"Ateş Bölgesi" olarak bilinen Turfan havzası, Çin'in kuzeybatısındaki Xinjiang Uygur Özerk Bölgesi'nde yer alıyor. Turfan'da yazın gündüz hava sıcaklığı genellikle 40 dereceyi geçiyor. Buna rağmen Turfan kentine sadece 10 kilometre uzaklıkta bulunan ve üzümleriyle tanınan Üzüm Vadisi'nde hava serin ve rahatlatıcıdır. Çünkü, uzaktaki karlı dağlardan eriyip şırıl şırıl akan kar suları, buraya serin bir hava getirir. Olgunlaşmış üzümleriyle asmalar, yemyeşil üzüm yapraklarıyla, serinlenmek isteyen insanları gölgeler, ayrıca güzel bir ortam sağlar.

Tuğladan yapılmış kırmızı evler

Uzunluğu 8 kilometre, üzüm ekili alanı 220 hektar olan Üzüm Vadisi'nin kenarlarında tuğladan yapılmış kırmızı evler bulunuyor. Burada Uygur milliyetinden çok sayıda aile yaşıyor. Bir Uygur evine konuk olan muhabirimiz, bize şunları anlattı:

"Memet Hesen adlı evsahibi 60 yaşında. Evine girdiğimizde Memet Hesen sevimli keçi yavrularına yem veriyordu. Eşi ise 'Nang' denen Uygurların geleneksel ekmeğini yapıyordu…

Çoğu Uygur ailesi gibi, onların da doğuda ve batıda iki sıra tek katlı bir evleri var. Evin damında kerpiçten yapılan ve rüzgarın dört tarafından geçebildiği üzüm kurutma odası bulunuyor. Burada her evde üzüm kurutma odası var. Odada birçok raf var ve toplanan üzümler bu raflara asılarak, yüksek sıcaklık ve rüzgarın etkisiyle kurutuluyor, lezzet kazanıyor."

Teknoloji, gelirleri üç kattan fazla büyüttü

Turfan bölgesinde güneş ışığının bol, gündüz ile gece arasındaki sıcaklık farkının büyük olmasından dolayı yüksek kaliteli üzüm üretiliyor. Üzümlerin büyük bölümü kurutulduktan sonra ülkenin çeşitli bölgelerinde satılıyor, yurtdışına da ihraç ediliyor.

Memet'in oğlu Erkin, 10 yıl önce üniversiteden mezun olduktan sonra memleketine dönerek Turfan Belediyesi'nde çalışmaya başlamış. Erkin, ailesinin üzümden sağladığı gelirin ne kadar olduğu sorusunu, babasından bilgi aldıktan sonra şöyle yanıtladı:

"Ailemin geliri, yıldan yıla artıyor. 10 yıl önce ailemizin üzümden sağladığı gelir 3 bin yuan civarındaydı, şimdi 10 bin yuanı geçiyor. Benim ve eşimin maaşlar hariç."

Memet Hesen, son 10 yılı aşkın dönemde, Üzüm Vadisi'ndeki Uygur ailelerinin yaşamında büyük değişiklikler meydana geldiğini anlattı:

"İleri ekim teknolojisini alarak çekirdeksiz kaliteli üzüm yetiştirdik ve turizm sektörüne de katkı yaptık. Her ailenin geliri günden güne artıyor. Orta gelirli bir aile olarak, birkaç yıl önce, onlarca yıldır oturduğumuz eski kerpiç evi yıkıp, tuğladan yeni ev yaptık. Televizyon, buzdolabı, çamaşır makinesi ve motosiklet satın aldık".

Xinjiang, yılda ortalama yüzde 10 büyüdü

Xinjiang Uygur Özerk Bölge Hükümeti'nden edindiğimiz bilgilere göre, Çin'de reform ve dışa açılma politikasının uygulanmaya başladığı 1978 yılından bu yana hızla gelişen Xinjiang ekonomisi, yılda ortalama yüzde 10 büyüdü. Turfan kentinin Üzüm Vadisi'nde yaşayan köylülerin yaşam seviyesinin yanı sıra, çocukların eğitim düzeyi de yükseldi. Son yıllarda çok sayıda gencin üniversite sınavını kazandıklarını belirten Erkin, kendisini de yetiştirdiğini anlattı. Aldığı eğitim yetersiz kalınca, boş zamanlarında hukuk kitapları okumuş ve geçen yıl sınavları vererek hukuk diploması da almış.

Güzel, sakin ve huzurlu

Erkin'in eşi Aliye muhabirimize odalarını gösterdi. Duvarlarda Uygur milliyetinin zarif geleneksel el sanat ürünlerinden olan halılar asılı. Televizyon, çamaşır makinesi, buzdolabı gibi beyaz eşyaların üzerinde, Uygur milliyetine özgü, ipekle işlenmiş nakışlı örtüler var. Aliye, muhabirimize oldukça güzel Uygur giysileri de gösterdi.

Memet, misafirlere ikram etmek için, sepeti alıp üzüm bağlarına, üzüm toplamaya gitti. Muhabirimiz de onu takip etti… Olgunlaşmış salkımlar halinde asılı duran bu kadar çok üzümü bir arada ilk defa gören ve hayran kalan muhabirimiz, yaşlı Uygurla birlikte üzüm toplamaya başladı…

Muhabirimiz buradan ayrılırken içinin hüzünle dolduğunu anlattı. Belki Üzüm Vadisi'ndeki güzel ve sakin ortamdan, belki de Uygur ailesinin huzurlu evinden ayrılmak istemiyordu…

Turfan'daki Emin Minaresi

Emin Minaresi 1777 yılında Emin Hoca tarafından yapımına başlanmış ve bir yıl sonra oğlu Süleyman tarafından tamamlanmış.

Emin Camisi eski İpek Yolu üzerinde yer alıyor. Minarenin yakınında Bezeklik Bin Buda Mağaraları bulunuyor.

Minarenin ayağı 10 metre çapında ve 44 metre yüksekliğinde. Minare yerel zanaatkarlar tarafından yerel malzemeler, ağaç ve tuğla kullanılarak yapılmış. Zarif, dairesel, aşağıdan yukarıya doğru gittikçe incelen, İslami tarzda bir kubbesi var. Temelin çapı 14 metreden fazla, tepesi ise 2,8 metre çapında. Minarenin içinde, tepeye kadar yükselen 72 tane merdiven bulunuyor.

Dış duvarları, güneşte kurutulmuş çok miktarada sarı işlemeli tuğlalarla örülü, daralıp biçimlenerek yukarıya doğru yükseliyor. Tuğlalar karışık, tekrarlayan, geometrik ve çiçekli desenli mozaik kalıplarla süslü. Emin Minaresi, diğer Uygur camileri ve minareleri gibi, İslami özelliklerle yerel Uygur mimarisini birleştiren bir yapıya sahip. Minare, soğuk aylar için kapalı iç bölüm ile sıcak aylar için daha geniş ve serin dış bölüm olmak üzere iki bölümden oluşuyor.

Eğer yolunuz Turfan'a düşerse Üzüm Vadisi'ndeki çeşitli üzümlerin lezzetli tadına bakmayı, bir de Emin minaresini görmeyi unutmayın...