Çin'de gümüş eşya yapımının tarihi uzun bir geçmişe dayanıyor. Çin'in uzun tarihi boyunca değişik desenleri, şekilleri ve değişik özellikleri olan pek çok çeşit gümüş eşya üretildi. Tarihi kayıtlara göre, Savaşan Devletler döneminden(M.Ö 403 ile M.Ö 221) önce taş, sonra sırayla seramik, yeşimtaşı ve bronz eşyalar imal edilmiş. Altın eşya Shang hanedanında (M.Ö 16. yüzyıl ile M.Ö. 11 yüzyıl), gümüş eşya ise en erken Savaşan Devletler döneminde ortaya çıkıyor. Bronz eşya yapımından etkilenerek ortaya çıkan gümüş üretiminin ilk örneklerinden biri bugün Yasak Kent Müzesi'nde saklanıyor.
İlk dönemlerde gümüş eşyada kullanılan desenler arasında geometrik şekiller, kara kurbağa, ejder, anka kuşu, geyik, at, uçan arslan gibi uğurlu hayvanlar, çiçekler ve otlar yer alıyordu. Bu gümüş eşyanın yapımında oyma, altın kaplama ve kabartma gibi tekniklere başvuruluyordu.
Gümüş eşyanın yapım tekniği Qin(M.Ö. 221-M.Ö. 206) ve Han(M.Ö. 206-M.S. 220) hanedanları zamanında belli bir düzeye ulaştı; yapım tekniği daha da gelişmiş, zarif ve olağanüstü güzellikteki gümüş eserler ise Tang (618-907) hanedanı döneminde ortaya çıktı. Bu da büyük ölçüde Tang hanedanı döneminin refahından kaynaklanıyor.
Tang hanedanı döneminde tarım, zanaatçılık, kültür ve sanat, dünyada ön sıralarda yer aldı; Ming(1368-1644) ve Qing(1644-1911) hanedanlarında ve Çin Cumhuriyeti döneminde ise gümüş yapımı tarihte görülmemiş düzeye ulaştı, çeşitleri sayılmaz hale geldi. Örneğin bir bebek, dünyaya geldikten sonra 30. günde yapılan kutlamalarda çok sayıda gümüş hediyeler alıyordu. Sadece şapkasına takılan süs eşyasının sayısı 50'yi aşıyordu. Çocuğun sağlıklı büyümesini dilemek anlamına gelen ve boynuna asılan gümüş kilidin desenleri de değişik oluyordu. Desenler arasında lotüs tohumlarını kucaklayan çocuk, bebek isteyen ailelere bebek gönderen Qilin adlı uğurlu hayvan, uğur getiren Tianguan adlı ölümsüz, birlikte bir inciyle oynayan iki ejder, yüz yıl yaşamak gibi, yeni neslin sağlıklı büyümesi ve yetişkin olduktan sonra da başarı elde etmesini dileyen uğurlu desenler işleniyordu.
Eskiden Çinliler, gümüş eşyanın süs olarak yaşamı güzelleştirmenin yanında kibarlığı yansıttığını, huzuru koruduğunu, nesillerin devam ettirilmesine yararlı olduğuna da inanıyordu.
Bugün oymalı gümüş kase yapanların sayısı çok az, insanlar gözlerini daha çok saf gümüşten yapılmış süs eşyasına dikiyor. Eski gümüş eşya kolleksiyonu yapanlar ise, 19. yüzyıldan önceki İngiliz ve Avrupa malı gümüş eşyayı, özellikle gümüş sofra takımı ve çay takımlarını elde etmeye çalışıyor.
Çin'de eski zamanlarda imal edilen gümüş eşya çok zarifti, ancak bugüne kadar iyi korunan ve hiç zarar görmeyen eşya sayısı çok az. Örneğin Han hanedanı dönemine ait mezarlardan çıkarılan geometrik veya ejder desenli küçük gümüş leğen benzeri gümüş eşya bugün sadece müzede görülebiliyor. Song (M.S 960-M.S 1279) ve Yuan (M.S 1206-M.S 1368) hanedanlarından kalma az miktardaki gümüş eşyanın küçük bir kısmı halkın elinde bulunuyor. Bu gümüş eşya, Tang hanedanı dönemindeki altın ve gümüş eşyanın yapım ve süs tekniğinin yanı sıra, dönemin özelliğini de yansıtıyor. Tang hanedanında çiçek deseni en çok çiçek yığını biçiminde olurken, Song hanedanına ait gümüş eşyadaki çiçek desenler ise tek tek kabartma etkisi veriyor. Bu dönemdeki gümüş leğen, kase ve kavanozlardaki ejder, arslan, bulut, ot, lotüs yaprağı ve Çin ördeği gibi desenlerin hepsi, görenlere dinginlik duygusu ve zevk veriyor. Maalesef, bugün aynı etkiye sahip benzerlerini yapan kimse yok.
Bugün gördüğümüz gümüş eşya artık geleneksel konumunu kaybetti ve insanların yaşamlarından artık uzak kalmış gibi. Yapım tekniği yüksek olan gümüş zanaatçılarının sayısı gittikçe azaldı, bazı yapım teknikleri yok oldu. Alışveriş merkezlerinde satılan gümüş eşyanın çoğu süs niteliğinde, ve gençlerin zevklerinin karşılanması için Batı'nın tasarım yöntemi benimseniyor, eski geleneksel teknik ise sanki unutulmuş.
Bu durumun farkına varan Çin hükümeti, gümüş eşya dahil geleneksel kültürlerin korunmasına büyük önem verdi, çeşitli koruma önlemleri alındı.
Şimdi sizlere Çin'de ve dünyada da ünlenen Miao etnik grubunun gümüş kültürünü tanıtacağız.
*
Miao gümüşü
Gümüş takılar, tarihte çok sayıda etnik grup tarafından beğenilerek, değişik kültürler arasındaki temas ve iletişimin taşıyıcılarından biri haline gelmişti. Çin'in güneyinde yaşayan Miao etnik grubu, gümüşü seven bir etnik grup olarak, gümüş sevdasını hala iyi bir şekilde koruyor.
Miaoların gümüş takıları, Miao etnik grubu veya başka bir etnik grubun sanat tarzı değil, çeşitli etnik grupların tasarımlarını bir araya getiren bir çeşit karışımdır. Miaoların gümüş takıları baş, boyun, göğüs, el için olanlarla tören aksesuarları ve çocuk şapkalarındaki aksesuarları kapsıyor. Miao etnik grubunun gümüş takılarının hepsi, erkek ustalar tarafından tasarlanıp yapılıyor ve 400 yıllık bir geçmişe dayanıyor. Miao gümüş takıları, çeşitlerinin çokluğu, şık desenleri ve zarif işçiliğiyle ünleniyor. Miao gümüşü, insanlara sadece renkli bir sanat diyarını değil, aynı zamanda zengin içeriği olan manevi dünyayı gösteriyor. Miao gümüş takıları, bir insanın başından ayağına kadar vücudunun her bölümünü süsleyebiliyor.
Miao gümüş takılarının en büyük özelliği takıların büyük olmasında kendini gösteriyor. Başa takılan gümüş boynuz, o kadar devasa oluyor ki, takının genişliği, onu takan kişinin boynunun yarısına kadar ulaşır;
Miao gümüş takılarının ikinci büyük özelliği, takıların ağırlığına önem verilmesi. Takılar ne kadar ağır olursa o kadar da güzel olduğu savunuluyor. Örneğin Miaoların toplu halde yaşadığı Guzhou eyaletinin Shidong bölgesinde bir Miao kadın çocukken, kulağında mutlaka delik açılır, sonra daha kalın ve yuvarlak şekildeki ahşap çubukla delik giderek büyütülür. Bunun amacı, bölgede yaygın olan tekerlek şeklindeki yuvarlak küpenin takılması ve küpenin ağırlığı sayesinde kulak kepçesinin uzatılmasını sağlamak. Bazı kadınların kulak kepçesi, küpenin fazla ağır oluşundan dolayı yırtılır. Shidong bölgesinde en ağır küpe, 200 gram ağırlığında. Liping bölgesindeki Miao kadınlar, taktığı oymalı gümüş kolye ne kadar ağır olursa o kadar şık olduğunu düşünüyor. Buradaki en ağır kolye 4 kilo ağırlığında.
Miao gümüş takılarının üçüncü özelliği, takı sayısına önem verilmesi. Miao kadınlar çeşit çeşit takıları bir arada takmayı sever. 3-4 tane küpe birlikte takılıp omuza kadar uzanır; 3-4 kolye birlikte takılıp, boynu görülmez halde olur; gümüş kemer ve diğer takılar da sıkça kullanılır. Qingshuijiang Nehri havzasında yaygın olan gümüş kıyafet ise birkaç yüz parçayla yapılır.
1980'lerden sonra, diğer bölgeler ve yabancı ülkelerden turistlerin ilgisi sayesinde Miao gümüş takılarının yapımı tarihte görülmemiş bir hızla gelişti.
Miao gümüş takılarının imalatının büyük bölümü aile atölyelerinde elle tamamlanır. Zanaatçılar, eritilmiş beyaz gümüş suyunu ihtiyaçlarına göre ince kağıt, ince ip veya çubuk haline getirir, sonra basma, oyma ve kabartma gibi tekniklerle desenleri ortaya çıkartır, sonunda kaynak yapmak veya örmek yoluyla takı haline getirir. Miao gümüş takılarının yapım işlemleri çok karmaşık. Bir takı ancak 10 veya 20 işlemden sonra yapılabiliyor. Bu nedenle gümüş takılar zanaatçıların becerisine büyük ihtiyaç duyuyor. Miao gümüş zanaatçıları sadece el becerisine sahip olmakla kalmayıp, aynı zamanda tasarımda da ustalık gösterirler. Çünkü Miao erkek zanaatçılar, bir yandan kadınların nakışlı elbişeleri ve batik desenlerinden ilham alır, diğer yandan Miao etnik grubunun belli bir dalına mensup olarak meslektaşlarıyla rekabette avantaj elde etmek için kendi dalının gelenekleri ve zevklerine göre, gümüş takıların ayrıntılarında yenilikler yapar. Zanaatçıların çalışması sayesinde Miao gümüş takıları günden güne daha şık oldu. Tabii bu zariflik, gümüş takıların genel şeklini bozmadan gerçekleştiriliyor. Miao gümüş takılarının modelleri süreklilik taşır. Bir gümüş takının modeli ustalar tarafından belirlenince üzerinde keyfince değişiklik yapılmaz. Bu takı, o dalın önemli bir simgesi olur.
Miao kadınlar gümüşün beyaz ve lekesiz olması nedeniyle bu takıları takmayı seviyor. Bu nedenle Miao gümüş zanaatçıları takıları yapmanın yanı sıra, onların temizlenmesinden de sorumlu olur. Zanaatçılar gümüş takı üzerine boraks suyu sürdükten sonra kömür ateşiyle üzerindeki oksit tabakayı giderir, sonra mor bakırdan tencere içindeki alum suyu içinde pişirir, çıkardıktan sonra temiz suyla yıkar, sonunda bakır fırçayla bir daha temizler. Böylece gümüş takılar yenisi gibi parlar.
