Çin'deki Büyük Yaşam programından merhaba.
Bu programda amacımız sizlere Çin kültürü, tarihi ve günlük yaşamı hakkında bilgiler aktararak, 5 bin yıllık bir tarihe sahip Çin Medeniyeti'ni geçmişten günümüze anlamaya ve anlatmaya çalışmak.
Çin Ay Takvimi'ne göre 12. ayın son gecesi Chuxi olarak adlandırılır. Çincede Chu "çıkarma", Xi ise "gece" anlamına gelir. Chuxi, "yılın son gecesini çıkarmak" ve "yeni yılı karşılama" anlamındadır. Çin'de, Chuxi'ye ayrıca "gece çıkarma", "yıl gecesi" ve "yıl sonu" da denir.
Türkiye'de Ramazan ve Kurban Bayramları öncesinde evlerde yapılan hazırlıklarla benzer özellikler taşıyan Chuxi hazırlıkları arasında temizlik yapmak önemli bir yer tutuyor. Chuxi'de temizlik yapmak çok uzun süredir gelenektir. Yıl sonundan yaklaşık 2 hafta önce ev içinde ve dışında temizlik yapılır. Yılın son gününde de Çinliler evlerini bir kez daha pırıl pırıl temizler, "eski eşyaları bırakır yenisini alır"lar. Ramazan ayının sonuna yaklaşırken Türk aile bireyleri arasında da benzer heyecan yaşanır. Yeni giysiler satın alınır. Bayram gününde gelecek misafirleri ağırlamada kullanılmak üzere şeker, çikolata ve diğer tatlı malzemeleri alışverişi yapılır.
Çin'de halk arasında Chuxi konusunda çok sayıda gelenek bulunuyor. Bu gelenekler eski çağlardan beri uygulanıyor. Eski bir efsaneye göre; kral Zhuanxu'nun çok tembel bir oğlu varmış. Hiç çalışmak istemeyen, yırtık elbiseler giyen ve sadece sulu lapa yiyen bir delikanlıymış. Bir yılın son gecesinde delikanlı soğuktan ve açlıktan evinde ölü bulunmuş. Bu üzücü hadiseden sonra Chuxi günü halk temizlik yapmaya, evdeki eski elbise ve artık yemekleri, yeni yıldan önce çöpe atmaya başlamış. Bu gelenek, "yoksulluğun eve girmesine izin vermeme" anlamına geliyor.
Temizliğini bitiren Çinliler, evlerinin kapısına bahar beyitleri yapıştırarak fenerler asarlar. Sokaklarda yoğun bir bayram havası yaşanır. Halk arasında Chuxi'de "Tusu" adlı bir içecek içilir. Her geleneğin ardında bir öykü vardır Çin'de. Tusu içeceğinin öyküsü ise şöyle; bir zamanlar "Tusu" denilen sazdan yapılmış bir evde olağanüstü bir adam yaşarmış. Bu adam dağlardaki ormanda ilaç yapmak amacıyla otlar toplarmış.
(Orman, kuş, adım atma, erkek ıslığı ses efektleri)
Her Chuxi'de adam yaptığı ilaçları köylülere dağıtır, yeni yılın ilk günü bu ilacı tüm aile fertleri içerse hastalıkların önlenebileceğini ve felaketlerden kurtulunabileceğini anlatır ve ilacın reçetesini de köylülere verirmiş. Köylüler bu ilaca "Tusu" adını vermiş. Peki "Tusu" nedir? Eski ilaç kitaplarındaki kayıtlara göre bu ilaç Dahuang ve Jugeng gibi yedi çeşit Çin ilacından yapılıyor ve hastalıkları önleme-tedavi etme özelliği bulunuyor.
Ramazan Bayramı'nda ailenin uzaktaki bireyleri bir araya gelerek bayram boyunca birlikte vakit geçirirler. Çin'deki yıl sonu gecesinde de, tüm aile fertlerinin bir araya toplanması, birlik sembolü olan akşam yemeğini yemeleri, her ailenin geleneksel adetlerinden biridir. O gün, başka bölgelerde çalışanlar, eğer zaman bulabiliyorlarsa mutlaka eve dönerler.
Çin'in çeşitli bölgelerinde yenilen yemekler farklı özellikler taşır. Çin'in güneyinde, akşam yemeğinde genellikle 10'dan fazla çeşit yemek bulunur. Bu yemekler arasında muhakkak Dou Fu (soya peyniri) ve balık yer alır. Çünkü bunlar Çincede "zenginlik" ile eş seslidir. Kuzeyde ise akşam yemeğinde genellikle Jiao Zi vardır. Tüm aile üyeleri beraber Jiao Zi'yi yaparlar. Jiao Zi, etin yuvarlak yufkaya sarılmasıyla yapılan lezzetli bir mantı türüdür. Yufka ve mantının iç harcı hazırlandıktan sonra kaynamış suda pişirilir ve tabaklara çıkarılır. Ardından sirke, soya sosu, susam yağı ve sarımsak ezmesi gibi baharatlar ilave edilir. Tüm aile fertleri sofra etrafında toplanarak neşe içinde Jiao Zi'yi yerler. Jiao Zi aile fertlerinin bir araya gelmelerini simgeler.
(Masada yemek yiyen kalabalık insanlar, tabak vb ses efekti)
Chuxi'de aile ve dostlarla geçirilen her anın özel bir adı bulunur. Yıl sonu gecesinde, anne ve babaların çocuklarıyla beraber yakınların ve dostların evlerine giderek hediye vermeleri ve bayramlaşmaları "Kuisui"; başkalarını kendi evlerine davet ederek beraber yıl sonu gecesi yemeğini yemeleri "Biesui"; yemekten sonra karşılıklı iyi dileklerini sunarak eve dönmeleri "Sansui"; evde gençlerin büyüklere selam vermeleri, büyüklerin ise genç kuşaklara öğütler vererek çalışmayan çocuklara para vermeleri ve karşılıklı yeni yılı kutlamaları "Cisui"; hiç kimsenin uyumak istememesi ve aile fertlerinin yeni yıl gelinceye kadar, ya televizyon seyrederek ya da kağıt oynayarak, ailece neşe içinde birlikte bulunmaları "Shousui" olarak adlandırılır.
"Shousui", yılın son gecesindeki yaygın bir gelenektir. Çin'in eski şairi Lu You'nun "Shousui" adlı şiirinde "Çocuklar, yeni yılı tüm gece uyumayarak neşe içinde karşılarlar" şeklinde bir dizesi vardır.
(Neşeli Çocuk kahkaları, gülüşleri ses efekti)
Kuşkusuz bayramların çoşkusunu en fazla hisseden çocuklar oluyor. Normal günlerde büyüklerinin sıkı denetiminde olan çocuklar bu anlarda hiç sınırlama olmadan büyükleriyle beraber neşe içinde ertesi sabaha kadar yeni yılın gelişini bekleyebilirler. Böylece tüm evde, eski yılı uğurlayan ve yeni yılı karşılayan çok neşeli bir hava hüküm sürer.
Çin toplumunda aile çok önemli bir yere sahiptir. Birlik ve beraberliğe sahip olmayan bir insan fakir sayılır. Bu sebeple Chuxi Çinliler için güzel anıların hatırlanıp gelecek planlarının konuşulduğu vazgeçilmez ve keyifli bir gelenektir.
Aileniz ve sevdiklerinizle ağız tadıyla bir Ramazan Bayramı geçirmenizi dileriz. Bir başka Çin'deki Büyük Yaşam programında görüşmek üzere, hoşçakalın.
