Çin, protokole önem verilen bir ülkedir. Konuklara çay ikram etmek de, Çin halkının geleneksel ve en çok yapılan bir ikramlarındandır. Eski zamanlarda iç içme yöntemi ne kadar basit olsa olsun, çay yavaş yavaş konuklara sunulan içeceklerden biri oldu. Eve bir konuk gelince evsahibi ona hemen bir bardak veya bir kase sıcak çay sunarak, dostluk duygularını ifade ederdi. Çin tarihinde, zengin olsun fakir olsun, her aile konuğa çay sunardı.
Konuğa sunulan çay yapraklarının kalitesine, ayrıca çayı demleme tekniğine büyük önem verilir. Bazıları, konuğun konumuna göre çay seçer; tabii, bu eleştirilen bir davranıştır.
Hikayeye göre, Qing hanedanı döneminde yaşamış olan kaligrafi dahisi, ressam Zhen Banqiao bir defa bir tapınağı ziyarete gitmiş. Tapınaktaki en kıdemli rahip, Zhen'in çok ucuz ve basit elbiseler giydiğini görünce, Zhen'in sıradan bir Budist olduğunu sanmış ve Zhen'e soğuk bir tavırla "otur" demiş. Küçük rütbeli rahibe de "çay" demiş. Ancak Yaşlı rahip, Zhen'le sohbet edince onun sıradan birisi olmadığını hisetmiş ve hemen Zhen'i ana salonun yanındaki bir odaya davet etmiş. Zhen'e "oturun", rahibe "çayı sun" demiş. Sohbet daha da devam edince yaşlı rahip, gelenin "Yangzhou'daki 8 garip insan" olarak tanımlanan 8 ünlü ressamdan biri olan Zhen Banqiao olduğunu öğreninmiş ve Zhen'i daha zarif ve daha sakin bir odaya davet etmiş. Birkaç defa Zhen'e "en saygın yere oturun" demiş, ayrıca küçük rütbeli rahibe "en iyi çayı sun" emri vermiş. Sohbet sonunda yaşlı rahip, Zhen'in bir kaligrafi eseri yazması için yalvarmış. Zhen bir düşünüp, Çince'de Duilian adı verilen beyit yazmış. Beyitin bir cümlesi "Otur, oturun, en saygın yere oturun", diğer cümlesi ise "çay, çay sun, en iyi çayı sun". Beyiti okuyan yaşlı rahip çok utanmış ve Zhen'den özür dilemiş.
Aslında gelen misafirlere farklı çay sunulması doğrudur, fakat değişik çay misafirlerin toplumsal konumuna göre değil, alışkanlıklarına göre sunulur. Örneğin Çin'de bir kuzeyli, özellikle kuzeydoğulu için, yeşil çayın yerine, kaliteli bir bardak yasemin çayı daha iyidir. Çünkü kuzeyli ve kuzeydoğulular yasemin çayını tercih eder.
Çin halkının misafirperverliği, çay içmeye kapsamlı şekilde yansıdı, bu gelenek bugüne kadar korundu. Güney Song döneminde, bugünkü adı Hangzhou olan Lin'an kentinde her yılın Lixia sezonunda her aile yeni çayı demler, yanında kuru yemişlerle birlikte akraba ve yakınlarına hediye eder. Bu gelenek, bugünkü Hangzhou kentinin banliyösünde hala görülüyor.
Çin genelindeki kırsal kesimlerde yeni yılda evine misafirler gelince, evsahibi mutlaka çayı demler, şeker, tatlı ve kuru yemişlerle birlikte misafirlere ikram eder, yeni yılını kutlar. Çin'ın sınır bölgelerinde yaşıyan azınlık etnik grupların da misafir perverliği var, bir takım protokolü sözkonusu. Eğer bir Moğol çadıra girersen, evsahibi mutlaka ayakta karşılar, mis kokan sütlü çay ile şeker ve kurabiye sunar; Eğer Bulang etnik grubuna mensup bir aileye gidersen, evsahibi mutlaka çay ve tatlı patates kızartması çıkarır.
Çay, nadiren gelen misafirlere sunulmanın yanı sıra, resmi ziyafette de kullanılır. Yemekten önce çay ve sohbet, yemekten sonra tekrar çay ve sohbet, hiç de can sıkıcı değil.
Modern çağa girilince, çay protokolü eski hanedanlara göre çok basitleşti, özellikle çay takımı fevkalade basitleşti. Çay takımı genellikle kapaklı porselen bardak veya kapaksız cam bardaklardan oluşuyor. Birçok misafir gelince evsahibi çayı demlik içinde demler, sonra bardaklar içine döker. Herkes aynı demlik çayı paylaşır.
Yurt dışında, misafire çayı ikram etme çok yaygın bir gelenektir, tabii Çin'in çay içme alışkanlığının derin etkisi var. Japonlar, tıpkı Çinlier gibi, çayı çok seven bir millettir. Japon halkı çay protokolüne özen gösterip, Sado adı verilen "çay töreni"ni oluşturdu. Tabii, Türkiye, Hollanda, İngiltere, ABD ve Fransa'da misafire çayı ikram etme de en sıkça görülen bir protokoldür.
Çin'deki çay protokolü
Fakir olsun, zengin olsun bir aileye misafir gelince, ona çay ikram edilmesi mutlak bir protokoldür. Misafire sunulan çay için, çay yaprakları, su ve çay takımının kalitesi, ayrıca demleme tekniğine özen gösterilir.
Örneğin Çin'in kuzey kesiminde, kuzeydoğu kesiminde aileye yaşlı birisi gelince, evsahibi mutlaka yaşlıya kaliteli bir bardak yasemin çayı, kapaklı bardak içinde sunar; eğer güneyli bir kadın gelse, ona Longjin, Maojian veya Biluochun adı verilen yeşil çayı içirir; eğer gelen koyu çayı seven birisiyse, çay yaprakları fazlasıyla koyulur; eğer gelen misafir Wulong Çayı sevse, o zaman küçük demlik ve küçük bardak kullanılır, Wulong Çayı'nın "Anxi Tieguanying" ve "Wuyi Yancha" adlı 2 çeşidi ikram edilir; eğer birinin evinde sadece kaba işlenmiş çay var, o zaman misafire sunulan çayın demlik içinde denmenmesi tavsiye edilir, böylece misafir sadece çayın güzel kokusunu alır.
Çin'de "Çay sığ, içki dolu şekilde sunulur" diye bir protokol var. misafirlere saygı gösterilmesi için misafir öündeki içki bardağı mutlaka tamamen doldurulur; çay ise genellikle bardağın üçte ikisi veya dörtte üçüne kadar doldurulur. Çay tamamen doldurulup içilirken, içenin durağı yanar, ayrıca misafiri kovma anlamını da taşıyor. Çayı demleyen suyun sıcaklığı, çay türlerine göre değişir. Wulong çayı kaynar suyuyla demlenir, önceden de kaynar suyuyla bardaklar ısıtılır; diğer çay türleri ise 80 ile 90 derece arasındaki kaynak suyula kaynatılır.
Misafire saygı göstermek için, önceden çay takımı temizletilir, çay yapraklarına parmaklar dokunmamalı; çay yüzeyinde köpük, çay tozu veya büyük çay yaprağı bulundurulmamalı; çay bardaklarında tutsak var veya yok, fark etmez, mutlaka tepsi üzerine koyulup servis edilir; çayı sunan kişi mutlaka güler yüzüyle misafirlere "buyurun çay için" diye davet eder, misafir de kalkıp "teşekkür ediyorum" diye cevap verir ve iki elle çay bardağını alır.
Misafir olan birisi çayı yavaş yavaş içer, bir yandan çayı içip diğer yandan sohbet eder, ayrıca çayın ne kadar taze ve güzel, evsahibinin çay demleme becerisinin ne kadar yüksek olduğunu över. Evsahibi ise misafire eşlik eder, misafirin bardağında çayın yarısı içilince hemen ilave eder. Bu arada hafif yemekler, şekerler ve kurabiyeler de sunulur.
