Hutonglar ve yine Beijing'e özgü bir konut türü olarak Hutong'ların iki yanında uzanan Siheyuanlar, Beijing kent mimarisinin de sembollerindendir. Kentte, gökdelenlerin arkasında kalan hutonglar, görenlere Beijing'in ne kadar ilginç bir kent olduğunu düşündürür. Gökdelenler, kente modern bir doku kazandırırken, gri tuğlalı Siheyuanlar ve duvarlarındaki solmuş otlar, kentin uzun geçmişini yansıtır. Bugünkü programımızda sizlere tanıtacağımız ihtiyar, Hutongları avucunun içi gibi biliyor. Çünkü hepsini karış karış gezdi...
"Hutongları korumam gerektiğini düşündüm"
Beijing'e özgü Hutonglar, dar sokaklardan oluşuyor. Hutongların iki yanında, kapıları hep açık halde duran Siheyuanlar sanki sakinlerinin huzurunu gösteriyor. Dar ve uzun sokakların yanlarındaki kavak ve söğüt ağaçlarının dalları rüzgârdan dolayı hafifçe sallanıyor.
Beijinglilere kentte kaç adet Hutong bulunduğunu, Hutongların ne uzunlukta olduklarını ve ne gibi özellikler taşıdıklarını sorarsanız, bu soruların çoğuna cevap veremezler.
Shu Liao adlı ihtiyar ise buna bir istisna... Shu Liao, son 20 yıl içinde, Beijing'in eski mahallelerindeki bütün sokaklara ayak bastı. Kısa boyu, zayıf bedeni ve siyah çerçeveli gözlükleriyle Shu Liao, Hutonglara genellikle eski bisikletiyle gidiyor. Shu, Hutonglara vardıktan sonra, bisikletini bir ağacın altına bırakıp, dolaşmaya başlıyor.
80 yaşındaki Shu Liao, bir Beijingli. 1980'li yılların sonlarından itibaren Hutongları gezmeye başlayan Shu, boynunda her zaman bir fotoğraf makinesi asılı olduğunu söylüyor.
"Fotoğraf çekiyorum. Hutong'un tarihini öğrenmeye ve bu tarihi kaydetmeye çalışıyorum. 1980'li yıllarda vatandaşlar, konutların koşullarını iyileştirmeye çalıştı. Konut koşulları iyileştirilirse, bu Hutongların yıkılmasına neden olabilir diyerek, onları korumak için bir şeyler yapmam gerektiğini düşündüm. Hayatım boyunca, bence önemli olan bir iş yapmadım ve böyle bir iş yapmak istiyordum. 1 Mart 1987 tarihinden itibaren Hutongları gezmeye başladım."
"Fotoğraf yetmez, resim lazım..."
İhtiyar Shu, çocukluğunu kentin güneyindeki bir Hutongda geçirdi. Hutonglar onun için derin bir anlam taşıyor. Shu, Hutonglara yaptığı ilk gezilerden sonra, çektiği fotoğraflarda şöyle bir sorun fark etmiş:
"Dongzhimen mahallesinin kuzeyinde birçok Hutong bulunuyor. Bu Hutonglardan biri Yongkang sokağı, biri Ön Yongkang sokağı, diğeri ise Arka Yongkang sokağı olarak adlandırılıyor. Bunun dışında, Yongkang 1. sokağı ve 2. sokağı da var. Bu sokaklardan çıktıktan sonra, bir sonraki sokağın hangi sokak olduğunu anlayamadım. Bu sokaklar, kafamı çok karıştırdı. O gün bir karar verdim. Hutongları sadece gezmek yeterli değil; onları resmetmem de lazım."
İhtiyar Shu, resim yapmayı daha önce hiç bilmiyordu. Bu yüzden, her şeye sıfırdan başlayan Shu, öncelikle bir şeritmetre ödünç aldı. Ancak bu şerit metrenin, sokak ölçmek için yeterli olmadığını fark eden Shu, aynı zamanda böyle çalışırsa, çok yavaş ilerleyeceğini düşündü. Shu, bu hızla giderse, bunun hayatı boyunca bitmeyeceğine karar verdi. Bu sorunu çözemeyen Shu, bir gün bir arkadaşıyla sohbet ederken, aklına bir fikir geldi.
"Bir, iki, üç, dört, beş. Beş adımım tam 3 metre uzunluğunda. Düşündüm ki, sokaklarda adım adım yürürsem ve adım sayısını kaydettikten sonra, bunu metreye çevirirsem, çalışmamı daha hızlı tamamlayabileceğim..."
Adım hesabıyla Hutong haritası
Daha sonra ihtiyar Shu, karmaşık yapıdaki Hutongları adımlayarak ölçmeye başladı. Adım sayılarını defterine kaydeden Shu, 20 yıl boyunca sokaklarda basmadık yer bırakmadı. Çin Uluslararası Radyosu muhabiri, Shu'nun evini ziyaret ettiğinde, Hutong ile ilgili kayıtlar tuttuğu birçok defter gördü.
Muhabirimiz, bu defterleri bizzat görmese, ihtiyar Shu'nun ne kadar çalıştığını asla tahmin edemezdi. Her Hutongun genişliği ve uzunluğunun adım hesabıyla kaydedildiği defterlerde, Hutongların sapma veya diğer Hutonglarla kavuştuğu noktalarda, adım sayıları ayrıntılı olarak yazılmış. Bunun dışında, Hutonglarda ünlülere ait olan konutlar, eski ağaçlar ve hatta Siheyuanların kapı önlerine süs amaçlı konan taşlar bile defterlere kaydedilmiş. Shu, adeta adımlarıyla Beijing'in tarihini yazmış. Shu, Hutongları gezerken, bilinmeyen tarihi hikayeler de keşfetmiş...
"Hutonglardan birinde bir Siheyuan gördüm. Kapısı büyük değil. Ama kapının üzerine Qianshizhong Tapınağı anlamına gelen karakterler oyulmuş. Bu sokakta oturanlara sordum ama hiçbiri bilmiyordu. Bu esnada, konuttan bir adam çıktı ve ona sordum. Adam, bunun babasıyla ilgili olduğunu söyledi ve beni evine davet etti. Babası Qing hanedanı dönemindeki imparatorlardan biri olan Qianlong'un 33. nesil torunuymuş. Bana Qinshizhong Tapınağı isminin nerede çıktığını anlattı. Çok etkilendim ve bunu defterime yazmam gerektiğini düşündüm."
Çizdiği her çizgiyle canlanan hatıralar...
2002 yılına kadar Shu, Beijing'in eski mahallelerindeki bütün Hutonglara ayak bastı. Shu, daha sonra Beijing Hutong Haritası'nı çizmeye başladı. Özel harita kağıtları satın alan Shu, kendi evinin balkonuna bir masa koydu ve bu masada harita çizmeye başladı. Sekiz yıl boyunca, yoğun olarak çalışan Shu, bazı verileri doğrulamak için Hutonglara gitmenin dışında, bütün zamanını harita çizmeye harcadı. İhtiyar Shu'nun, fazla çalışmaktan gözleri bile bozuldu. Ancak güçlü iradesi sayesinde Shu, haritaları 2011 yılında tamamladı. Haritalar arasında, farklı semtlere ait haritalar da yer aldı. Çizdiği her çizgi, Shu'ya çocukken Hutongların aralarında koştuğu anları hatırlattı. Haritalara baktığında, gezdiği Hutongların görünüşlerini ve içlerinde yaşayanları hatırladığını söyleyen Shu, Hutonglara olan derin bağlılığını şu sözlerle anlatıyor:
"Küçükken, Taoyanting civarında oturuyordum. Oturduğum yerin batısında, Longzhaohuai adlı bir Hutong var. Hutongun girişinde büyük bir ağaç vardı. Yazın insanlar sıcaktan kaçmak için ağacın altına bambudan yapılmış bir hasır koyar ve onun üzerine otururdu. Yaşlı ve genç herkes hep oraya oturur, çocuklar ise yanlarında oynardı."
İhtiyar Shu, 23 yılını harcayarak Hutongları kağıda aktardı. Yaptığı işle gurur duyan Shu, hayatında unutulmaz bir izlenim bırakan Beijing'i seven diğer insanlara, bu kenti yakından tanıma olasılığı sağladı. Beijing'deki eski Hutonglar artık koruma altına alındı ve yıkılmayacak. Yolunuz bir gün Beijing'e düşerse, elinize ihtiyar Shu'nun haritasını alıp, Hutongları gezer, kentin tadını doyasıya çıkartabilirsiniz.
