Çinliler için 12 Mayıs 2008, kalplerindeki izi hiç silinmeyecek çok acı bir gün oldu. Tam bir yıl önce, Çin'in bütün televizyon kanalları normal yayın akışını keserek şöyle bir duyuru yayınlamıştı:
"Devlet Deprem İzleme İstasyonu tarafından Beijing saatiyle bugün saat 14:28'de merkezi Sichuan eyaletine bağlı Wenchuan ilçesi olan 7.8 büyüklüğünde bir deprem meydana geldiği tespit edildi."
Üç dakika süren şiddetli sarsıntıdan Wenchuan ilçesinde yaşayan Yang Ping, kaldığı pencereden atlayarak ölümden kurtuldu. Yang, "Bina yıkılıyordu, camı kırıp pencereden atladım" dedi.
Birkaç gün sonra depremin büyüklüğü, 8 olarak düzeltildi ve Wenchuan Depremi olarak adlandırıldı. Çin'in güneybatısında yer alan Sichuan eyaletinde huzurlu bir yaşam sürenlerin mutluluğu bir anda yok oldu. Sichuan Eyaleti Sivil İşler Müdürü Huang Ming, bir yıl sonra depremde ölenlerin kesin sayısını açıklarken, yüreğindeki acıyı gizleyemiyordu:
"Depremde eyaletimizde toplam 68 bin 712 kişi öldü, 17 bin 921 kişi kayboldu."
Bir yıl sonra, Sichuan eyaletinde yaşam nasıl? Sichuanlılar ne yapıyor? Yaşamları normale döndü mü? Sevgili dinleyiciler depremin 1. yıldönümü dolayısıyla Sichuan eyaletine giden muhabirlerimiz deprem bölgesindeki izlenimlerini aktardı.
Kuş kafesindeki sevdiği kuşlarla Dujiangyan kentine bağlı Qipan köyünde dolaşmak, yaşlı Dong Zhengji'nin her günkü uğraşlarından biri.
Burası, yeni bir köy. Dağın eteğinde düzenli şekilde inşa edilmiş iki-üç katlı evler dikkati çekiyor. İlk bakıldığında Çin'in bir şehrindeki bir mahalle gibi gözüküyor. Bay Dong, bu "mahalle"de geçirdiği süre henüz 4 ayı bulmadı.
"Bu kadar güzel bir eve sahip olmayı hayal bile edemezdim. Su, elektrik ve gaz bulunan yeni evim, tuğladan yapılmış eski evimden daha iyi."
Depremden önce Qipan köyündekiler, dağda kendi inşa ettikleri evlerde oturuyorlardı. Bu evlerin çoğu depremde yıkıldı. Bay Dong'un evi de bunlar arasındaydı. Sadece 7 ay sonra, yani geçen Ocak ayında Dong ailesi, yeni evlerine taşındı. 1500'den fazla köylüsüyle birlikte yeni mahallede yaşayan Dong ailesinde 9 kişi var. Bu nedenle Dong ailesine iki tane dört odalı ve bir salonlu ev verildi.
Köy yöneticilerinden Li Tianping, bu mahallenin yerel yönetim tarafından ortaklaşa planlanıp inşa edildiğini ve evlerin de kişi başına 35 metrekare düşecek şekilde dağıtıldığını söyledi:
"Köylülerimiz çok duygulandı. Yeni eve taşındığımız gün köylülerimiz yemekte yerel yöneticiler ve konutların inşasına katılan işçi ve mühendislerle kadeh kaldırarak şükran duygularını ifade ettiler. Depremzedelerin bu yılın kış mevsimine kadar yeni evlerine taşınmaları için nahiyemizde Qipan gibi 16 köy daha inşa edilmesi planlandı."
Bu nahiyede sadece konut değil, bir ortaokul ve iki ilkokul inşa edilmesi gerekiyor. Okullar depremde farklı derecede hasar gördü. Ortaokulun ana binası yıkıldı. 300'den fazla öğrenci hayatını kaybetti. Şimdi eski ortaokulun yerinde yeni bir okul inşa ediliyor.
"Xiang'e İlkokulu şantiyesinde yüzlerce işçi çalışıyor. Bu okul, ülkenin tamamen ahşaptan yapılan ilk okul binası olacak. Kullanılan malzemelerin tümü Kanada tarafından bağışlandı."
Okulun inşasından sorumlu Shanghai Ludi Grubu'ndan mühendis Yang Jiancheng, Xiang'e İlkokulu'nun inşaat yüzölçümü 5 bin metrekareyi bulduğunu, tamamlandıktan sonra okulda 540 öğrenci barınabileceğini ve eğitim binası ile yurt binasının ana yapısının tamamlandığını söyledi.
"Ahşap yapının özelliği, depreme dayanıklı olmanın yanı sıra enerji tasarruflu ve çevreci olmasıdır. Bu okulda iki multimedya ve bir müzik odası ile çok sayıda sınıf, fizik ve kimya laboratuvarları bulunacak."
Projenin kalitesini güvence altına almak için işçiler Shanghai kentinden gönderildi. İşçilerden Qiang Ronghua muhabirimize, burasının, memleketine 2 bin 500 kilometre uzaklıkta bulunduğunu ve evinden 70 gündür ayrı olduğunu söyledi. Qian, deprem bölgesinin yeniden yapılanmasına yardımcı olmak için memleketine bu kadar uzak yere geldiğini ifade etti. 20 yıldır inşaat işçisi olan Qiang, her işi titizlikle yapıyor ve inşasında çalıştığı binalar arasında bu okulun en kalitesi olduğunu belirtti.
Sichuan eyaletindeki Dujiangyan İlçesi Eğitim Müdürlüğü'nün Depremden Sonra Yeniden Yapılanma Projesi'nden sorumlu yetkilisi Zhang Ping, Xiang'e İlkokulu'nun depreme dayanıklılık açısından en yüksek standarta göre inşa edildiğini söyledi.
"Xiang'e İlkokulu'nun tasarımı, yerinin seçimi ve incelenmesi, sıkı işlemlerden geçti. Bu okulun inşa hızını ve kalitesini denetlemek için birkaç özel uzman grubu oluşturduk."
Muhabirimiz, Qipan köyünde Xiang'e İlkokulu'nda okuyan 6. sınıf öğrenci Pan Jiao'yla karşılaştı. Yeni öğrenci yurdu binasının yapımını yakından izlediğini söyleyen Pang, şöyle dedi:
"Yeni öğrenci yurdu çok güzel. Birçok iyi kalpli insan bize yardımcı oluyor. Onlar sıradan insanlar, fakat yaptıkları işler bizi çok duygulandırdı. Depremden biz de bir gönüllü olmak istiyoruz."
Xiang'e İlkokulu'nun yeniden inşa edilmesi, Sichuan eyaletinin deprem bölgesinin yeniden yapılanmasının sadece bir parçası. Çin merkezi hükümeti, ülkenin ekonomik bakımından güçlü olan 19 eyaleti ve merkeze doğrudan bağlı şehrinden depremden ciddi etkilenen ilçelere yardım sağlamalarını istedi. Genel olarak bakıldığında, deprem bölgesindeki yeniden yapılanma çalışmaları hızlı sürüyor. Yer yer şantiyeler görülüyor.
Sichuan Eyalet Hükümeti Genel Sekreteri Yu Wei, Sichuan eyaletindeki yeniden yapılanma çalışmalarının, halkın yaşamına öncelik verilmesi ilkesi doğrultusunda yürütüldüğünü söyledi.
"Eyalet yönetimi, depremzedelerin üretim ve günlük yaşamını ilgilendiren sorunların somut şekilde çözülmesini istedi; yani kent ve köylerde konut, okul ve hastanelerin yeniden inşasına çalışmalarda öncelik verildi."
Sichuan Eyaleti İmar Müdürlüğü ÇKP Komisyonu Sekreteri Tian Liya, kırsal bölgelerde depremden hasar gören, ancak kullanılabilecek evlerin onarılması gerektiğini belirterek, depremde evleri yıkılan veya kullanılamaz hale gelen köylülerin sorunlarının çözülmesi için hükümetin geçen Temmuz ayında yeni evler yapılması projesi başlattığını söyledi:
"Eyalette köylülerin yeniden yapılan evlerinin kalitesini ve bir an önce tamamlanmasını güvence altına almak için uzmanları organize ederek farklı bölgelere ve faklı azınlık milliyetlere göre depreme dayanıklılık standardı belirledik. Yaklaşık 400 evin ayrıntılı planı hazırlandı."
Bazı yerlerde milliyetlerin kültürlerine ve geleneklerine göre onların yaşamına uygun olan farklı evler tasarlandı. Beichuan ilçesindeki Jinaqiang Köyü de bunlardan biri.
Jinaqiang köylüleri daha önce Maoershi köyünde yaşıyordu. Köydeki Qiang milliyetine mensup ailelerin evleri depremde tümüyle yıkıldı. tarlalar da su altında kaldı. Dağ eteğinde yeni inşa edilen Qiang Köyü, göz alıcı. Qianglar için beyaz rengin kutsal bir anlamı var. Bu nedenle yeni inşa edilen evler, beyaz taşlardan yapıldı. Yeni tekniklerle bu evlerin depreme dayanıklılığı önemli ölçüde artırıldı.
Maoershi köyündeki 71 aile bu yeni evlere taşındı. Köylü Shi Cheng'an muhabirimize, depremden önce esas olarak tarımla uğraştığını, şimdi Qiang milliyetinin sanat eserlerini satarak küçük çaplı ticaret yapmaya başladığını söyledi ve "Eğer turizm sektörü geliştirilirse işim de iyileşir. Daha çok turistin Qiang köyüne gelmesini bekliyoruz" diye konuştu
Sichuan eyaletinde 70 binden fazla aile depremden sonra yeni yapılan evlere taşındı. Sichuan eyaletinde bu yılın sonuna kadar tüm kırsal bölgelerde evlerin yeniden inşası çalışmalarının tamamlanması, önümüzdeki Mayıs ayına kadar kentli ve kasabalıların evlerinin inşalarının bitirilmesi planlanıyor. Böylece depremden dolayı evsiz kalanların tümü yeni evlere taşınmış olacak.
Bunun yanı sıra okulların yeniden inşa edilmesi, deprem bölgesindeki yeniden yapılanma çalışmalarının diğer bir önemli kısmını oluşturuyor. Eyalette 13 binden fazla okul depremde farklı derecelerde hasar gördü, 5 bin 335 öğrenci öldü ya da kayboldu. Çin Başbakanı Wen Jiabao, depremden sonraki yeniden yapılanma çalışmalarına değinirken, okuluların yüksek düzeyde güvenli, sağlam ve halkın hiç endişe etmediği şekilde inşa edilmesi gerektiğini belirtmişti.
Çin Devlet Kalkınma ve Reform Komitesi Başkan Yardımcısı Mu Hong, deprem bölgesinde okulların inşasının sorunsuz olarak sürdüğünü açıkladı.
"Depremden sonra yeniden yapılanma çalışmalarının hızına bakıldığında okulların inşası nispeten hızlı sürüyor. Öğrencilerin yüzde 70'i, kalıcı dershanelere geçmiş durumda."
Ayrıca karayolu inşası da depremden sonraki yeniden yapılanma çalışmalarının önemli bir halkası. Deprem ve depremin yol açtığı toprak kaymaları sonucu, Sichuan eyaletindeki 9 otoban ve 16 ana karayolu ile kırsal kesimlerdeki yollar ciddi hasar gördü, 400'den fazla köyün dış dünyayla teması tamamen kesildi.
Sichuan Eyaleti Ulaştırma Müdür Yardımcısı Xian Xiong, deprem bölgesinde otoban yapımı projelerinden 4'ünün tamamlandığını ve hasar gören 84 ana karayolundan 82'sinin inşasına başladığını söyledi.
"Merkezi hükümetin 30 milyar yuan tutarındaki yatırımıyla deprem bölgesindeki karayollarının tamamını yeniden yapacağız. Bu karayollarının depreme dayanıklılığını ve hizmet seviyesini yükselterek, bölgenin ekonomik ve toplumsal gelişmesinin yeniden canlanmasına katkıda bulunacağız."
Öte yandan deprem bölgesindeki sağlık tesislerinin yeniden yapılanmasının da iki yıl içinde tamamlanması bekleniyor.
Muhabirlerimizin yaptıkları röportajlarda insanların, depremden sonra yeniden yapılanma çalışmalarının hızına önem vermenin yanı sıra projenin kalitesine de özen gösterdikleri dikkati çekti.
Aba Tibet ve Qiang Milliyetleri Özerk İli Başkan Yardımcısı Xiao Youcai muhabirimize verdiği demeçte, depremden kısa süre sonra depreme dayanıklılık teknolojisi hakkında bilgi almak için arkadaşlarıyla Japonya'ya gittiğini ve bunun Yingxiu kasabasının yeniden yapılanması için bir hazırlık olduğunu belirtti. Geçen Nisan ayında Yingxiu kasabasının yeniden yapılanması planı için bir uluslararası seminer düzenlendi. Uzmanlar seminerde bu kasabanın inşası için öneriler açıkladı. Xiao, Yingxiu kasabasının inşasında ululararası deneyimlerden yararlanılarak en ileri teknoloji ve malzeme kullanılacağına işaret ederek şöyle konuştu:
"Yingxiu kasabasına bağlı Yizixi köyündeki evler esas olarak hafif çelikten yapılıyor. Hastane ve okulların yapımında çelik, duvarlarında da hafif malzeme kullanılacak."
Yerel hükümet ve halk projenin kalitesini yakından izliyor, projeleri üstlenen taraflar da bu konuya özen gösteriyor.
Shifang Yardım ve Bakım Merkezi'nin inşası projesini üstlenen Beijingli baş mühendis Huang Wenwei muhabirimize, bu projeyi yürüten işçilerin sayısının 200'ü geçtiğini ve bu işçilerin yarısının, Beijing'deki olimpiyat tesislerinin inşasında çalıştıklarını söyledi. İşçilerin bu merkez binasının kalitesinin Beijing'deki olimpiyat tesislerinin altına kalmayacağını taahhüt ettiklerini söyleyen Huang, sözlerine şöyle devam etti:
"Yardım projesinin kalitesi için kullanılan malzemelerden başlayıp sıkı denetim yapıyoruz. Şantiyeye giren her malzemenin uygunluk belgesi olması gerekiyor. Gelen malzemeleri yerinde de denetliyoruz. Standartlara ulaşmayanları kullanmayacağız. Projenin tüm aşamalarında denetim yapıyoruz."
Depremde hasar gören tesislerin yeniden yapılmasının yanı sıra, çok sayıda insana psikolojik yardım sağlanması gerekiyor.
İngilizce olarak kendisini tanıtan kızın ismi Qing Fangrui. Qing, Sichuan eyaletinin Dujianyan kentindeki Guangya Okulu'nda okuyan bir öğrenci. 12 Mayıs 2008, bu kız için asla unutulmayacak bir gün. Depremin meydana gelmesinden birkaç saat önce annesi ve babası, okula gelip ona baktı ve eve döndükleri sırada meydana gelen depremde kayboldu.
Depremde Qing gibi çok sayıda çocuk kimseszi kaldı. Bu çocuklardaki acının izlerinmi silmek kolay bir iş değil.
Ne kadar zor olursa olsun yaşam sürüyor. Bir yıl önce muhabirimiz kendisiyle görüşürken, Qing pek konuşmak istemiyordu. Bu defa ise durum farklı.
Qing'in öğretmeni Wu Xiaoxia muhabirimize Çin Sivil İşler Bakanlığı'nın ilgili yönetmeliğine göre, depremde kimsesiz kalan çocukların, merkezi hükümetten ayda 600 yuan yardım parası aldığını, yerel hükümetin de onlara belli miktarda para yardımında bulun duğunu anlattı. Ayrıca okul müdürünün, okulu bitene kadar Qing'in okul masraflarını üstleneceğini taahhüt etmesinden dolayı Qing'in ekonomik açıdan yükü olmadığını ifade eden Wu, öğretmen ve sınıf arkadaşlarının ona pisikolojik açıdan yardım sağladıklarını kaydetti
"Qing, hafta içi her gün arkadaşlarıyla bir aile ortamı içinde birlikte yemek yiyor. Hafta sonunda arkadaşlarıyla bazen okulda, bazen de arkadaşlarının evlerinde yemek yiyor. Dayısı ayda bir defa Qing'i okuldan alıp evine götürüyor. Böylece morali çok düzeldi ve neşe içinde sohbet etmeye de başladı.
Qing, kısa süre önce ülke çapında düzenlenen İngilizce kompozisyon yarışmasında birincilik kazandı.
Çocukların eğitimlerini sürdürmesi, büyüklerin ise ailelerinin geçimini sağlamak için çalışmaya devam etmeleri gerekiyor.
Dujiangyan kentinde yaşayan Fang Xu'nun depremden sonra bir süre geliri kesildi. Daha sonra ilgili birimlerin yardımıyla Fang, kalıcı bir iş buldu
Yaşam güzel. Deprem bölgesinde bir yıl boyunca olumlu değişiklikler meydana geldi. Deprem, evleri yıkabildi, ancak insanların mutluluğa olan özlemini sarsamadı. Deprem bölgesi yeniden yapılanıyor. Okullardan kulağa hoş gelen kitap okuma sesleri duyuluyor. Sichuanlılar, acı günleri geride bırakarak yeni ve mutlu bir yaşama doğru ileriyor.
