En eski uygarlıkların söylencelerinde şarap hep önemli bir yer tutar. Çin'den çok uzakta yeşerip gelişen Sümer uygarlığında Gılgamış Destanı'nın 10. Bölümünde karşımıza Şarap Tanrıçası Siduri çıkar. Siduri ölümsüzlük arayışındaki Gılgamış'ı mantıklı olmaya ve sonuçsuz kalacak olan bu çabasından vazgeçip yaşamın tadını çıkarmaya davet eder.
Yunan uygarlığında Şarap Tanrısı Dionysos, söylencelerde önemli bir yere sahiptir. Başka uygarlıklar incelendiğinde de şaraba dikkate değer bir önem verildiğini ve bazı tanrısal varlıkların şarapla ilişkilendirildiğini görürüz. Adeta şarap ile uygarlık ve gelişme arasında görünmez bir bağ vardır.
Çin de dünyanın en eski uygarlıklarından biri.
Çin'in önemli bir şarap ülkesi olduğunu biliyor muydunuz?
Çin'e gelen yabancıları en çok şaşırtan keşiflerinden biri her hâlde bu ülkedeki şarapların kaliteli ve ucuz olmasıdır.
Çin'de şarap deyince ilk akla gelen yerlerden biri Yantai şehri. Gerçekten de Yantai dendiğinde çoğu kişinin aklına ilk önce kırmızı renk geliyor. Çok rağbet gören Changyu şarapları burada üretiliyor.
Başkent Bejing'e uçakla bir saat mesafede olan Yantai Çin'in kuzeydoğusundaki Shandong eyaletinde bulunuyor. Sarı Deniz'e açılan Bohai körfezi içindeki Laizhou koyunun doğu sahillerinde kurulmuş olan Yantai, güneybatıda Qingdao, doğuda Weihai şehirleriyle komşu.
Yantai şehri eskiden Batılılarca "Cheefo" adıyla tanınırmış. Çünkü bölgeye hâkim olmaya çalışan Batılıların iyi bildiği Zhifu adası idari olarak Yantai'a bağlı. O nedenle adanın ismini bütün idari bölge için kullanmışlar. Şehrin şimdi kullanılan ismi, Japonya'dan gelen korsanlara karşı dumanla uyarıda bulunmak amacıyla 1398 yılında Qi dağında inşa edilen uyarı kulelerinden geliyor. Çincede "yan" duman, "tai" da kule anlamına geliyor.
Yantai her ne kadar bir şarapçılık merkezi olsa da, ekonomisi sadece bağcılığa ve şarapçılığa dayanmıyor. Çin'de imal edilen şarapların yarıya yakını burada üretildiği halde, şarapçılık Yantai ekonomisinin göreceli olarak küçük bir bölümünü oluşturuyor. Yantai ekonomisinin ana sektörleri, makine üretimi, otomotiv, bilişim teknolojisi ve finans hizmetleri. Buna son zamanlarda hızla gelişen turizm sektörünü de eklemek gerek. Öyle ki, Yantai denince akla gelen kırmızı rengin yanına artık sahil turizmini de çağrıştıran mavi rengi de eklemek gerekiyor.
Ama Yantai'dan söz edilince madem akla ilk gelen şarap, o halde burasını anlatırken şaraptan başlamak en iyisi.
Çin Uluslararası Radyosu'ndan (CRI) bir röportaj ekibi 20-24 Eylül tarihleri arasında Yantai'a gitti. Gezinin bu tarihler arasına denk getirilmesinin en önemli nedeni, Yantai'da 23 Eylül'de Üçüncü Uluslararası Şarap Festivali'nin yapılacak olmasıydı. Festival, Yantai'ı tanımak ve radyonun izleyicilerine tanıtmak için iyi bir fırsat olacaktı.
Yantai'a gitmeden önce bu şehir hakkında çok fazla bilgim olduğu söylenemez. Bir yerleşim yeri olarak tarihi eski olmakla birlikte, şehir olarak ancak 100 yıl kadar bir geçmişi varmış. Bu da büyük ölçüde Yantai'da Changyu şarap fabrikasının kuruluş tarihine denk düşüyor. Yantai'ı bugün olduğu gibi modern bir şehir haline getirenin sadece burada yeni bir anlayışla şarap üretimi yapan bu fabrikanın açılışı olduğunu söylemek istemiyorum, ama belirli bir paralellik olduğu da inkâr edilemez. 
Bugün Yantai'ın bulunduğu yerde ilk yerleşimler Xia hanedanı zamanında olmuş. Sonra bölgede Lai ismiyle feodal bir devlet kurulmuş ve Savaşan Devletler Dönemi'nde Qi devleti tarafından ilhak edilmiş. Çin'i birleştiren Qin hanedanı zamanında da Qi vilayeti adıyla idari bölge haline getirilmiş. Daha sonraki hanedanlar zamanında bazı isim ve idari statü değişiklikleri olmuş.
İkinci Afyon Savaşı'nın sonunda Çin 1858 yılında İngiltere, Fransa, Rusya ve ABD ile Tianjin Anlaşması'nı imzalamıştı. Bu anlaşmayla Çin limanları yabancı güçlere açıldı. Başkent Beijing'de yabancı temsilcilikler kuruldu. Hıristiyan misyonerlerin rahatça faaliyet göstermesine imkân tanındı. Afyon satışı serbest bırakıldı. İmparatorluk bu anlaşmayı kabul etmek istemediyse de 1860 yılında onaylamak zorunda kaldı. 1861 yılında da Yantai limanı yabancı işadamlarına açıldı.
Yantai'da Batılılarca inşa edilen binalar bugün hâlâ görülebiliyor. Artık son derece modern bir şehir haline gelmiş olan Yantai'da bu binalar onarılmış ve kafe, restoran gibi mekânlar haline getirilmiş.
Duman kulelerini görmeye gittiğimiz yerde kulenin bulunduğu tepeye doğru yürürken yol üzerindeki bir binanın avlusunda bir heykel dikkatimi çekti. Taş üzerine oturmuş genç bir kızın heykeliydi bu. Heykel bana tanıdık geldi. Yakına gidip dikkatle bakınca, bunun Danimarka'nın başkenti Kopenhag'da, Langeline semtindeki limanda, rıhtımın birkaç metre açığında, suyun içinde bir kaya üzerinde bulunan Küçük Deniz Kızı heykelinin bir kopyası olduğunu fark ettim. Bina da Danimarka'nın temsilciliğiymiş. Demek ki, Çin yönetiminin zaaf içinde olduğu o dönemde Danimarka gibi küçük ülkeler bile pay kapmak üzere burada faaliyet göstermiş. Bina zaten müze olarak düzenlenmiş. Bugün büyük bir hızla kalkınan ve güçlenen Çin, zayıflık dönemlerinden hiçbir komplekse kapılmadan o zamandan kalma yapıları koruyor. Bu da bir olgunluk belirtisi olarak görülmeli.
O dönemlerden söz edişimin nedeni konuyu şarap üretimine getirmek. Bölgede bağcılık hep yapılmış Tabii şarap üretimi de… Ama Çin'in büyük sıkıntılar çektiği 19. Yüzyılın sonuna yaklaşıldığında, 1892 yılında Yantai'da ilk endüstriyel şarap üretimi başlamış. Zhang Bishi adlı bir işadamı o yıl Changyu Şarapçılık Şirketi'ni kurmuş. Modern yöntemlerle şarap üreten Changyu fabrikasının bulunduğu yer bugün Şarap Kültürü Müzesi'ne dönüştürülmüş durumda. Şarap üretimi yapılan mekân ise şehrin dışına, çevresinde çağdaş usullerle bağcılık da yapılan Changyu Şatosu'na taşınmış.
Bizim de hem ilk fabrikanın bulunduğu yerdeki Changyu Şarap Kültürü Müzesi'ni, hem de Changyu Şatosunu ziyaret etme imkânımız oldu. İlk şarap fabrikasını 1912 yılında Sun Yat Sen de ziyaret etmiş. 1915 yılında Changyu, Panama-Pasifik Uluslararası Sergisi'nde altın madalya almış. Bu, Changyu'nün ünlü bir marka olma yolundaki ilk uluslararası başarısı olmuş. Changyu daha sonra 16 uluslararası ve 20 ulusal ödüle layık görülmüş.
Changyu'nün Çin bağcılığına ve şarapçılığına yaptığı büyük katkılar sayesinde, Uluslararası Bağcılık ve Şarapçılık Örgütü 1987 yılında Yantai'ı Uluslararası Bağ ve Şarap kenti olarak ilan etmiş. Böylece Yantai, Asya kıtasında "Bağ ve Şarap Kenti" ilan edilen tek şehir olmuş. Uluslararası Bağcılık ve Şarapçılık Örgütü'nün bu unvanı verirken hiç de eli açık davranmadığı ve son derece sıkı ölçütlere göre hareket ettiği söyleniyor. 
Müzeyi dolaşırken Mao Zedong'un bir resmini gördüm. Resmin altında şu bilgiye yer veriliyordu: "1956 yılında Changyu Şarap Şirketi'nin üretim raporunu inceleyen Başkan Mao Zedong 'Üzüm ve şarap üretimini geliştirmek ve halkın daha fazla şarap içebilmesini sağlamak için büyük çaba harcanmalı' talimatını verdi." Onun yanında bir yabancı konuğu ağırlayan Mao'nun Changyu ikram ederken çekilmiş bir resmi vardı. Daha sonra çeşitli devlet ve parti liderleri de Changyu üretim tesislerini ziyaret etmiş.
Changyu'nün katkılarıyla "Uluslararası Bağ ve Şarap Kenti" olarak ilan edilen Yantai'ın Uluslararası Şarap Festivali'ne ev sahipliği yapması bugün olağan bir gelişme gibi görülebilir, ama bu noktaya gelinmesi kolay olmamış. Neredeyse kapalı bir örgüt olan Uluslararası Bağcılık ve Şarapçılık Örgütü'ne üye olmak bile başlı başına bir başarı. Bugün dünyadaki 6. büyük şarap üreticisi olan Çin'in örgüte üyelik kararı daha yeni alındı. Çin'in üye olarak alınacağı, festivalin açılışında örgütün başkanı Yves Benard tarafından açıklandı.
Üçüncü Uluslararası Şarap Festivali 23 Eylül günü renkli bir törenle ve Yantai belediye Başkan Vekili Zhang Huanwei'nin açılış konuşmasıyla başladı. Yantai sergi merkezinde yerli ve yabancı 100'den fazla şirkete ait 500'den fazla stand alanında ziyaretçilere çeşit çeşit şaraplar sunuldu. Katılımcı şirketlerden 112'si yabancı ülkelere ait üreticilerdi. Bunlar arasında Fransa, İtalya, İspanya, Avustralya, Şili gibi dünyadaki önde gelen şarap üreticisi ülkelerden gelen şirketler de vardı. 29 Eylül'e kadar süren festival kapsamındaki farklı etkinliklere 50'den fazla yabancı heyet katıldı. Tabii, Changyu'nün yanı sıra Great Wall ve Baiyanghe gibi önde gelen Çin şarap üreticileri de festivalin dikkat çekici katılımcıları arasındaydı.
Festivalin açıldığı günün akşamı, şehrin son derece etkileyici stadyumunda bir konser verildi. Konserin en önemli sanatçısı, fiziksel becerileriyle yalnızca Çin'de değil, dünyada da milyonlarca hayranı olan Jackie Chen'di. Çin'e geldiğimden beri Jackie Chen'in resmini şampuan şişelerinden hazır makarna kutularına kadar her yerde görmeye alışmıştım, ama benim cehaletimden olsa gerek, şarkı da söylediğini bilmiyordum. Ben, Jackie Chen'in konuk olduğunu duyunca, sahneye çıkıp "talk show" gibi bir şey yapacağını sanmıştım. Ama adı anons edilince birden müzik çalmaya başladı. Ben yine bir şeyden şüphelenmedim. Sahneye çıkana kadar geçecek zamanda çalınan bir tür sunum müziği sandım bunu. Ama sahnede görünmesiyle şarkı söylemesi bir oldu. Bu arada bütün stadyum da alkış ve ıslık sesleriyle inledi. Yanımdaki Çinli arkadaşıma "Şarkı söylediğini bilmiyordum" deyince inanmaz gözlerle "Bu kadar cehalet de olmaz artık!" der gibi yüzüme baktı. Gerçekten bilmiyordum. Ama daha fazla cehalet sergilememek için bir şey demedim. Doğrusu, sesi pek güzel sayılmaz. Ama Çinli hayranları o kanıda değil sanırım. Çok sevilen bir sanatçı olduğuna ise hiç kuşku yok…
Halkın da katıldığı çeşitli etkinlikler de gösteriyor ki, Şarap Festivali, sadece iş adamlarının görüşüp yeni sözleşmeler yaptıkları bir buluşma olarak kalmıyor. Gerçi festival sırasında birçok yeni iş anlaşmaları yapıldığını şehir yetkililerinden öğrendik. Yani, ticari bakımdan bekleneni yerine getirdi. Ama festival, adını hak edecek şekilde halkı da memnun eden bir etkinlik oldu. Sergi standlarında şarap tadanlar arasında iş adamı olmayan, her yaştan insanlar gördüm. Başkan Mao'nun "halkın daha fazla şarap içmesi sağlanmalı" talimatının ciddiye alındığı anlaşılıyor.
Aslında bunu anlamak için festivalde gözlem yapmaya da gerek yok. Çin'in her hangi bir yerinde günlük ihtiyaç maddeleri satan mağazalarda Çin malı kaliteli şarapların ucuz fiyatla satıldığını gören herkes, her gelir grubundan Çinlinin ağız tadına uygun olan şaraptan bol bol içebileceğini anlar. Şarap içme alışkanlığının kültürle yakından ilişkili olduğu söylenebilir. Doğrudur, ama şarap üretimiyle birlikte şarap kültürü de yaygınlaşıyor.
Bu kültürün yaygınlaştığını, Yantai'a gelen yerli turist sayısının sürekli olarak artmasından da anlıyoruz. Şehre gelen turistlerin sayısının önemli bir bölümünün deniz kenarında tatil yapmak için geldiği söylenebilirse de, bağ bozumu mevsiminin gelmesiyle birlikte bağları gezmek ve şarap tatmak için gelen turistlerin sayısında da kayda değer yükseliş varmış. Şehrin turizm yetkililerin söylediğine göre, Shandong eyaletine gelen turistler için "şarap kültürü" giderek rağbet gören bir tema olmuş. Sahil boyunca göz alabildiğine uzanan bağlar içindeki Changyu Şatosu çevresindeki üzüm kütükleri arasında biz de dolaştık. Rehberlerin verdiği bilgileri dinledik ve şaraplardan tattık. Böylece, "şarap turizmi"nin nasıl bir etkinlik olduğunu görmüş olduk. Yantai şehrinin içindeki Changyu Şarap Kültürü Müzesi'ni de her gün 12 bin turist geziyormuş. Changyu Şatosu'nun koridorlarında da "şarap turistleri"ne rastladık. Hem müzede hem şatoda genç kızların barmenlik ettiği, zevkli döşenmiş köşeler var. Changyu Uluslararası Şarap Kenti Genel Müdürü Hong Yuyan, son üç yıl içinde gelen yabancı "şarap turistleri"nin sayısında da baş döndürücü bir artış olduğunu söylüyor. Yılın ilk sekiz ayı içinde Changyu Şarap Turu'na katılanların sayısı 130 bini geçmiş.
Bir idari birim olarak Yantai'ın 900 kilometrelik sahil şeridi var. Bunun önemli bir bölümü kumsal. Ama sahilin bir bölümünde de göz alabildiğine bağlar uzanıyor. Şu anda bu bağlar arasında 10 şato var. Changyu, Nanshan ve Junding şatoları bunlar arasında en tanınmışları. 20 yeni şato da yapım halindeymiş. Bundan başka, şarapçılıkla ilgili bir dizi proje de uygulama aşamasında bulunuyor. Bunlar arasında Dünya Şarap Expo Merkezi ve Şarap Stili Sokağı adlı projeler de bulunuyor. Bu türden projelerle bütün dünyanın çeşitli bölgelerindeki girişimcilerden Yantai'a yatırım çekileceği hesap ediliyor.
Yantai, şarapçılık sanayini geliştirmek için çaba harcarken, Çin'de şarap üretilen başka bölgelerle de işbirliğini yoğunlaştırıyor. Yantai Bağcılık ve Şarapçılık Bürosu yetkilileri, Xinjiang-Uygur Özerk Bölgesi gibi hatırı sayılır ölçüde bağcılık yapılan başka merkezlerle de yakın ilişki içinde çalıştıklarını söylüyor.
Yantai'ın çok uzun bir sahili olduğu ve bunun da önemli bir bölümünün kumsal olduğu söylenince, şehrin turizm potansiyelinin ne kadar büyük olduğu da kendiliğinden anlaşılıyor. Şehrin yönetimi de bu potansiyeli harekete geçirmek için kolları sıvamış durumda. Şehrin önümüzdeki döneme ilişkin en önemli planlarının başında dünyada tanınmış bir turizm merkezi haline gelmek bulunuyor. Aslında rakamlara bakıldığında şehrin bugünden önemli bir turizm merkezi olduğu rahatlıkla söylenebilir. Geçen yıl 23 milyon turist ağırlayan şehrin turizmden elde ettiği gelir 21 milyar yuan olmuş. Ağırlanan turistler içinde 323 bini yabancıymış. Bu yılın ilk yarısında gelen turist sayısı 12 milyonu geçmiş. Yabancı turistlerin çoğu Kore Cumhuriyeti ve Japonya'dan geliyormuş. Bunlar, dünyadaki bütün turistik şehirlerin gıpta edeceği sayılar. Ama Yantai yetkilileri bu sayıyı yeterli bulmuyor ve arttırmak istiyor.
Yantai'ın 14 ülkede kardeş şehirleri varmış ve bu da turizmin gelişmesine katkıda bulunuyormuş. 2004 yılında Çin Merkez televizyonu CCTV Yantai'ı "Çin'deki en çekici şehir" olarak ilan etmiş. Yantai'ı bu kadar çekici yapan etkenlerden birinin de damak tadına düşkün olanlara sunduğu leziz balıklar ve değişik deniz ürünleri olduğunu söylemek gerek.
En eski uygarlıkların hepsinde şarapla ilişkilendirilen tanrısal bir varlık olduğunu söylemiştim. Eski uygarlıkların en önemlilerinden biri olan Çin'de de şarapla ilişkili tanrısal bir varlık olmaması mümkün mü? İlk akla gelen Şarap Tanrısı Yi Di oluyor. Yantai ile yakından bağlantılı olan Sekiz Ölümsüz'ü sarhoş eden Du Kang da, şarabın mucidi sayılır.
Şarapçılığın gelişmesiyle el ele ilerleyen Yantai'daki gezimize önümüzdeki hafta da devam edeceğiz.
