Çin'in Xinjiang Uygur Özerk Bölgesi'nin güneybatısındaki Pamir yaylası, ortalama olarak 5 bin metreden fazla rakımıyla "Dünyanın Damı", ya da "Yaşamın Yasak Bölgesi" olarak adlandırılıyor. Gelgelelim, Çin'deki Tacik etnik grubu birkaç yüzyıldır burada yaşıyor.
Mart ayının sonlarında, Pamir yaylası hâlâ çok soğuk… Fakat karla ve buzla kaplı bu bölgede kızılsöğüt, ilkbaharın habercisi oldu. Taşkurgan Irmağı'ndaki buzlar erimeye başladı.
Buradan doğuya doğru yalnızca 200 kilometre uzaklıktaki bir bölgede, Pamir yaylasındaki yüksek tepelerin dışında, yer yer yeşil buğdaylar görülüyor. Ama yaylanın merkezinde kurak toprakların sulanması ve tahıl ekimi bekleniyor.
1300 yıldan fazla bir süre önce, Çin tarihindeki tanınmış yüksek rahip Xuang-zang, Budizm öğretilerini edinmek için yaptığı yolcukta, gidişi ve dönüşü sırasında Pamir yaylasından geçmişti. Onun yazdığı "Batı Bölgeleri'nin Kayıtları-Büyük Tang Hanedanı" başlıklı kitapta, bu bölge hakkında en erken ve en ayrıntılı bilgiler kayda geçmişti. Kitapta şöyle bir cümle vardır: "Burada tepeler birbirlerine bağlanıyor; ovalar dar ve az tahıl ekiliyor.
Doğal çevre elverişsiz olduğu için, Pamir yaylasında tarım üretimine uygun koşullar yok. Fakat Xuang-zang'ın kitabındaki kayıtlara göre Taciklerin atalarının burada tarımla uğraşmalarının tarihi çok uzun...
Yüksek dağlardaki otlaklar, hayvan beslemeye elverişli koşullar sağlıyor. Havası göreceli olarak ılımlı olan vadiler de, insan yerleşimine ve tahıl ekimine uygun. Pamir yaylasının özgün coğrafi konumu ve iklimi nedeniyle, Tacikler kısmen tarıma, kısmen de hayvancılığa dayalı bir üretim tarzı oluşturdu. Bugüne kadar binlerce yıl devam eden bu üretim tarzı hâlâ sürüyor.
Taciklerin evlerinin dışında, genellikle iki yakıt yığını olur. Bunların biri tezek, diğeri ise akdiken yığınıdır. Pamir yaylası eski çağlarda "Soğan Tepesi" olarak adlandırılıyordu. Bunun önemli nedelerinden biri, burada çok fazla soğan yetişmesiydi. Şimdi burada yabani soğan yerine yer yer akdikenler görülüyor. Soğuğa çok dayanıklı olan akdiken, yaylada en güçlü hayatta kalma güdüsü olan bitkilerden biridir. Kesildikten sonra tekrar yetişir. O yüzden Taciklerin yemek pişirmek için kullandıkları en önemli yakıtlardan biridir.
Akdiken gibi direngen bir yaşama gücüne sahip olan Tacikler yüzlerce yıl boyunca, yüksek dağlar arasında ve nehir vadilerinde taşları temizleyerek tarlalar açtı ve en ilkel araçlarla toprakları verimli hale getirdi. Tarlalar arasındaki bu küçük tepe, Taciklerin yıllırdır tarlalardan çıkardıkları taşların birikmesiyle oluşmuş.
Su, tarımın can damarıdır. Yağış çok az olduğu için, Pamir yaylası kuraktır. Buradaki ortalama yıllık yağış miktarı 70 mm'e ulaşmıyor. Fakat yıllık su buharlaşma miktarı 2 bin mm'den fazla; başka bir deyişle, 30 yıl boyunca biriken yağmur suyu, bir yıl içinde buharlaşıyor. Bu da, Taciklerin yalnızca yağmur sularıyla tahıl tarımı yaparak geçinemeceğini gösteriyor. O nedenle başka yerlerden su getirilmesi, onlar için hayati önem taşıyor.
Baraj kapağının etrafındaki buzları kıran bu genç Tacikler, nehirdeki suyu önce arklara sonra köyün yanındaki tarlalara akıtmak istiyor.
Bu, aslında Taciklerin eski geleneksel bayramlarından biri olan " Su Akıtma Bayramı". Tacikler bu bayrama "Zuğur" diyor. İklimi soğuk olan Pamir yaylasında az sayıda insan, dağınık olarak yaşıyor. Bu doğal koşullarda, ilkbaharda buzları kırarak su akıtma işi, tek bir ailenin gücüyle yapılamaz; ancak köydeki bütün gençler birlik ve beraberlik içinde hareket ettiği takdirde yapılabilir. Bu iş, zamanla Taciklerin önemli geleneksel kutlamalarından biri olan "Su Akıtma Bayramı"na dönüştü.
"Su Akıtma Bayramı"nın kesin bir tarihi yok. Genellikle Mart veya Nisan aylarında, yani tahıl ekiminden önce kutlanıyor.
Emincan, "Su Akıtma Bayramı"nında "Murab" olarak görev yapıyor, "Murab", su akıtma sorumlusuna verilen unvan... Sorumlu, köyde tarımsal üretim alanında zengin deneyimlere sahip olan, yaşını başını almış, saygın bir kişi olmalı. Bu yıl "Su çekme sorumlusu" seçilen Emincan, köydeki gençlere önderlik ederek onları suyu tarlalara yönlendirmekle görevlendirdi.
Su akıtma çalışmalarında işlerin belli kişilere dağıtılması ve işbirliği çok önemlidir. Kimi kişiler, nehrin yukarı kesiminde suları keser, kimi kişiler, bent kapağının önündeki buzları kırar, kimi kişiler de nehrin aşağı kesimindeki arklara siyah toprak serper. Siyah topraklar, güneş ışıklarını emer, böylece arklardaki buzların ve karların hızla erimesi sağlanır.
Bu işin Taciklerin tarihinde ne zaman başladığını hiçkimse bilmiyor. Ama kesin olan şu ki, bayram, insanların yaşam uğraşları sırasında birbirlerine yardım etmeleri ve işbirliği yapmalarıyla, zaman içinde oluştu.
