Aslında Çin porselen tarihinde yenilik yaratarak ülkeye İngilizcede porselen anlamında gelen "China" ismi kazandıran, Yuan hanedanıdır. "Porselen Memleketi" olarak kabul edilen Jingdezhen kasabasında 1278 yılında bir porselen idaresi kurulmuştu. Bu, Jingdezhen'in, Ming ve Qing hanedanları döneminde ülkedeki porselen yapım merkezi ve dünyaca ünlü "porselenlerin memleketi" haline gelmesi için sağlam bir temel oluşturdu. Bugün Yuan Hanedanı'ndaki porselen yapımı hakkında bilgi vereceğiz.
Yuan hanedanında Jingdezhen, porselen yapımcılığında sıçrama gerçekleştirerek, "mavi-beyaz" ve "sır altı kırmızı" olarak anılan iki çeşit porselen üretmeyi başardı.
Mavi-beyaz, pişmemiş porselene desen çizildiken sonra, üzeri şeffaf sırla kaplanıp, yüksek dereceli ateşte pişirildikten sonra elde edilen ürün, zemin rengi beyaz ve deseni mavi olan porselen türüdür. Mavi-beyaz porselen, Çin'in milli özelliklerini yansıttığı için, Jingdezhen kasabasında ortaya çıkar çıkmaz, hızla yayıldı ve porselen üretiminde ana akım oldu. Yurt içindeki diğer kesimlere, ayrıca Asya ve Afrika ülkelerine kadar satıldı. Sır altı kırmızı ise, mavi-beyaz ile aynı teknik kullanılarak elde edilen, ancak desen rengi kırmızı olan porselen türüdür. Sır altı kırmızının fırınlama tekniği daha zor olduğu için, kusursuz ürünlerin oranı çok daha düşüktü.
Sır altı kırmızı porselenlerle kıyaslandığında, mavi-beyaz porselenler, Yuan porselenleri arasında daha önemli bir yer tutmuştu. Mavi-beyaz porselenlerin tasvir ettiği konulardan biri de insan figürleriydi...
Yuan hanedanı, şiirsel dramaların çok yaygın olduğu bir dönemdi. Guan Hanqin, Wang Shifu, Bai Pu ve Ma Zhiyuan, "Dou'e'ya Yapılan Hakaretler" ve "Batı Köşkünün Hikayesi" gibi, bugün bile dillerden düşmeyen drama eserleri yazdı. Bu eserlerin halk arasında ne kadar yaygın olduğu, porselenlere yansımalarından da anlaşılıyor. Ne var ki, Yuan hanedanına ait insan figürlü porselenlerden bugüne kadar korunanların sayısı 100'ün altındadır. Üstelik, bunların büyük kısmı yurt dışındaki kolleksiyoncuların elinde bulunuyor.
Jiangsu eyaletinin merkezi Nanjing'deki Nanjing Müzesi'nde saklanan "Ay Işığında Han Xin'in Arkasında Giden Xiao He" adlı porselen vazo, bir mezarlıktan çıkarıldı. Vazonun üst ve alt kenarlarında uğurlu sayılan desenler bulunuyor. Porselen vazodaki resmin bir kısmında Xiao He, uzun bir cübbe giyiyor, onun üzerinde bir kemer bulunuyor, sol elinde dizgin tutuyor, sağ eliyle kamçı sallıyor, bindiği at ileri koşuyor... Desenin diğer kısmında Han Xin'in başı yumuşak bir bezle sarılı, Xiao He gibi uzun cübbe giyen Han Xin, bir nehir kenarında atını suluyor. Vazonun boş kısımlarında çam ağacı, bambu, dağ, taşlar var.
Bu vazo, Çin'de herkesçe bilinen bir hikayeyi anlatıyor: Çin'deki ilk hanedan olan Qin Hanedanı'nın sonlarında Chu-Han Savaşı meydana geldi. Han Xin adlı bir genral önce Xiang Yu'ye başvurdu, ancak Xiang ona fazla önem vermediği için, Xiang'dan ayrılıp, Liu Bang'ın yanına gitti. Liu Bang tarafından da beğenilmeyen Han Xin ata binerek ayrılmak zorunda kaldı. Liu Bang'ın veziri olan Xiao He, bu haberi duyunca hemen Han Xin'in arkasından gitti, Han'ı geri getirdi, Liu Bang'ı Han'a önemli görev vermeye ikna etti. Han Xin, ne kadar yetenekli bir general olduğunu savaşlarda ispatladı. Han Xin ve liderliğindeki ordu Chu ordusunu kuşatarak, Xiang Yu'yu Wujiang Nehri kenarında intihar etmek zorunda bıraktı. Bunun sonucunda Liu Bang, Han hanedanını kurdu. Xiao He daha sonraki nesillerce gerçek kahramanı tanıyan kişi olarak kabul edildi. Onun Han Xin'in arkasında gidişinin hikayesi Song ve Yuan Hanedanları döneminde şiirsel drama eseri haline getirildi.
Guangxi Zhuang Özerk Bölgesi'nde çıkarılan bir mavi-beyaz porselen kavanozun göbeğinde "Savaş Resmi" yer alıyor. Araştırmalar, bu resmin Wei Chigong'un tek başına beyini kurtarmasının hikayesini anlatıyor. Resimde savaş üniformaları giyen, yenilgi belirtileri gösteren atlı general, Tang Hanedanı'nın ünlü generali Duan Zhixuan'dır; arkasından giden ve iki elinde birer mızrak tutan general ise Shan Xiongxin'dir. Bir dağın ötesinde at sırtında oturan ve vücudunu azcık döndürerek arkasındaki kişiyle konuşan, Qin Beyi Li Shimin'dir; onun arkasındaki General Weichi Gong, sağ elinde demir kamçı ve sol elinde dizgini tutuyor ve atını koşturup yanaşıyor. Uzakta bayrakların sağllandığı dağın kayaları arkasında sanki üç asker görülüyor.
Kavanozdaki resim şöyle bir hikaye anlatıyor: Sui Hanedanı'nın çökmesinden sonra beyler birbirleriyle savaşmış. Luoyang'dan Wang Shichong, Tang ordusuyla karşı karşıya gelmiş. Shichong'a bağlı general Shan Xiongxin ve liderliğindeki askerler, Tang ordusuna doğru ilerlerken, Tang Generali Weichi Gong tek başına cephenin önüne çıkıp, Shan Xiongxin'i öldürmüş ve Qin beyini kurtarmış.
"General Meng Tian" Hunan eyaletinde yer altından çıkarıldıktan sonra Hunan Müzesi'nde saklanıyor. Resmin yapıldığı porselen şişe, eski zamanlarda bir tür içki şişesiydi. Eskiden çeşitli yiyecek maddeleri genellikle kış mevsiminde mayalanır ve içki haline getirildikten sonra ilkbahar mevsiminde içilirdi. Resimde savaş üniforması giyen General Meng Tian, bir sandalyede ciddiyetle oturuyor, arkasındaki bir asker iki elinde büyük bir bayrak tutuyor, bayrağın üzerinde "General Meng Tian" yazıyor. Meng Tian'in önünde bir asker rapor sunuyor, arkasında kısa elbiseli bir askerin sağ eli, esir tutulan bir yöneticiyi bastırıyor. Esir, Han etnik grubuna mensup vatandaşların giydiği kıyafetleri taşıyor ve yere diz çökmüş durumda bulunuyor. Bu resim, Meng Tian'ın savaş esirini sorgulamasını anlatıyor. Meng Tian'ın sakalı, istikrarlı oturma pozisyonu ve arkasındaki yüksek bayrağı, bir tür ciddiyeti gösteriyor.
Yurt dışına götürülen Yuan porselenlerinden en iyisi, şu anda Japonya'da bulunuyor. Çin tarihinin en ünlü dört güzelinden biri olarak kabul edilen Wang Zhaojun'ün "yurt dışına evlenmeye gitmesinin" hikayesini yansıtan porselen kavanozun göbeğinde 9 insan figürü ve 7 at resmi bulunuyor. 9 insan figürü arasında erkek, kadın, yaşlı ve çocuk da var. 9 kişiden kimi at sırtında oturuyor, kimi yedeğinde bir atı çekip yürüyor, at sırtında yük taşınıyor. Yüz ifadeleri ve kıyafetleri farklı olan kişilerden biri beyaz bir at üzerinde oturuyor, kucağında Pi-Pa adlı gelenesel bir çalgı bulunuyor. Yüksek bir saç topuzu olan Wang Zhaojun'un bindiği atın önünde ve arkasında birer Han kızı refakatçi olarak yürüyor. İnsan figürleri arasında Wang Zhaojun'u karşılamaya gelen Hun elçisi ve Han hanedanından uğurlamaya gelen yetkililer yer alıyor. Resimde dağlar ve ağaçlar güzel bir görünüm oluşturuyor.
M.Ö. 54 yılında Hun Kağanı Huhanye ağbeyine mağlup olduktan sonra güneye doğru kaçtı. Ağbeyinin Batı Han hanedanıyla işbirliği yapıp kendisine saldırmasından korkan Huhanye, üç kere Batı Han hanedanının başkenti Chang'an'a gelip, Batı Han'a olan bağlılığını ilan etti. Huhanye, Batı Han hanedanıyla nesiller boyunca dostluk içinde yaşamak amacıyla, M.Ö. 54 yılında üçüncü kez Chang'an'a geldiğinde evlenmek için Batı Han İmparatoru Yuandi ailesinden bir kız alma teklifinde bulunmuş. Wang Zhaojun, Batı Han sarayındaki bir cariyeymiş. Hun Kağanı'nın evlenme teklifini duyan Wang Zhaojun, kendi mutluluğu, geleceği ve Han ile Hun halklarının dostluk ve barış içinde bir arada yaşamaları uğruna Hun kağanıyla evlenmeye hazır olduğunu söylemiş ve prenses olarak kabul edilmiş. Huhanye, Batı Han'ın desteği altında tüm Hun topraklarında hakimiyet kurmuş, uzun süre Batı Han'la barış içinde yaşamış.
1994 yılında Hong Kong'ta düzenlenen bir Sotheby müzayedesinde mavi-beyaz porselen bir kavanoz büyük dikkat çekti. Kavanozun üzerinde bulunan ve dillerden düşmeyen bir hikayeden kaynaklanan resmin bir bölümünde Çin tarihinin en ünlü askeri danışmanı olan Zhuge Kongming, ya da diğer ismiyle Zhuge Liang, bir çam ağacının altındaki kayada oturuyor, yanından ayakta duran bir çocuk elinde kitap tutarak bekliyor, sol tarafının ilerisinde bir başka çocuk da bir şey söylüyor; resmin diğer bölümünde bir söğüt ağacı var, altında Liu Bei boynunu eğerek selam veriyor. Yanında, iki yardımcısı olan Guan Yunchang ve Zhang Jide birbirlerine birşeyler fısıldıyor. Zhuge Liang'ın yakşıklılığı ve akıllığı, Liu Bei'nin kabiliyetli danışman isteme hevesi ve Guan ile Zhang'ın endişesi resme lirik bir üslupla yansıyor.
Yuan Hanedanı'ndaki insan figürlü mavi-beyaz porselenlerin ortaya çıkması, Yuan ve Yuan'dan önceki Song hanedanları döneminde edebiyatın yayılması, özellikle şiirsel dramaların yaygınlaşmasıyla oldu. Bunda porselen, bir taşıyıcı rolü oynadı. Aslında daha önceki Jin Beyliği'nde tuğlalar üzerine opera karakterlerini oyma uygulaması vardı; Yuan hanedanında sadece porselen değil, bakır aynaların arkasına ve kemer gibi eşyalara insan, hayvan ve diğer figürleri çizilirdi, ancak bunlar göze porselen kadar hoş gelmiyordu.
