Dünyada sayısız cadde var. Ancak bunlardan hangisi dünyanın en kalabalık caddesi? Bu soruyu Xinjianglı hangi çocuğa sorarsanız sorun, cevabı mutlaka Erdaoqiao olacaktır. Xinjiang Uygur Özerk Bölgesi'nin merkezi Urumçi kentinde Erdaoqiao adlı eski bir yerleşim bulunuyor. Çarşı ve pazarlarla dolu olan bölge, 126 yıllık bir gelişme süreci sonunda, artık Xinjiang'daki gelişmiş bir ticaret bölgesi ve bölgedeki etnik grupların toplu halde yaşadıkları en önemli yerleşim merkezi haline geldi. Eski İpek Yolu'nun ihtişamı burada yeniden canlandı. Özgün yöresel kültürler ve farklı etnik grupların gelenekleri de yine burada sergileniyor. Xinjiang'da bir söz vardır: "Erdaoqiao'yu ziyaret etmeyen, Xinjiang'a gelmiş sayılmaz." Bugünkü programımızda, Erdaoqiao'daki değişim öyküsünün son bölümünü sizlerle paylaşacağız.
Bir yanda, yoğun ticari faaliyetler, diğer yanda ise etnik gruplara özgü ve zengin kültürler... Xinjiang Uluslararası Pazarı, son yıllarda Erdaoqiao'nun yerini alarak, bu caddenin yeni ismi haline geldi. Ancak burada yaşayanların, Erdaoqiao'nun tarihini unutması mümkün değil.
Bölgenin adı nereden geliyor?
Erdaoqiao'nun geçmişi, Qing hanedanı dönemine uzanıyor. Qing hanedanının son döneminde Erdaoqiao, eski Urumçi kentinin güneyini kuzeyine bağlayan önemli bir ulaşım merkeziydi. O zamanlarda işlek bir yer olan Erdaoqiao'ya her gün gelen giden birçok insan vardı. At arabaları ve kağnılarla dolu caddenin her yerinde pazarlık yapan kişilerin sesleri duyuluyordu. Şu an ünlü olan birçok Xinjiang markasının tamamı Erdaoqiao'da yaratıldı.
Erdaoqiao'nun ismi, tahta bir köprüden kaynaklanıyor. Qing hanedanı döneminde, Urumçi'nin güney semtinde tahtadan yapılmış bir köprü vardı. Bu köprünün ismi, Çincede "ikinci köprü" anlamına gelen Erdaoqiao'ydu. Köprüye yakın bir mesafede, başka bir tahta köprü daha vardı. Onun ismi ise birinci köprü anlamındaki Toudaoqiao'ydu. Xinjiang'ın barışçı yollardan kurtuluşa kavuşmasından sonra kent duvarları yıkıldı. Kentte yeraltı su sisteminin kurulmasıyla Toudaoqiao ve Erdaoqiao dahil olmak üzere bazı köprüler, artık kullanılmadıklarından yıkıldı. Bu yapılar, artık çoğu insan tarafından unutulsa da, yıkılan Erdaoqiao'nun bulunduğu yer, bir ticaret merkezi oldu ve köprünün ismi, bu merkeze verildi. Merkez, günümüze kadar da bu ismi taşımayı sürdürdü.
Aynı zamanda Müslümanların yaşadığı bir bölge
18. yüzyıl sonu ve 19. yüzyılın başlarında oluşturulan Erdaoqiao bölgesi, uzun zamandır Uygur, Hui ve Kazak gibi etnik grupların Urumçi'de toplu halde yaşadıkları önemli yerleşim merkezlerindendir. Erdaoqiao'daki değişim, burada yaşayan herkesin zihinlerinde yer etmiştir.
Erdaoqiao'daki caminin minaresinde ezan sesleri hiç kesilmiyor. Burayı gezen her turist, bu seslerden burasının sadece bir ticaret merkezi değil, aynı zamanda çok sayıda Müslüman'ın yaşadığı bir bölge olduğunu anlayabilir.
Kirli ve küçük sokaklar, güneşli havada uçuşan tozlar ve yağmurla birlikte çamur içinde kalan yerler... Bütün bunlar, 1950'li yıllardaki Erdaoqiao'nun, Hui etnik grubuna mensup Jie Guangzhu'da bıraktığı izlenimlerdi. O zamanlarda Erdaoqiao, eski ve bakımsız görünmesine rağmen işlek bir yerdi. Ji Guangzhu, bu konuda şunları söylüyor:
"Eskiden Erdaoqiao çok kalabalıktı. Sokaklar, küçük lokantalarla doluydu. Buradaki lokantalar, Xinjiang saatiyle sabaha karşı 02:00'ye kadar açıktı."
Eskiye özlem devam ediyor
Erdaoqiao bölgesinde yetişmiş Lu Ping adlı vatandaş, Çin Tianyuan Tavuk Kavurma Dükkânı'nın sahibi. Lu Ping'in yarattığı bu marka, artık tüm Urumçi'de çok tanınmış bir marka haline geldi. Erdaoqiao'da ilk tavuk kavurma satan kişi olan Lu Ping, eski Erdaoqiao'da satılan lezzetli yemekleri özlediğini belirtiyor. Lu, sözlerini şöyle sürdürüyor:
"Eskiden Erdaoqiao'da satılan yemek çeşidi daha az olmasına rağmen, yemekler çok lezzetliydi. Örneğin, makarna, pilav, etli ekmek... Hepsinin tatları çok değişikti."
Orta yaşlarda bir Uygur kadını olan Asya Celali'nin ailesinde kalan izlenimlere göre ise eski Erdaoqiao'da satılan mallar, insanların tüm yaşamsal ihtiyaçlarını karşılayabiliyordu. Asya Celali, görüşlerini şöyle aktarıyor:
"Eski pazarda yiyecek ve içecek satılıyordu. Her ailenin avlusunda bir tandır vardı."
Hem alışverişe hem turizme açık
Erdaoqiao'da 1990'lı yıllarda büyük bir değişim meydana geldi. Ticaretin gelişmesi ve turizmin kalkınmasıyla, bölge sakinlerinin yaşadıkları ortam da çok değişti. Hui etnik grubuna mensup 73 yaşındaki Ye Xiuying, tam 22 yıldır Erdaoqiao'da yaşıyor.
"Eskiden oturduğumuz yer gecekondu gibiyidi. Kışın evde soba kullanmak zorundaydık. Yaşam koşulları çok kötüydü. Musluk suyu bile yoktu."
1990'ların başında Erdaoqiao'da ıslah projesi başladı. Belediye, çevre düzenlemeleri için büyük bütçe ayırırken, yere tezgâh açılarak yapılan satışların düzenli ve sistemli bir hale kavuşturulması için de bir dizi teşvik tedbiri aldı. Böylece, İslami kültürün ve yapıların görüldüğü Erdaoqiao, alışveriş merkezi, eğlence yeri ve lokantaların bir arada bulunduğu bir alan olmanın yanında, Xinjiang'daki turistik bir bölgeye dönüştü. Günümüzde, az önce görüşlerini dinlediğimiz Ye Xiuying gibi, bir dönem gecekonduda yaşayan vatandaşlar da artık yeni apartmanlara taşındı. Ye Xiuying, oturduğu ev değişse de, Erdaoqiao'dan ayrılamadı.
"Henüz çocukken, Lanzhou kentinden buraya taşındık. Geçen yıl, kız kardeşimin çocuğu, Lanzhou'dan buraya gelip, beni ziyaret etti. Ona Erdaoqiao'yu gezdirdim. Bana 'Teyze, burası çok kalabalık. Yabancı bir ülkeye gelmiş gibi hissediyorum' dedi."
