CRI Hakkında | Eski Versiyonumuz
Xinjiang'da Uygur El Sanatı- Toprak Çömlek
  2012-04-11 17:27:17  cri
Çin'de Xinjiang Uygur Özerk Bölgesi'nin en batı ucunda yer alan Kaşgar, dünyaca ünlü eski İpek Yolu üzerindeki önemli güzergâhlardan biriydi.

Tümen Nehri, Kaşgar kentinin ortasından geçiyor. Nehrin batı kıyısındaki yükseltide, toprak ve ahşap malzemeyle yapılmış evler, birbiri ardınca bitişik düzende sıralanıyor. Burası, Uygurların nesilden nesle toplu halde yaşadığı bir yer. Yükseltide olduğu için, "yüksek evler" adıyla anılan bu bölgedeki toprak konutların 1000 yıla yakın bir geçmişleri olduğuna inanmak kolay değil...

Eski kentin güneydoğusunda bulunan bu iki katlı toprak binada, 50 yaşındaki Tursun Zünun, killi toprağı biçimlendirmekle uğraşıyor. Tursun, elinde herhangi bir plan olmadan, becerikli bir zanaatkâr olarak tecrübesine ve hayal gücüne dayanarak çalışıyor. Çamur, dönen çömlekçi çarkında hızla biçimleniyor. Eğer zamanı 10 yüzyıl öncesine geri döndürebilseydik, Karahanlılar dönemindeki Uygur zanaatkârların çömlekçilik ürünlerini yine aynı aletle ve aynı teknikle yaptıklarını görebilirdik.

67 yaşındaki Eminihan, oğlu Tursun'un becerisinden tam emin olamıyor. Sağlık durumu bozuk olmasına rağmen, Eminihan ara sıra binanın ikinci katına çıkarak, atölyede çalışan oğluna yol gösteriyor.

"Nasıl buldun?"

"Babanın yaptığı kadar iyi değil. Daha çok çalışman lazım…"

Eminihan, bir yıl önce ölen eşi Zünun Haşim'i hiç unutamıyor. Kaşgar'daki en ünlü çömlekçilerden biri olan Zünun Haşim, "çömlekçilerin kralı" olarak adlandırılıyordu.

Bu basit atölye, 6 nesildir Zünun Haşim'in ailesince işletiliyor. 400 yıllık geçmişe sahip olan atölye, eski evleri barındıran yükseltide yer alan Koziçiyarbaşı Sokağı'ndaki en eski çömlekçi atölyelerinden biri.

Aslında "Koziçiyarbaşı" sözcüğü, "yar başındaki, yani yükseltideki çömlekler" anlamına geliyor. Burada çömlek yapımına uygun toprak ve su bulunuyor. Biraz ilerde de pazaryeri var. Bunlar, çömlekçilerin ürün yapıp satması için kolaylıklar sağlıyor. O nedenle çok sayıda zanaatkâr buraya yerleşip fırın kurmuş. Zamanla çömlekçilerin sayısının artmasıyla, Koziçiyarbaşı Sokağı, Kaşgar'daki en ünlü çömlekçilik semti olmuş. Çömlekçiliğin en parlak döneminde Koziçiyarbaşı Sokağı'nda oturan 600'den fazla ailenin 100'ü profesyonel çömlekçi aileleriydi. Bunların en ünlüsü de Eminihan'ın eşi Zünun Haşim'in ailesi.

Eminihan şunları anlattı:

"Ben 18 Nisan 1955'te gelin olarak Koziçiyarbaşı'na geldim. O zaman daha 15 yaşındaydım; kocam Zünun Haşim sadece 18 yaşındaydı. Onların ailesi kalabalık bir aileydi. Ev işleriyle uğraşan kayınvalidem her şeyin altından tek başına kalkamayınca oğlunun erken evlenmesini istemiş. Kocam hiç okula gitmemiş. Babası çömlek işiyle uğraşırken, kocam da yanında ayakla çamur yoğurur, çömlekçilik öğrenirdi. Biz evlendikten sonra ben de kayınvalidemden desen çizmeyi ve çamur yoğurmayı öğrendim."

Geleneksel Uygur çömlekçiliği aile atölyelerinde yapılıyor, Çömlekçilik tekniği aile içinde nesilden nesle aktarılır. O eski yıllarda Koziçiyarbaşı Sokağı'nda, akıllı ve çalışkan olan Haşim çömlek yaparken, genç ve güzel eşi Eminihan da desenleri çizer ve bunları renklendirirdi. Uygurlar günlük yaşamlarında çok çömlek kullandıkları için, bu iş, iyi gelir getiren bir meslekti. Zünun Haşim ve ailesi, atalarından kalan çömlekçilik tekniğiyle iyi bir yaşam sürüyordu.

Eminihan şunları söyledi:

"Çömlekçilik ailemizi geçindiriyordu. O zaman bir çömlek kâse 9 fen fiyatla satılıyordu. Bir defasında 1000 kâse fırınlanabiliyordu ve hepsinin maliyeti 50 yuan'dı. Buna göre, bir fırında 20 veya 30 yuan kazanç elde edebiliyorduk. O zaman 20-30 yuan büyük paraydı. Un, pirinç, yağ ve et vb gibi malları satın almaya yetiyordu. Genel olarak yaşamımız iyiydi."

Uygur çömlekçiliği, 2000 yıldan uzun bir geçmişe dayanıyor. Uygurların ataları göçebe olarak yaşıyordu. Çömlekler ağır olduklarından kolayca kırılır ve taşınmaları zordur. O nedenle, göçebe milliyetler bu tür eşyaları fazla kullanmazdı. 9. yüzyılın ortalarına gelindikten sonra, Uygurların ataları Tarım Vadisi'nin kenarındaki bölgelere yerleşerek, toprakları ekmeye başladı. Bu arada, yörenin yerlilerince kullanılan eski çömlekçilik tekniğini benimseyen Uygurlar, yaygın olarak çömlek kullanmaya ve yapmaya başladı. Bu dönemde en çok atölye ve çömlekçi, Xinjiang'ın güneyindeki Kaşgar'da ve doğusundaki Turfan'da bulunuyordu.

Uygurlar çömlek yaparken, önce kil çıkarır, kili elle veya kalıpla biçimlendirir, sonra kulp, sap ve halka gibi parçaları yapıştırır. Biçimlendirilmiş çamur kurutulduktan sonra üzerine desen yapma ve renklendirme işlemleri başlar. Sırlamadan sonra fırınlama aşamasına gelinir. Fırındaki odun ateşinin sıcaklığı 800 derece civarında olur. Bunlar, tipik düşük ısılı fırınlardır. Bugün hâlâ kullanılan bu çömlekçilik tekniği üzerinde hiç değişiklik yapılmadı. Bölgedeki kilin kalitesi ve fırınlama tekniğinin gelişmemesi nedeniyle, Uygurların yaptığı ürünlerin büyük bölümünü toprak çömlekler oluşturuyor. O yüzden bugüne kadar bölgede yapılan kazılarda hiç porselene rastlanmadı.

Uygur çömleklerinin "sırsız", "sırlı" ve "renkli sırlı" olmak üzere 3 çeşidi vardır. Çömlek ürünleri kap, testi, kâse, kavanoz, vazo, tabak, lâzımlık, yağ lâmbası ve şamdan gibi 100'den fazla çeşidi kapsar. Bütün bunlar, göreceli olarak daha az rafine ve biraz naif olmalarıyla dikkat çeker. Uygur çömlekleri şekil, motif ve yapım tekniği açılarından Müslüman Uygur kültürünü yansıtır. Ayrıca, Batı Bölgeleri'nde Doğu ve Batı uygarlıkları arasında eskiden meydana gelen etkileşimin izlerini korudukları için, kullanım değerlerinin yanı sıra, tarihi ve kültürel bakımdan da önemlidirler.

İlgili Haberler
Yorumunuzu Gönderin
Çin-Türkiye ilişkilerinde yeni kilometre taşı
Çin-Türkiye ekonomik ilişkilerinde yeni bir dönem başlıyor. Türk Lirası, Çin finans dünyasına ayak bastı.
Çinli kulüpler büyük transferlerine devam ediyor

Chelsea'nin yıldız orta saha oyuncusu Oscar, 60 milyon avroya Çin'e gelmeye hazırlanıyor. Peki Çinli kulüpler yabancı futbolcular için ne kadar para ödüyor? Bu sorunun cevabı ve haftanın ekonomi gündemine genel bir bakış için Ekodiyalog'a kulak verin.

Diğerler>>
Çin'de 2016'da neler konuşuldu? (1) (Çin Mahallesi)
Çin'de 2016 yılında gündemde neler vardı? Çinlilerin en çok dikkatini çeken gelişmeler nelerdi? Çin Mahallesi'nin sakinleri, 2016'yı nasıl geçirdi?
Çin'in 5. büyük icadı 24 Sezon nedir? (Çin Mahallesi)
Çinlilerin günlük hayatına yön veren bir takvim sistemi olan 24 Sezon'a kâğıt, pusula, matbaa ve baruttan sonra Çin'in 5. büyük icadı diyenler de var. UNESCO Somut Olmayan Kültürel Miras Listesi'ne alınan 24 Sezon, bir kez daha gündemde.
Diğer>>
• Biliyor Musun Bilmiyor Musun (07-01-2015)
• Biliyor Musun Bilmiyor Musun (19-11-2014)
• Biliyor Musun Bilmiyor Musun (05-11-2014)
• Biliyor Musun Bilmiyor Musun (08-10-2014)
• Biliyor Musun Bilmiyor Musun (24-09-2014)
Diğer>>
Anket
Soru-Yanıt
  • Nükleer Güvenlik Zirvesi'nde Çin'in gücü ortaya kondu

  • Çin Cumhurbaşkanı Xi Jinping 31 Mart-1 Nisan günlerinde ABD'nin başkenti Washington'da düzenlenen ve dünyanın odaklandığı Nükleer Güvenlik Zirvesi'ne katıldı.
    Diğer>>
    İzleyici Postası
  • Koyun yılınız kutlu olsun (Pınar Koçak)

  • Koyun Yılının en güzel müjdeler, en güzel sürprizlerle kapınızı çalması dileğiyle...
  • Çin kadınlarına (Ali Güler)

  • Düşlerimde gelir bir güzel bana, alır götürür beni uzak bir diyara...

    Diğer>>
    Linkler
    © China Radio International.CRI. All Rights Reserved.
    16A Shijingshan Road, Beijing, China