Kısa süre önce Çin Uluslararası Radyosu'nda çalışan Çinli muhabirler ve radyonun farklı yayın merkezlerindeki yabancı uzmanlardan oluşan bir grup Çin'in Tibet Özerk Bölgesi'ne gitti. Bugünkü programımızda İtalyanca yayın bölümünde çalışan uzman Gabriella Bonino'nun Tibet günlüğünü anlatacağız.
Tibet'te bulunduğumuz 10 gün içinde, vadiler ve otlaklar arasında 2400 kilometre yolu kat ettik. Eğer Beijing ile Lasa arasında doğrudan uçak seferleri ve Tibet'in hemen hemen her yerine ulaşan karayolu olmasaydı, yolculuğumuz çok zor geçecekti.
Yaklaşık 15 yıl önce Tibet'e ilk kez gittiğimde, Çin ile Nepal arasındaki Zhangmu kasabasına giden 318 nolu devlet karayolu toprak ve delik deşikti. Artık bu karayolu, hızlı bir ulaşım hattı durumunda, araçlar bu yolla vadileri ve köyleri aşıyor. Kırsal bölgelerdeki köylülerin evlerinin, eski mimariye sadık kalınarak yenilendiğini görmek beni çok sevindirdi. Üstelik bu evlere elektrik ve televizyon da ulaşmıştı. Her yerde güneş panellerine rastlamak mümkün, bazıları çobanların çadırlarının dışında duruyor. Biraz büyük köylerdeki en modern yapılar ise genellikle okul binaları oluyor. Okul bahçesinde lacivert renkli okul kıyafetleri giymiş çocuklar şehirlerdeki çocuklar gibi oynuyor.
Edindiğimiz bilgilere göre, Tibetli anne ve babalar dünyadaki bütün anne ve babalar gibi, çocuklarının öğrenimlerine büyük önem veriyor, çocuklarının iyi bir öğrenim görmelerini ve onlardan daha iyi bir yaşama kavuşmalarını istiyor. Ancak dünyanın damı olarak bilinen Tibet'te yaşayanların büyük çoğunluğunun köylü ve çoban olmasından dolayı, gelecekteki yaşamlarında büyük değişiklikler meydana gelmesi bekleniyor. Rikaze'de Tibet Üniversitesi Hayvancılık Bölümü mezunu bir delikanlıyla karşılaştım. Annesi ve babası köylü olan bu delikanlı veteriner olmak ve kentte yaşamak istiyor.
Şoförümüz de köyden geliyor ve 20 yıllık çalışmasıyla Lasa'da kendisine bir ev satın almış. Şoförümüz iki çocuğunun öğrenim görüp kalifiye insan olmalarını istiyor. Şoförümüz hayatından çok memnun, çünkü iyi para kazanıyor ve daha sonra kendisine ait bir jip olmasını, daha çok yerli ve yabancı turisti Tibet'i gezdirmeyi düşlüyor. Tabii Tibet'teki karayollarından da çok memnun, çünkü bir zamanlar tozla kaplı toprak yol şimdi asfalt ve yol boyunca iki yanda ağaçlar dikili.
Tibet'te çevre koruma konusundaki çabalar dikkat çekiyor, karayollarının iki yanında ve nehrin iki kıyısında çok sayıda ağaç dikildi ve bu hem erozyonun önlenmesi, hem de yağmur mevsiminde nehir taşkınlarının hafifletilmesine yardımcı oluyor. Yarlungzangbo Nehri'nin Lasa ile Rikaze arasındaki bölümünün iyi yakası ağaçlandırılmış durumda. Çevre koruma çalışmaları aslında Çin hükümetinin çalışmalarının ağırlık noktalarından biri, Tibet de istisna değil. Bu nedenle gelecekte Tibet'te daha fazla yeşillik göreceğiz.
Tibet Özerk Bölgesi Halk Hükümeti Başkan Yardımcısı Baimachilin'in bize, çevre koruma ve sürdürülebilir gelişme düşüncesinden yola çıkarak, bölgede bulunan bütün altın ocaklarının kapatılması ve diğer madenlerin geliştirilmesinin yasaklanması kararı aldıklarını söyledi. Bundan önce ise birçok insan kaba yöntemlerle maden çıkarmaya çalışıyormuş ve bu da çevreye büyük zarar vermiş. Ayrıca Tibet antilobu avcılığıyla da mücadele edildiğini ve Tibet antilobu için özel koruma bölgelerinin kurulduğunu da öğrendik. Bunun yanı sıra Everest tepesini korumak için, özerk bölge hükümeti Everest Kampı'na ulaşan bir otoban inşası kararını amacı turistlere ve dağcılara kolaylık sağlamak olmasına rağmen iptal etti.Çünkü dünyanın en değerli topraklarından biri olan Tibet'te özgün doğal manzaralarla zengin kültürel ve manevi mirasların mümkün olduğu kadar korunması gerekiyor. Kısa yolun peşinden koşmak bazen her şeyi mahvedebilir.
Tibet'teki kentleşme süreci de hızla ilerliyor, bunu en çok Lasa, Rikaze ve Jiangzi'de görüyoruz. Bu kentlerin yöneticileri, tarihi kentin çehresini korumak için kentin merkezi dışındaki bölgelerde modern bölgeler inşa etmeye çalışıyor. Rikaze'de bulunduğumuz günlerde Tashilhunpo Manastırı'nın ve çevresindeki bölgelerin onarıldığını ve güzelleştirildiğini fark ettim. Bu nedenle oradaki gezintimiz daha da unutulmaz ve keyifli oldu. Dünyanın tarihi ve kültürel miraslarından olan Potala Sarayı ve Jokhang Tapınağı'yla tanınan Lasa'nın eski kent merkezinde de büyük çaplı onarım çalışmaları yapıldı. Hatırladığım kadarıyla Jokhang Tapınağı'nı çevreleyen Barkhor Caddesi, yoğun özelliklere sahip olmasına rağmen, caddenin iki yanındaki Tibet mimarisiyle yapılmış yapılar son derece eskiydi. Tüm cadde onarımdan geçti. Potala Sarayı'nın çevresinde büyük değişiklikler meydana geldi: Yıllar önce bu görkemli sarayın önünde geleneksel evler ve dar sokaklar bulunuyordu, keçi ve köpekler ise caddelerde aylak aylak geziyordu. Günümüzde birçok tarihi olmayan yapılar yıkıldı ve yalnızca iki dini kitap basılan atölye, birkaç at ağılı ve ofis kaldı ve daha önce Potala Sarayı'nın ana kapısı ve surlarını kapatan hediyelik eşya dükkanları da kaldırıldı. Böyle olunca Potala Sarayı daha net bir şekilde insanlara sergileniyor. Potala Sarayı'nın karşısındaki meydandan bu sarayın görkemini tam olarak görebilirsiniz. Buraya her gün ibadet için binlerce insan geliyor, bu kişiler sembolik olarak 1 yuan verip saraya girebiliyor, ancak sıradan turistin 100 yuan ödeyerek giriş bileti alması gerekiyor.
Gelenekler hiç değişmedi, Tibet Budizmi'ne inananlar eskiden olduğu gibi Barkhor Caddesi çevresinde dolaşarak ya da Lasa kentinde yer alan büyüklü küçüklü tapınakların çevresinde dolaşarak mutluluk dilemeye devam ediyor. Buranın geleneksel dini bayramları ve kutlamaları da çok iyi şekilde muhafaza ediliyor. Drepung Manastırı'nda yapılan Buda sergilenmesi etkinliği de bunlardan biri. Shoton Bayramı'nın ilk gününde biz Tibet Budizmi'ne inanan on binlerce Tibetliyle bu görkemli etkinliğe tanık olduk. Manastır ve tapınaklardaki rahipler de dini kitaplar okumanın yanı sıra Çince ve İngilizce de öğreniyor. Tibet gibi uzak bir toprak için, bunun kuşkusuz ilerlemenin bir sembolü olduğunu söyleyebiliriz. Karşılaştığımız bazı rahipler çok aktif ve öğrenime açık, bazıları ise akıcı Çince ve İngilizce konuşabiliyor. Bu işte gördüğümüz yeni Tibet: Gençler dine inansın, ya da inanmasın, hem geleneklerine sadık, hem de açık bir tutumla dünyayı kabul ediyor ve dünyayı kucaklıyor. Onlar yaşadıkları bu toprağın, maddi ve manevi açılardan daha da bereketli ve güzel olması için kararlılıkla çaba harcıyor.
