xinjiang0710y
|
Dolanlar, Yarkent Nehri'nin orta ve aşağı kesiminde yaşayan Uygurlardır. En yoğun olarak oturdukları yerler, Kaşgar'a bağlı Mekit ve Maralbaşı (Bachu) ilçeleri ile Aksu ilindeki Avat ilçesidir.
Meşrep, Uygurlar arasında çok yaygın olan bir halk eğlencesidir. Müzik, şiir ve dansı birleştiren Meşrep, herkesin katılabildiği bir etkinliktir. Bayram Meşrebi, Düğün Meşrebi, Mesire Meşrebi vb. gibi farklı biçimleri olan Meşrebin Dolanlar tarafından yapılan türleri çok neşeli ve eğlenceli bir ortam yaratır.
Dolanların ataları, Yarkent Nehri'nin orta ve aşağı kesimlerine ilk geldikleri dönemlerde balıkçılıkla ve avcılıkla uğraşırken, daha sonra tarımla geçinmeye başlamıştı. O zamanlar Yarkent Nehri'nin orta ve aşağı kesimlerinde yer yer uçsuz bucaksız el değmemiş kavak ormanları, sazlıklar, otlaklar ve sulak alanlar bulunuyordu. Dolan kültürünün belirgin özellikleri, balıkçılık ve avcılıktan tarıma geçiş döneminde oluşmuş ve içinde yaşadıkları özel ortam dolayısıyla özgün bir karakter kazanmıştır.
Başka bölgelerde düzenlenen meşrepler gibi Dolan Meşrebi de üç bölümden oluşur: Şarkı ve dans, oyun, gösteri.
Dolan dansında, diğer Uygur danslarından faklı olarak diz çökme, eğilme ve kol sallama figürleri daha sık kullanılır. Geleneksel Dolan dansları, bütün bir avcılık sürecini canlandırır. Avcılar, ağaç dallarını ve otları yararak ilerler, hızla av hayvanlarına yaklaşır, onlarla mücadeleye girer ve öldürür. Sonunda şarkı söyleyerek av kutlanır.
Avlanma süreciyle yakından ilişkili olan danslar zamanla değişim geçirmiştir. Artık belirli figürleri seçen Dolanlar, dansı sadece eğlence amacıyla yapmaktadır. Dolan dansları, 5-6 temel dans adımı ve onlarca el hareketinden oluşur. Özellikle vücudun yukarı kısımlarının hareketlerinde uyuma büyük önem verilir. Dans ederken serbestçe yer değiştirilebilir.
Meşrep dansı bir süre devam ettikten sonra, eşlik eden müziğin ritmi giderek hızlanır. Dansçılar tek başlarına dönmeye başlar. Bir zaman sonra, yorulanlar ya da başları dönenler birer birer dansı bırakır. En sona kalan bir-iki kişi dans alanının yıldızı olur. Bu bir-iki kişi yoğun alkışlar ve övgüler alır.
Şarkı ve danslardan sonra oyun bölümüne geçilir. Geleneksel oyunlar arasında "Futa Dalaşması" (Puta Talişiş) ve "Kâse Eğlendirme" (Kaça Aylanduruş) bulunur. Futa dalaşması oyununu, delikanlılar ve genç kızlar oynar. Bir genç futayla, yani pamuktan yapılma bir kuşakla öteki oyunculara vurur. Oyuncular bir yandan darbeden kaçmaya çalışırken, diğer yandan da futayı ele geçirmeye uğraşır. Katılımcıların hızla hareket ederken yaptıkları muzipçe konuşmalar herkesi güldürür.
Kâse eğlendirme, suyla dolu bir çift kâsenin elden ele aktarıldığı bir oyundur. Oyuna ilk başlayan kişi, kâseleri yanındaki herhangi bir kişiye verebilir. Dikkatsizce davranıp kâsedeki suyu döken kişiye, şarkı söyleme, fıkra anlatma ya da bir ilginç söz söyleme gibi "cezalar" verilir.
Meşrebin üçüncü bölümü, gösterilerden oluşur. İyilerin ödüllendirileceğini, kötülerin cezalandırılacağını kıssa ve mesellerle anlatmayı amaçlayan gösteriler, doğru davranış kurallarını eğlendirerek öğretir. Bazı kişiler yeni yazdıkları şiirleri okur, kimileri fıkra anlatır, diğerleri ilginç diyaloglar sunar, ötekiler "Shuanghuang" (İkili Gösteri: Biri anlatırken, diğerinin bunları vücut diliyle gösterdiği ve anlatıcının, göstericinin arkasına saklandığı iki kişilik oyun) oynar, başkaları da özel beceriler sergiler. Kimi kişiler ise güldürücü gösteriler yapar. Bu hüner sahiplerinin harika gösterileri, televizyon yıldızlarınınkilerle kıyaslanabilir.
Dolanlar Meşrepleri çok sever. Davul ve müzik sesi duyan yüzlerce, hatta binlerce kişi hemen bir araya gelir. Herkes şarkıyla, dansla ve oyunla Meşrebe katılır.
Meşrep yapılacağı haberi eskiden ağızdan ağıza yayılırdı. Günümüzde ise Meşrep etkinlikleri genellikle yerel yönetimler tarafından düzenlenmektedir.