Shang hanedanı döneminden Jiaguwen yazısı
Çinli tarihçiler, Xia hanedanının Çin tarihindeki ilk hanedan olduğunu kabul ediyor. Ancak Xia hanedanıyla ilgili bilgilerin hemen hemen hepsi, daha sonraki dönemlere ait kayıtlardan elde edilmiştir ve bugüne kadar yapılan arkeolojik kazılarda bu hanedanla ilgili bulgulara rastlanmamıştır. Çin tarihinde arkeolojik kanıtlara dayanan ilk hanedan, Shang hanedanıdır.
M.Ö 16. yüzyılda kurulan Shang hanedanı, varlığını M.Ö. 11 yüzyıla kadar yaklaşık olarak 600 yıl sürdürdü. Başkentini defalarca değiştiren Shang hanedanı yönetimi, son olarak Yin kentine (şimdiki Henan eyaletine bağlı Anyang şehri civarı) yerleşti. Arkeolojik bulgular, Çin medeniyetinin Shang hanedanının başlangıç döneminde oldukça yüksek seviyeye ulaştığını gösteriyor. Kaplumbağa kabuklarına ve hayvan kemiklerine yazılan Jiaguwen yazısı ve tunç kültürü, bunun başlıca göstergeleri olarak kabul ediliyor.
Shang hanedanı döneminden dört koyunlu heykel
Jiaguwen yazısıyla ilgili buluntuların elde edilmesi, bir rastlantı sonucunda oldu. 20. yüzyılın başlarında bilimadamları, Henan eyaletine bağlı Anyang şehrinin kuzeybatısında yer alan Xiaotun köyündeki köylüler tarafından tesadüfen toplanıp ilaç ham maddesi diye satılan kaplumbağa kabukları ve hayvan kemikleri üzerinde eski yazılar olduğunu keşfettiler. Daha sonra geniş bir araştırma başlatan Çinli bilimadamları, kaplumbağa kabukları ve hayvan kemikleri üzerindeki yazıların Shang Hanedanı dönemine ait olduğunu tespit ettiler. Bundan yola çıkarak da Xiaotun köyünün Shang hanedanının başkenti olduğu sonucuna vardılar. Shang hanedanının kalıntıları, bundan sonra "Yinxu" olarak adlandırıldı.
"Yinxu"nun bulunması ve burada yapılan arkeolojik kazılar, 20. yüzyılda Çin'deki en önemli arkeolojik keşif olarak kabul ediliyor. Yinxu kalıntılarında 1928 yılında başlatılan kazılar sonucunda, üzerinde Jiaoguwen yazılı kaplumbağa kabukları ve hayvan kemikleri ile bronz eşyaların da dahil olduğu bir çok değerli tarihi eser çıkarıldı.
Jiaguwen yazısı, kehanet kemikleri üzerine yazılan bir tür resim yazısıdır. Shang hanedanı döneminde krallar, bütün davranışlarını kehanetlere göre yaparlardı. Kaplumbağa kabukları ve hayvan kemikleri, kehanet araçlarıydı. Kaplumbağa kabukları ve hayvan kemikleri önce temizlenir, sonra iç yüzleri bıçakla belirli bir düzene göre çentiklenirdi. Bunun ardından kahinler, isimlerini, kehanette bulunduğu tarihi ve kehanet konusu olan soruları kaplumbağa kabuklarına veya hayvan kemiklerine kazırlardı. Sonra da kemiklerin ateşe tutulmasıyla oluşan ve "Zhao" adı verilen çatlaklara bakarak kehanetin sonucunu çıkarırlar, bu sonuçları yine kabuklara veya kemiklere yazarlardı. Üzerinde yazı olan kaplumbağa kabukları ve hayvan kemikleri daha sonra resmi arşivde saklanırdı.
Yinxu'de bugüne kadar, toplam olarak 160 binden fazla kaplumbağa kabuğu ve hayvan kemiği çıkarıldı. Bunların bazıları çok iyi olarak korunmuştur; bazıları da üzerinde yazı olmayan kemik ve kabuk parçalarıdır. İstatistiklere göre, Yinxu'de çıkarılan kabuk ve kemikler üzerinde toplam 4 binden fazla yazı bulundu. Bu yazıların 3 bini bilimadamları tarafından incelendi, incelenen yazıların 1000 kadarı anlaşıldı. Geri kalan yazılar, ya anlaşılmıyor, ya da üzerlerinde ciddi fikir ayrılıkları bulunuyor. Buna rağmen bilimadamları, anlaşılan 1000'den fazla kelime sayesinde Shang hanedanı dönemindeki siyasi, ekonomik ve kültürel yaşam konusunda bilgi edindi. Jiaguwen yazısıyla ilgili ilk bilimsel kitap, 1913 yılında Liu E tarafından hazırlanan "Tie Yun Cang Gui" idi. Tanınmış Çinli tarihçi ve edebiyatçı Guo Moruo'nun 1929 yılında yazdığı "Jiaguwen Yazısıyla İlgili Araştırmalar" adlı kitap, bu alanda önemli olan bir diğer eserdi. Pekin Üniversitesi'nde görevli Prof. Qiu Xigui ve Çin Tarih Enstitüsü'nde görevli Prof. Li Xueqin, günümüzde Jiaguwen yazısı üzerinde araştırma yapan tanınmış isimlerden ikisidir.
Shang hanedanı döneminden bir giysi
Üzerinde yazı bulunan kaplumbağa kabukları ve hayvan kemiklerinin yanı sıra, tunç eşyalar da Shang hanedanının medeniyet seviyesini gösteren diğer bir eşya türü. Shang hanedanı döneminde tunç üretim tekniği çok yüksek bir düzeye ulaştı. Yinxu'den çıkarılan tunç eşyalarının sayısı binlerle hesaplandı. Yinxu'de 1939 yılında çıkarılan dikdörtgen şeklinde olan büyük bir kap çıkarıldı. Tunçtan yapılmış olan ve "Simuwu Ding" adı verilen bu kabın ağırlığı 875 kilogram, derinliği 133 santimetre, uzunluğu 110 santimetre ve 78 genişliği santimetredir. Çok görkemli görünen "Simuwu Ding", Çin'in eski çağlarda tunç kültürünün zirvesinde olduğu dönemi gösteren simgesel nitelikli bir eser olarak kabul ediliyor.
Bununla birlikte arkeolojik kazılar ve bilimsel araştırmalar, Shang hanedanı döneminde Çin'de devletin ortaya çıktığını, özel mülkiyet sisteminin de esasen kurulmuş olduğunu gösterdi. Shang hanedanından itibaren Çin, medeni bir toplum olma yoluna girdi.
