabı, mevkidaşı Sayın Wen Jiabao'ya 60. yıldönümü nedeniyle hem en iyi dileklerini gönderiyor, hem de ilişkilerimizin geliştimesi yolundaki içten dileklerimizi yineliyor. Bu bağlamda Sayın Wen Jiabao da Çin Halk Cumhuriyeti'nin aynı dilekleri taşıdığını, görüşmemiz kısa olsa da bana iletti. Böylece, hükümetlerimiz arasındaki paralellikler kuvvetli bir şekilde gelişmekte...
Biraz önce Çin Cumhurbaşkanı Hu Jintao törende kısa bir konuşma yaptı. Bu konuşmayla ilgili düşüncenizi alabilir miyim?
Doğrusu konuşma Çince'ydi, ben İngilizce tercümesini dinlemeye çalıştım, fakat tercümeyi çok net duyamadım. Ama bir noktayı duyabildim. Onu da sizlerle paylaşmak istiyorum. Çin Halk Cumhuriyeti'nin gelişmesinin, Çin Halk Cumhuriyeti ordusunun dünya barışına katkılarda bulunacağı biçiminde bir ifade vardı. Bu tabii, çok önemli bir ifade. Çin Halk Cumhuriyeti bugün dünyada çok önemli bir yerde. Ekonomik olarak baktığımızda, bu yılın sonunda dünyanın ikinci büyük ekonomisi olması bekleniyor. Askeri durumuyla, teknolojik seviyesiyle ve son 30 yıldır katettiği reform ve ekonomik ilerlemeyle dünyanın şu anda ekonomik olarak içinde bulunduğu sıkıntıdan ülkeleri çıkarabilecek bir konumda. Bu da Çin Halk Cumhuriyeti'nin çok ciddi bir sorumluluk üstlendiğinin bir işareti. Ümit ediyorum, çok kısa zamanda çeşitli global sıkıntıları Çin'le birlikte aşabiliriz. Bu bağlamda tabii G-20 çerçevesinde Türkiye ve Çin'in yaptıkları işbirliği var. Ekonomik konuya tekrar geri dönmek gerekirse, burada hem Çin, hem Türkiye konulara benzer açılardan bakıyorlar, korumacılığa son derece kuvvetli bir şekilde karşı çıkıyoruz, uluslararası örgütlerin, uluslararası kuruluşların gelişme yolundaki ülkelerin daha fazla söz sahibi olmasını istiyoruz, mevcut finansal sektörün daha iyi kontrol edilmesi gerektiğine inanıyoruz ve bunları hepsini bir araya getirdiğimizde, Çin'e önemli görevler düşüyor, ama bu görevlerde de Çin yalnız değil, Türkiye'nin de üzerine düşen görevler var. İşbirliği konusunda oldukça kararlıyız.
Tabii işin çevre boyutu var. Çevre boyutunda da benzer yaklaşımlar sergiliyoruz. Bence bu konuşmada, en azında duyabildiğim kadarıyla bu gibi kritik, bütün dünyayı ilgilendiren konularda da ayrıntılı ve aydınlatıcı unsurlar içerdiğini düşünüyorum.
Bugünkü törenin sizin ilginizi en çok çeken bölümü hangisiydi?
Ben öncelikle şunu söyleyeyim. Bir kere törenin bütününe baktığımızda, katılan insan sayısı; ikincisi törenin bir tane hata olmadan baştan sona kadar yürütülmesi. Çünkü çok ciddi koordinasyon gerektiren bir tören olduğunu düşünüyorum. Burada hem askerler var, hem uçaklar, hem geçmesi gereken gruplar, onların üzerinde yer aldıkları taklar... Hepsini bir arada düşünürsek oldukça kapsamlı. Bir de bu kadar büyük bir alanda böyle bir töreni yaparken, herkes aynı görüş zaviyesine de sahip değil. Onlara göre de çeşitli yerlere yerleştirilmiş ekranlarla törenin detayları bence herkese eşit bir şekilde ulaştırıldı. Lojistik olarak kolay bir işlem olmadığını düşünüyorum, ama ona rağmen bence çok başarılı bir şekilde düzenlenmiş, başarıyla da uygulanmış bir resmi geçitti. Bu bağlamda tabii bütün geçen bu grupların ne kadar mumtazam yürüdüğünü söylemeden edemeyeceğim. Hepsi ipe dizilmiş gibiydi. Çok etkileyici bir törendi. Bu bağlamda dikkat ettim, Çin Halk Cumhuriyeti devletinin önde gelen üyelerinin iki buçuk saat süren bu töreni hiç oturmadan, ayakta izlemeleri de ayrı bir unsurdur. Onu da belirtmek istiyorum.
Bugünkü törenin önemli bir kısmı ordunun geçit töreniydi. Çin ordusu sizin gözünüzde nasıl bir güç? Dünyanın bazı kesimlerinde "Çin tehdidi" şeklinde bir düşünce var. Siz Çin'in silahlı kuvvetlerine nasıl bir gözle bakıyorsunuz?
Çin Halk Cumhuriyeti'nin silahlı kuvvetleriyle ilgili olarak benim ilk aldığım izlenimler, burada göreve başladıktan sonra ülkenizi ziyaret eden çeşitli komutanlarımız sayesindeydi ve kendilerinin benimle paylaştıkları izlenimlere geri dönmek gerekirse, ordunuzun son derece güçlü ve dünya barışına katkı yapmak üzere hazırlanmakta olan, önemli aşamalar kaydetmiş teknolojik olarak ileri bir ordu olarak değerlendirdiler. Ben bu değerlendirmelere aynen katılıyorum.
Benim görebildiğim, tabii çok önemli silah sistemleri de bugünkü geçitte yer alıyordu. Çeşitli türde füzeler, balistik füzeler, kısa menzilli füzeler... Bunların hepsinin tabii dünya barışına katkı yapacak unsurlar olduğunu düşünmek istiyorum. Çünkü silahlar esasen daha çok caydırıcı olmalı, yani kullanılarak caydırmaktansa kullanılmadan caydırıcı olması her zaman tercih sebebi... Çünkü savaşlar her zaman acıları beraberinde getirmiştir. Bir sürü insanın aileleri perişan olmuştur. Onun için burada tabii Çin Halk Cumhuriyeti silahlı kuvvetlerinin kuvvetli olması, çevredeki istikrar için bence önemlidir diye düşünüyorum. Ve Çin Halk Cumhuriyeti'nin zaten Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi'nde daimi olarak yeri var. Birleşmiş Milletler'in yasasını en iyi bilen ülkelerden bir tanesi, Çin Halk Cumhuriyeti... Ve bu yasa içerisinde de zaten hiç bir zaman her hangi bir ülkeye tehditle yaklaşılmaması veya tehdit edilmemesi kavramlarını tamamen benimsemiş bir ülke Çin. Onun için Çin Halk Cumhuriyeti'nin benimsediği bu prensibi ordu tarafından da benimsenmiş olduğunu biliyorum. Bu nedenle ben, Çin Halk Cumhuriyeti'nin ancak barışa katkı yapabileceğini düşünüyorum. O açıdan da diğer düşüncelerle aynı fikirde olmadığımı söyleyeyim.
Çok teşekkür ederim.
Ben de çok teşekkür ederim.
