Shanghai EXPO'da yer alan Çin Pavyonu tarafından düzenlenen Çin Kültür Eserleri Sergisi'nde Xinjiang'dan gelen ve devlet düzeyinde korunan iki kültür eseri yer alıyor. "Ahşap Kulübe Maketi" ve "At Sırtındaki Ciritçi Heykeli" adını taşıyan bu iki eser, 1000 yıl önce hüküm sürmüş olan Tan Hanedanı dönemine ait.
Shanghai EXPO'daki Çin Pavyonu'nun dış görünüşüyle son derece büyük bir benzerlik gösteren "Ahşap Kulübe Maketi", Çin'deki eski mimari kültürünü temsil ediyor. "At Sırtındaki Ciritçi Heykeli" de Tang hanedanı dönemindeki kent yaşamından bir kesiti yansıtıyor.
"Ahşap Kulübe Maketi" adını duyanlar, EXPO Kültür Eserleri Sergisi için neden böyle bir şeyin seçildiğine şaşırabilir. Xinjiang Uygur Özerk Bölgesi Müzesi araştırmacılarından Wang Bo, ahşap kulübenin basit gibi görülen yapısının, eski Çin mimarisinin özü olarak kabul edilen sütun başlıklarını içerdiğini söylüyor.
Eğer Yunan sütunları Batı mimarisinin "dili" ise, o zaman sütun başlıkları da Çin mimarisinin "dili" olarak kabul edilebilir. Sütun başlıklarının, eski Çin mimarisinin en güzel ve en narin parçası olarak onun ruhunu ve tarzını temsil ettiği söylenebilir. Wang Bo şu bilgileri veriyor:
"Ahşap Kulübe Maketi, eskiden ölen insanlarla birlikte mezara gömülen eşyalardan biri olarak kullanılıyordu. Çatısı olmayan bu kulübe, 4 sütun ve 1 iskeletten oluşuyor. Bu maketin Tang hanedanına ait olması gerekir. İlk çıkarıldığı zaman parça parçaydı, sonra birleştirildi."
Sergide yer alan "Ahşap Kulübe Maketi", Astana'daki 501 numaralı eski mezardan çıkarıldı. Yüksekliği 20.8 santimetre olan kor kırmızısı rengindeki bu maket, iskelet, sütun ve sütun başlıklarından oluşuyor ve ortasında 8 sütun ile zemininde kare şeklinde bir taban bulunuyor. Tang hanedanı döneminin mimari tarzını yansıtan kulübe, Çin Pavyonu'nun dış görünüşüne son derece benziyor.
Shanghai EXPO'daki Çin Pavyonu, yukarısı küçük aşağısı büyük, ya da yukarısı ve aşağısı aynı genişlikte olan sıradan yapılardan farklı olarak, yukarısı büyük ve aşağısı küçük bir model olarak son derece göz alıcı bir etkiye sahip. Çin Pavyonu'nun tavanının genişliği taban genişliğinin iki katına denk geliyor. 19 bin 600 metrekare genişliğindeki çatı, iki buçuk futbol sahası büyüklüğünde…
Yeraltında gömülmüş küçük bir kulübe maketi ile yer üstünde duran görkemli Çin Pavyonu arasında bin yıllık bir zaman dilimi bulunsa da, birbirine çok benzeyen bu iki eser, Çin mimari kültüründeki devamlılığı yansıtıyor. Xinjiang Uygur Özerk Bölgesi Müzesi Başkanı Hou Shixin bu konuda şunları anlatıyor:
"Mezardan çıkarılan ve Tang hanedanı dönemine ait olan bu maketin Çin Pavyonu'na bu kadar benzemesi, bizi çok şaşırttı. Bundan da Çin'in iç kesiminde yaşayan Han milliyetinin mimari tarzının 1000 yıl önce Xinjiang'da yaygın olduğu ve burada yaşayan çeşitli etnik gruplarca benimsendiği anlaşılıyor."
Süs olarak kullanılan birçok yapı elemanı gibi, sütun başlıkları da ahşap yapıların somut ihtiyaçlarından doğdu. Sütun ile iskelet arasındaki geçişi sağlayan bir yapı elemanı olarak, iskelet ile sütunlar arasındaki bağlantıyı güçlendirmeyi ve Çin yapılarındaki ağırlığı kaldırmayı amaçlıyor.
Sergide yer alan ve Xinjiang'dan gelen diğer kültür eseri de At Sırtındaki Ciritçi Heykeli"…
Xinjiang Uygur Özerk Bölgesi Müzesi araştırmacılarından Wang Bo, At Sırtındaki Ciritçi Heykeli"nin, Astana'daki eski mezarlıkta bulunan 230 numaralı mezardan çıkarıldığını, heykeldeki atın da Tang Hanedanı döneminde Çin'in batı bölgesindeki tanınmış "Yanqi" atı olduğunu söylüyor. Wang şöyle konuştu:
"Bu at, 4 toynağını hemen hemen dizine kadar kaldırıyor; onun için en hızlı koşabilen atlardan biridir. Sıradan atlar böyle yapamaz. Heykeldeki insanın giysisi, hem Çin'in iç kesimindeki yerleşik halkın, hem de göçmen halkın kullandığı giysilerin özelliklerini taşıyor."
At Sırtındaki Ciritçi Heykeli"nin yüksekliği 37 santimetre. Atın sırtındaki adam bıyıklı ve üzerinde Tang hanedanı döneminde yaygın olan yuvarlak yakalı dar ve uzun bir giysi bulunuyor. Binicinin başında siyah bir şapka, ayaklarında da siyah renkli bir çift çizme var. Gözleri yere doğru bakan adam elinde ciride benzeyen bir sopa tutuyor. Heykel capcanlı."
Tarihi kayıtlara göre, Tang hanedanının ilk döneminde bile ülke çapında 700 binden fazla at bulunuyordu. O zaman için at sayısı bir ülkenin gücünü yansıtan önemli bir göstergeydi. At sayısından, Tang hanedanının ne kadar güçlü olduğu anlaşılabilir. Bu aynı zamanda cirit oyununun gelişmesi için sağlam bir zemin oluşturdu. Xinjiang Uygur Özerk Bölgesi Müzesi araştırmacılarından Wang Bo şunları belirtiyor:
"Atlı cirit oyununun İran'da doğduğu sanılıyor. Tang hanedanı döneminde atlı cirit oyunu çok yaygındı. Saray mensupları genellikle atlı ciritten hoşlanırdı. Bu oyun o zamanlar çok yaygındı ve en moda sporlardan biriydi."
Günümüzde atlı cirit oyunu artık Tang hanedanı dönemindeki yaygınlığını kaybetti, ancak Xinjiang Uygur Özerk Bölgesi'nin Pamir Yaylası'nda bu eski oyun hâlâ oynanıyor. Bölgede yaşayan Tacikler ve Kırgızlar, bayramlarda ya da çeşitli kutlamalarda evlerindeki en iyi atı seçip, atlı cirit oyununa katılıyor. O zaman, tozlar arasında sevinçli çığlıklarının ve atların çıkardığı hızlı nal seslerinin yankılandığı duyulur...
