Wa etnik grubu, Yunnan eyaletinin Ximeng, Cangyuan ve Menglian adlı 3 ilçesinde yaşıyor. Waların yaşadığı Lanchang Irmağı ve Sa'erwen Nehri arasındaki Nu Dağları'nın güney kesimlerine A Wa Dağlık Bölgesi ismi verildi. Çin genelinde yapılan 5. nüfus sayımına göre, Waların 400 bine yakın nüfusu var. Waların yazılı dili yoktu, Çin Halk Cumhuriyeti'nin kurulmasından sonra merkezi hükümetçe A Wa Bölgesine dil uzmanları gönderilerek, 1957 yılında Latin alfabesine dayalı Wa yazı dili oluşturuldu.
Wa, Yunnan eyaletinde yaşıyan eski etnik gruplardan biri. Han hanedanın hüküm sürdüğü M.Ö. 109 yılında, Wa ve etrafındaki Bulang ve De'ang gibi etnik grupların ataları Han hakimiyeti altında bulunuyordu.
Yuan (1206-1368) ve Qing (1644-1911) hanedanlarında çok sayıda Han, Yunnan eyaletinin batı kesimlerine taşındı. Bu arada Xishuangbanna ve Dehong gibi kesimlerde etkin olan Dai etnik grubu da günden güne güçleniyordu. Hanlar, Dailer ve diğer etnik grupların göçüyle, Walar bir yandan A Wa Bölgesine yoğunlaşmaya, diğer yandan da başka etnik gruplarla iç içe yaşamaya başladı.
Tang (618-907) hanedanından sonraki tarihi kayıtlarda, esas olarak avcılıkla ve evcil hayvanları yetiştirmekle geçinen Walar tarım ekonomisinin ilk döneminde bulunuyordu. Ming (1368-1644) ve Qing hanedanlarında Wa etnik grubunun toplumsal yaşamı ve ekonomisi daha da gelişti. Walar, bu dönemde, ilkel aşiret toplumundan coğrafi bölge temeline dayalı tarım toplumuna geçti. Ancak diğer ileri kabilelere göre, Waların toplumsal gelişmesi hızlı olmadı. Walar, dağlık bölgelerde yaşayıp, tahıl yetiştirmeye devam etti. Avcılık, yaşamlarında yine önemli bir yer tutuyordu. Tahıl ekiminde sığır kullanılmıyor, sadece kadınların emeği kullanılıyordu.
Çin Halk Cumhuriyeti'nin kuruluşundan önce Waların bir kısmı, feodal toprak ekonomisi düzeninde yaşıyordu. Yeni Çin'in kuruluşundan sonra Walar, ilkel ekim yöntemini değiştirip, tarım üretimini hızla arttırdı. Hiç sanayi olmayan A Wa bölgesinde hidroelektrik santraller inşa edildi, çeşitli sanayi sektörleri geliştirildi.
Şimdi ara verelim, Waların yaşamını anlatan "A Walar Yeni Şarkıyı Söylüyor" adlı şarkıyı birlikte dinleyelim.
Çok zengin olan Wa sözlü edebiyatı, insanlığın doğuşu ve dünyadaki tüm varlıklar, düğün ve cenaze gibi töreler, hikaye, efsane, şiirler, atasözleri, üretim ve çeşitli yaşamları konu alıyor.
Waların yaşadıkları bölgede 1965 yılından sonra keşfedilen 10 kaya resminin Waların atalarınca oluşturulduğu kanıtlanmamış olsa da, resimlerdeki manzaralar Waların tarihi ile gelenek ve görenekleriyle sıkı sıkıya ilşkili. 10 kaya resminden birinde tasvir edilen bir köy, A Wa bölgesinde 1950'lerdeki köy yapısına çok benziyor. Bu resmin 3000 yıllık geçmişi var.
Tarihte Wa erkekleri siyah kısa ceket ve geniş pantolon; kadınlar çizgili ve renkli etek giyerdi. Kadınlar gümüş ve bambudan yapılma bilezik ve kolye gibi süs eşyaları çok sever. Aslında bu takılara Wa erkekleri de çok meraklıdır. Zamanla Waların giysilerinde de değişiklikler oldu, modern giysiler ortaya çıktı. Ancak Waların toplu halde yaşadıkları köylerde hala geleneksel milli özellikler korunuyor. Giysilerinin çoğu yine pamuk veya keten gibi malzemeler kullanılarak yapılıyor. Wa kadınları kumaşları kendi elleriyle dokuyor, sonra elbise geleneksel tarzlara göre dikiliyor, üzerinde tavus kuşu ve misk kedisi gibi desenler işleniyor...
Wa köyleri genellikle dağ yamacının ortasında veya tepecikte kurulur. Ximeng bölgesindeki bazı köylerin birkaç yüz yıl geçmişi vardır. Bir köyde birkaç yüz ailenin birlikte yaşaması çok normaldir. Walar genellikle bambudan yapılma iki katlı evleri tercih eder. Alt kat hayvan ahırı olarak kullanılır, yukarı katta ise insanlar oturur. Yukarı katta insanların kullanımı ve tanrılara tapınma için birer ocak vardır. Demir tencerenin Wa köylerine gelmesinden önce Walar, Dai etnik grubu gibi, bambu kamışıyla pilav pişirirdi. Pilav evdeki kişi sayısına göre eşit şekilde dağtılır. Walar, betel cevizi çiğnemeyi ve içki içmeyi sever. Koyu demli çay içmek ve acı biber yemek ise Waların diğer iki alışkanlığıdır.
Wa ailelerinde tek eşlilik geçerlidir. Ailenin mirası genellikle küçük oğula kalır, kız çocuk ise miras almaz.
Waların dini inancı, ilkel doğal tapınmadır. Walar her varlığın ruhu olduğuna inanır. Buna göre, bütün nehirlerin, dağların ve çözemedikleri doğal durumların kendi ruhu vardır. Bu ruhların insanlara mutluluk veya felaket getireceğine inanılır. Waların gözünde Muyici en büyük tanrıdır. 4 oğlu gök, toprak, yıldırım ve deprem tanrısıdır. Diğer oğlu ise Waların atasıdır. Ayrıca su hayaleti, ağaç hayaleti gibi hayaletler vardır...
Waların bir kısmı, Budizm'e inanır.
