Bu yıl İslam aleminin Ramazan ayı, ağustosa denk geldi ve 30 günlük oruçtan sonra 31 Ağustos'ta Şeker Bayramı başladı. Kimi Müslüman ülkelerde tarihler 1 gün fark etti ve 30 Ağustos günü bayram kutlandı. Onun nedenleri bir yana, acaba Beijing'de Şeker Bayramı nasıl kutlanıyor? Gizli kapaklı mı? Gizli olmasa bile acaba bayramı kutlayanlar biraz hor görülüyor ya da ibadet edenlere dudak bükülüyor mu? Sonra başka sorular da var: Mesela, bayram kutlaması sınırlı imkanlarla mı yapılıyor? Aslında, herşey bir yana komünizm ve din bir arada nasıl duruyor? Daha doğrusu komünizm ve İslam bir arada nasıl duruyor diye sormak gerek. Çünkü Washington'da malum ikiz kuleleri yerle bir eden 11 Eylül saldırısından beri Batının İslam'ı neredeyse "potansiyel terör kaynağı" olarak gördüğü bir dünyada yaşıyoruz. Yani İslam üzerinde ikili bir baskı söz konusu: Batıda "medeniyet düşmanı", doğuda "Komünizm karşıtı" olduğu iddia ediliyor.
60 yıldır Komünist Partinin iktidarda olduğu bir ülkenin başkentindeyiz. Bütün bu soruları, merak edilen bu konuları aydınlatmanın en güzel yolu gözümüzle görmek. Boş lakırdıya kulak asmayıp gelin Beijing'in en büyük camisine gidelim, bayramın nasıl kutlandığını gözümüzle görelim.
Niu Jie Beijing'in en büyük ve en eski camiiyi. Çinli arkadaşımla bayram namazına yetişelim diye dün (31 Ağustos) sabah saatlerinde Niu Jie'ye gittik. Caminin bulunduğu caddenin adı da Niu Jie. Taksi şöförüne "Niu Jie" deyince daha fazla soru sormadan sizi camiye kadar götürüyor. Artık cami mi caddeye yoksa cadde mi camiye adını verdi bilemedik ama caddenin başındaki bayram kalabalığını görünce bunun pek de önemli olmadığını anladık. Xuanwu bölgesinde yer alan Niu Jie camii, caddeyle adeta bütünleşmiş. Bayram kalabalığı sizi daha yolun başında karşılıyor. Başlarını çeşitli şekillerde örtmüş genç yaşlı kadınlar, kimi takkeli kimi takkesiz genç yaşlı erkekler çoluk çocuk Müslümanlar caddede akın akın yürüyor. Hepsi de camiden mi çıkmış acaba? Bakalım, camiye bir gidelim de anlarız.
Camiye vardık. Giriş arı kovanı gibi işliyor, hala yeni gelenler var, demek ki geç kalmamışız düşüncesiyle daha da hızlandık. Hemen girişte görevli bölümünün cam kenarında çapraz asılmış iki kızıl bayrak konukları karşılıyor. Görevli konukların kılık kıyafetine kısaca göz atıyor, öyle çok sıkı kurallar yok. Hemen başını bağlamak şart koşulmuyor. Ancak kısa şortla girmek doğru değil, ama şortlu gelenler kapıdan mı dönecek? Hemen girişte böyle bir durum için çare bulunmuş. Büyükçe bir kutuda beli lastikli uzun etekler ve başörtüleri var. Dileyen ziyaretçi bunlardan kullanabilir ve cami ziyaretini yapabilir. Bir de Müslüman olmayan ziyaretçilerden giriş ücreti alınıyor. Evet, ilk girişteki ilk gözlemler böyle…
Avluya girince bayram namazının çoktan bittiğini anlıyoruz. Namaz sabah 9'da kılınmış, ama ahali namazdan hemen sonra camiyi terk etmemiş. Avlunun huzurlu ortamında din kardeşleriyle birlikte bir tür bayram keyfi yaşıyor. Herkes birbiriyle dost, kardeş. Biraz önce sokakta soluduğunuz kardeşlik havası her tarafa yayılıyor.
Cami 600 metrekarelik bir alan üzerine kurulmuş. Aynı anda 1000 kişinin dua edebileceği bir mescidi var. Bu bilgileri avludaki panodan okuyoruz. Bayram namazı kılınmış ama kimsenin gitmeye niyeti yok. Pırıl pırıl güneşli bu bayram gününün keyfi, huzuru yüzünüze çarpıyor. Yanında annesi babası olduğunu tahmin ettiğimiz genç bir kadına yaklaşıyoruz. Kısa bir görüşme yapmak istediğimizi söyleyince biraz heyecanlanıyor, ama gülümseyerek kabul ediyor. Adı Hu. Ningxia Hui Özerk Bölgesi'nin merkezi Yinchuan'dan gelmiş. Bayan Hu bize ziyaretini ve bayramı nasıl kutladığını şöyle anlattı:
"Bugün Müslümanların önemli bayramlarından biri olan Ramazan Bayramı. Bayram için özellikle Ningxia'dan bu camiye gelip Ramazan Bayramını kutluyorum. Buraya beşinci gelişim."
Peki Bayan Hu burayı başka camilerle karşılaştırabilir mi? "Xi'an'daki camiine gittim. Ama Beijing'deki camii daha güzel ve çok kalabalık." Hu'nun burayı pek sevmesinin bir başka nedeni de yemekler! Evet, dedik ya Niujie camiiyle cadde hatta bölge birbirine karışmış. Niujie'de birçok Müslüman yemeği de bulabildiğini söylüyor Bayan Hu. Çünkü "her zaman Müslüman yemeği yerim," diyor.
Her zaman Müslüman yemeği yemek isteyen biri için burası gerçekten cennet. Önce caddenin her iki yanında yiyecek dükkanları arı kovanı gibi işliyor. Bir tarafta yol boyu açık Pazar kurulmuş. Pazar yeri bayrama özgü, sadece bir günlük kurulmuş ama diğer dükkanlar baki. Her zaman burada tercihinize uygun yiyecek bulabilirsiniz.
Biz Hu'yla sohbet ederken, uzun boylu esmer genç bir adam selam veriyor. Hemen selamını alıp bir sonra mikrofonumuzu kendisine uzatıyoruz. İranlı Ali Bey, mühendismiş. Doktora için Pekin Üniversitesi'nde eğitim alıyormuş. Bir süre yalnız yaşadıktan sonraki röportaj için bakmış doktora üç günlük bir iş değil, İran'daki ailesini de yanına getirmiş. Eşi, kızı Ayda ve oğlu Parsa da camide, ailece bayram kutluyorlar. Ali Bey, Niujie'ye gelişinin hikayesini bize şöyle anlattı:
"Saat 9'da bayram namazı kıldık, bugün Müslümanların günü, fitir bayramı. Namazdan sonra helal yemek yiyeceğiz, burda helal yemek satıyorlar. Arkadaşlarla buluşacağız, birlikte yemeğe gideriz."
Ali Bey'e Beijing'de kolay cami bulup bulamadığını soruyoruz:
"Burada 8 mescit var. Ama en büyüğü Niujie. Diğerlerine de gideriz ama bayramda Müslümanlar daha çok burda olurlar. Bayram günü burası yahşidir, çok adam gelir. Ben senin bütün Müslümanların bayramı mübarek olsun diyorum."
Ali Bey ve ailesinin bayramını kutladıktan sonra mescide giriyoruz. Burada iki hoca, ziyaretçiler arasında isteyenlere namaz kıldırıyor. Hocaların yaşlarının genç olması dikkat çekici. 35-40 yaşlarındaki bu iki genç hoca, olsa olsa 1980'lerden sonra yetişmiş olabilir. Hemen aklımıza Çin'in dışa açılma politikası geliyor. Bu politikayla beraber Çin'de camiler tekrar ibadete açılmış ve yeni hocalar yetişmeye başlamamış mıydı? Demek ki yaşları 40 cıvarında olan bu genç hocalar da son dönemin ürünleri olmalı.
Mescidin dışında, yine bayram gününün keyfini çıkartan 3 kişilik genç bir gruba yaklaşıyoruz. Aralarındaki genç kızın başı turuncu bir örtüyle örtülü, fotoğraf çektirmek istemedi. Ama kendisi bizim fotoğraflarımızı çekmeyi tercih etti... Nişanlısı olan Süleyman, aslen Qinghai Eyaleti'nin merkezi Xining'den geliyormuş. Beijing'de çalışan Süleyman Niujie ve bayram hakkında şunları söyledi:
"Memleketim Qinghai Eyaleti'nin merkezi Xiningdir,ama Pekin'de çalışıyorum. Her zaman Niujie'deki camiiye geliyorum. Mesela Cuma günleri namaz zamanında, Kurban Bayramında, Ramazan Bayramında. Bugün Müslüman yemeklerini yedim. Çok lezzetli, hepsi beğendiğim tatlar oldu. Bayram için bugün camii çok kalabalık. Genellikle bu kadar çok kişi olmaz. Buradaki ziyaretçilerin yüzde 98'i Müslümandır, Müslüman olmayan ziyaretçi çok az olur. Genellikle camiidekilerin hepsi Müslümanlardır."
Süleyman'a Müslüman olanları nasıl ayırt ettiğini soruyoruz. Giyimleri çok mu farklı? İşte cevabı:
"Cami namaza durma yeri. Namazda kadınlar eşarp ve kapalı elbise giymeli. Allah'a dua etmek bize mutluluk getirir. Müslüman'lık kurallarında, namaz sırasında kadınların yalnız yüzleri gözükmeli. Erkeklerin de dizlerinin üstünden beline kadar kapalı olmalı. Bunlar bizim geleneğimizdir. Bazı Ortadoğu ülkelerinde kadınlar yalnız gözlerini gösterir. Şimdi Çin'deki bütün azınlıklar millet olarak bütünleşiyor. Bazı gelenekler de basitleştiriliyor. Mesela benim memleketimde kadınlar evlendikten sonra başlarını kapatır. Ama Beijing'deki Müslümanlar kapatmıyor, olabilir. Buna çok karşı değilim."
Süleyman, evlilik hazırlığında. İleride çocuk sahibi olunca onu da İslam kurallarına göre yetiştirecek, çünkü ailesinde herkes Müslüman.
Süleyman'a ve müstakbel eşine mutluluklar diliyoruz ve gezintimize kaldığımız yerden devam ediyoruz. Sırada camiyle ilgili bilgi alacağımız bir yetkiliyle görüşmek var. Görevli hocaların çoğu meşgul, her biri kalabalık ziyaretçi grubuna yetişmeye çalışıyor. Biz de onları daha fazla meşgul etmeyelim dedik ve girişteki Yusuf Efendi'den beş dakikasını istedik. Feng Guoqiang, diğer ismiyle Yusuf Efendi, dört yıldır Niujie'de görev yapıyor. Bir yandan bizim sorularımızı yanıtlarken bir yandan da gelen ziyaretçileri kolaçan ediyor. Kılık kıyafeti uygun mu diye kontrol etmeli ki diğer ibadet edenleri rahatsız edecek bir durum olmasın. Yusuf Efendi'nin bilet kontrolü işi de var ama bugün değil! Çünkü bugün bayram, camiye giriş ücretsiz. Şimdi Yusuf Efendi'ye kulak verelim:
"Bu yıl Ramazan Bayramı'nda birçok ziyaretçi geldi. Han milliyeti de dahil olmak üzere birçok milliyetten konuklar bulundu. Kimi ziyaretçiler İslamiyetin kurallarını pek dikkate almıyorlar, mesela kısa pantalon ya da etek giyerek camiye gelenler oluyor. Oysa camide giyime dikkat etmek gerekiyor."
Ortada bir bağış kutusu var, dileyen kendi istediği miktarda bağışta bulunuyor. Ama camide çalışan hocalar, ayrıca yemek-temizlik gibi işleri yapmak için personel giderleri ve işletme masrafları sadece bu bağışlarla mı karşılanıyor? Merak edip Yusuf Efendi'ye soruyoruz:
"Caminin finansmanında bir kısmını hükümet karşılıyor, gelirimizin bir kısmını da bağışlar oluşturuyor."
Beijing'de 240 binden fazla Müslüman var ve bu ahaliye hizmet veren 74 cami var. Niujie Camii en büyük ve bin yılı aşkın tarihiyle en eski camii. 996 yılında inşa edilen cami, daha sonra 1694 yılında yenilenmiş. Ortadoğu'nun camilerine pek benzemiyor. Ağırlıklı olarak Çin mimarisinin etkisiyle yapılmış. İçinde de zaten yeşil değil kırmızı renk hakim.
Artık ziyaretimizi bitirebiliriz. Yusuf Efendi'ye çok teşekkür edip bayramını kutlayarak camiden ayrılıyoruz. Çıkış bölümünde Müslüman kadınlar tezgah açmış çeşitli giysiler, dua malzemeleri satıyor.
Camii dışında Müslüman hava devam ediyor.Yolun her iki yanında sıra sıra yiyecek satan dükkanlar ya da lokantalar var. Bir şenlik, bir bayram havası mahalleye hakim olmuş. Uygur bir adam, el arabasında Uygur işi ekmek satıyor, adı Kurban. Satışlardan ve bayramdan memnun.
Beijing'de hayat bütün zenginliği, coşkusu ve heyecanıyla halkı kucaklamış akıp gidiyor. Şenliğin coşkulu sesi dalga dalga göğe yükseliyor.
