Yüz pilili etek, Çin'in güneybatısındaki bölgelerde yaşayan Yi etnik grubundan kadınların en sevdiği kıyafetlerden biridir. Bu bölgelere ne zaman gitseniz, yüz pilili etek giyen güzel Yi kadınlarına mutlaka rastlarsınız. Çünkü yüz pilili etek Yi kadınlarına göre güzelliğin sembolüdür. Kız çocuğundan yaşlı kadına kadar hepsi yüz pilili etek giyer.

    "Etek değiştirme töreni"

    Eğer doğan çocuk kız olursa, annesi yüz pilili etek hazırlayıp, yürümeye başlayınca çocuğa giydirir. Kız, 17 yaşına basana kadar beyaz renkli, ucuna iki kat siyah biye dikilen yüz pilili etek giyer. Kız ergenlik dönemine varınca "Etek değiştirme töreni" düzenlenir. Törende çocukluk döneminde giyilen beyaz renkli yüz pilili etek çıkarılır, onun yerine kırmızı, mavi ve sarı olmak üzere rengarenk yüz pilili etek giydirilir. Ayrıca, tek at kuyruğu saç modeli yerine, iki at kuyruğu saç modeli yapılır ve başa, alnı açıkta bırakılacak şekilde başörtüsü örtülür. Kulaklara ise gümüş küpe takılır.

    Evlenmeye hazırlık

    Törenden sonra kızlar ergenlik dönemine girmiş olurlar ve çeşitli sosyal faaliyetlere katılabilirler. Aynı zamanda rahatlıkla şarkılar söyleyerek dans edebilirler ve sevdikleri erkeğe duygularını ifade edebilirler.

    Yi kızı ergenlik dönemine basınca, hayatındaki en önemli konu olan evlilik konusu gündeme gelir. Eğer kız sevdiği erkekle evlenmeye karar verirse, düğünden önce yünlü kumaştan çeşitli biçimlerde yüz pilili etekler hazırlaması gerekir. Çünkü, Yi erkeklerine göre, kızın yaptığı yüz pilili etek sayısı, etek kumaşının kalitesi ve işçiliği, kızın becerekli olup olmadığını gösteren bir ölçüttür.

    Gelin, damat evine böyle gelmiş!

    Pilili etek geleneği nasıl başlamış？Rivayete göre, eski çağlarda becerikli ve çalışkan Yi kadınları ev işlerini tamamen kendileri yaparmış. Bu nedenle, damat, evlilik töreninden sonra kız evine gidip yerleşirmiş.

    Gelinin, düğünden önce, damadın düğün töreninde giyeceği tüy ve hayvan derisinden yapılan kat kat renkli eteği hazırlaması gerekiyormuş. Bir gün Yi milliyetinden bir kabilenin kadın şefi evleniyormuş. Yilerin adetlerine göre düğün töreni bitince, damadın gelinin evine gitmesi gerekiyormuş. Ancak damat, daha çok yemek yemek istemiş ve yemek masasından ayrılmaya niyetli değilmiş.

    Bu durum karşısında kabile şefi gelin, damadın gelin evine gitme geleneğini kaldırılıp, o tarihten sonra gelinin damat evine gitmesi, erkeklerin daha çok aile sorumluluğu üstlenmesi emri vermiş.

    Bu olaydan sonra Yi kızları, rengarenk güzel tüylü etekleri düğünlerde damadın giymesi için değil, kendileri için hazırlamaya başlamışlar.

    Tüyden yapılmış etekler, toplumun gelişmesiyle, günden güne kısalmış ve yüz pilili eteğe dönüşmüş.

    Ancak köylerde yaşayan Yi kadınları, iklim koşulları nedeniyle, hâlâ yılın dört mevsiminde, ayak bileğine kadar etekler giyerler. Tarlada çalıştıkları zaman ise rahat çalışmak için elbiselerinin ucunu bellerinde toplarlar.

    Yi kadınları, yaşları ilerledikçe, parlak renkli yüz pilili etekler yerine, mavi, gri, beyaz ve siyah gibi sade ve koyu renkli yüz pilili etekler giyerler.

    "Bambu kamışıyla ikram edilen içki"

    Yiler arasında "Hanlar çaya, Yiler ise içkiye önem verirler" diye bir söz vardır.

    Yiler içkiye çok düşkündürler. "İçkinin olduğu yerde ziyafet vardır" diyen Yiler, herhangi bir yerde, tanıdıkları veya tanımadıkları kişilerle birlikte, bir çember oluşturacak biçimde oturup, içki kadehlerini elden ele dolaştırarak içki içerler. Son derece misafirperver olan Yiler, misafirlerine mutlaka içki ikram ederler ve misafirleri içki içmeye ikna etmekte çok ustadırlar. "Yerde çıkmaz yol yoktur, nehirde akmaz su yoktur; Yilerde de yanlış içilen içki yoktur" biçiminde de bir deyişleri vardır. Bayram günlerinde, bütün evlerin kapısı önünde Yi kızları, kendi elleriyle yaptıkları güzel içkilerden, gelen geçen herkese, bambu kamışı ya da kuru buğday sapıyla, birkaç yudum ikram ederler.

    Yilerin içki takımları oldukça zariftir. En beğendikleri içki takımları, Liangshan bölgesinde üretilen Lake takımlarıdır. Değişik biçimlerde olan bu tür içki takımlarının desenleri güzel, renkleri de çok parlaktır. Örneğin, kartal pençesi, boğa ve öküz boynuzu biçimindeki içki takımları tercih edilen takımlardır.

    Meşale festivali

    Ateş, Yiler için aydınlığın sembolüdür. Yilerin toplu halde yaşadığı bölgelerde ateşe tapınma ve ibadet etme adeti çok yaygındır. Yilerin yaşadığı Yunnan eyaletinin Luşi ilçesinde, Çin takvimine göre 1. ayın 1. günü ve 6. ayın 24. günü ibadet töreni düzenlenir. Törende ev hanımları bir parça yağlı eti mangala atarak ateş tanrısından huzur dilerler.

    Yongren ilçesinde yaşayan Yiler, Çin takvimine göre 1. ayın 2. veya 3. günü, ateşe ibadet ederler. Liangshan'de yaşayan Yiler ise evdeki mangalın, ateş tanrısının oturduğu kutsal yer olduğuna inanırlar ve mangal üzerinden geçmeyi ya da mangala basmayı günah sayarlar.

    "Meşale festivali" Yilerin en önemli geleneksel bayramıdır. "Meşale festivali" genellikle ay takvimine göre 6. ayın 24. günü düzenlenir ve 3 gün sürer. Festivalde insanlar meşale yakarak evin her köşesini aydınlatırlar. Gece ise Yiler, ellerinde meşalelerle köyün her köşesini ve tarla başlarını aydınlattıktan sonra büyük bir mangalda yakılan ateş etrafında, doyasıya şarkı söyler ve dans ederler. Festival oldukça neşeli ve eğlenceli bir atmosferde geçer...