Xinjiang Uygur Özerk Bölgesi'nin güneybatısında yer alan Kaşgar şehri, 2100 yıllık bir geçmişe sahip. Mevcut tarihi mahalleler, 17. yüzyıllardaki durumundaydı, birçok yapı da 400 yıl önce yapıldı. Bu nedenle Kaşgar, Çinli uzmanlarca Çin'de tarihi Xiyu kültürünün korunduğu tek özgün tarihi kent, BM uzmanlarınca da "İpek Yolu" boyunca kalan en önemli tarihi kent olarak değerlendirildi. Söz konusu tarihi kentteki yapıların korunması da yerli ve yabancı uzmanların yoğun ilgi gösterdiği bir konu haline geldi.
Kaşgar'ın eski mahallesinde yer alan "Saksı Pazarı" adlı yerde, Kaşgar Belediyesi Tanıtma Bölümü Başkanı Ablimit Sopi Hacı, eski bir evin hemen yanı başındaki dut ağacını göstererek, mahalledeki eski yapılara yapılan yenileme çalışmaları hakkında Çin Uluslararası Radyosu muhabirine bilgi verdi. Ablimit Sopi Hacı şunları söyledi:
"Bu dut ağacı her halde 100, 200 yaşında. Eski yapılara yapılan yenilenme sırasında bu ağacın bir dalına bile dokunulmadı."
Ablimit Sopi Hacı, yerel halkın eski evlerinin aynı yükseklik ve genişlikte korunduğunu söyledi.
Kaşgar Eski Mahallelerindeki Eski Evlerin Yenilenmesi İdaresi Başkan Yardımcısı Eysacan Ehet, eski evlere yapılan yenileme çalışmalarının amacını şu sözlerle anlattı:
"Geçen yıl yapılan araştırma sonucunda, eski mahalledeki evlerin yüzde 80'inden fazlasının depreme karşı dayanıklı olmadığını öğrendik. Bu olgudan hareket ederek, ilk amacımızı evlerin depreme karşı dayanıklı hale getirilmesi olarak belirledik. İkinci amacımız yerel halkın yaşam koşullarını iyileştirmek için eski evlerin altyapısını düzeltmek ve üçüncü amacımız da Uygurların mimari tarzını, tarihini ve kültürünü korumaktır."
Pilot uygulamaların yapıldığı "Saksı Pazarı"nda Kaşgar Belediyesi Tanıtma Bölümü Başkan Yardımcısı Ablimit Sopi Hacı, eski kerpiç evlerin dış görünüşünün olduğu gibi kalması ön şartıyla içinin betonlaştırılarak, depreme karşı dayanıklı hale getirileceğini söyledi. Ablimit Sopi Hacı, eskiden genişliği 50 metrekarenin altındaki evlerde yaşayan sakinlerin yerel hükümet tarafından başka yerlerde yapılan 50 metrekare genişliğindeki dairelere taşınabileceğini ve eski evlerin yıkılmasıyla ortaya çıkan boşluğun da yolu genişletmek için kullanılacağını, eski evlerin asma katlarının bir kat yükseltileceğini ve böylece gerektiğinde itfaiye aracının eski mahalleye girebileceğini anlattı. Ablimit Sopi Hacı, eski mahallede su, kanalizasyon, kablolu televizyon ve elektrik donatımı kurulacağını ve böylece eski mahallelerde yaşayan halkın modern yaşam koşullarından yararlanabileceğini de kaydetti.
"Saksı Pazar" daki sakinler yeni evlerinden çok memnun. 83 yaşındaki Havahan Memet nine evinin önünde heyecanla şunları söyledi:
"Eskiden evim çok eskiydi, şimdi hükümet bana yeni ev yaptırdı. Eskiden evim karanlıktı, şimdi ise aydınlık. Çok memnunum."
Mutluluk Bahçesi Konut Sitesi, Kaşgar Belediyesi tarafından eski mahallelerden taşınanlar için yaptırılan yeni konut sitesi ve buraya Şubat ayından bu yana 710 aile olmak üzere toplam 2443 kişi yerleşti. Gulnisa Eminturan, Şubat ayında taşınanlardan biri. Eminturan, 20 metrekarelik kerpiç evini 48 metrekare genişliğindeki bir daireyle değiştirdi. Eminturan, memnuniyetini şu sözlerle dile getirdi:
"Buraya taşındıktan sonra keyfimin daha iyi olduğunu fark ettim. Çünkü eski evimin kanalizasyonu zaman zaman tıkanıyordu ve yağmur yağdığında da damından su sızıyordu. Ayrıca evim çok küçüktü, misafir gelince oturacak yer bile bulamıyordum. Şimdi bu ev çok ferah. Odalarından birini misafir odası, birini yatak odası, öbürünü de yemek odası olarak kullanabiliriz. Çok huzurluyum. Buraya taşınca hatta kendimi daha genç hissettim."
Tacinisa İslam, Mutluluk Bahçesi Konut Sitesi'ne 6 ay önce taşındı ve şimdi 50 metrekare genişliğindeki bir dairede oturuyor. Tacinisa İslam, Kaşgar yönetiminin eski evleri yenileme çalışmalarından son derece memnun ve şöyle konuştu:
"Hükümet yalnızca iskan sorunumuzu çözmekle kalmayıp, asgari yaşam standardına göre bize ayda 800 yuan veriyor. Ayrıca bize televizyon verdiler. Eskiye göre daha zengin bir yaşam sürüyoruz".
Kaşgar'da eski mahallelerdeki eski evlere yapılan yenileme çalışmaları kapsamında çok sayıda yoksul ve asgari yaşam güvencesinden yararlanan yer alıyor. Taşınmaktan doğan zorlukların giderilmesi için Kaşgar yönetimi yardım önlemleri aldı. Kaşgar Eski Mahallelerindeki Eski Evlerin Yenilenmesi İdaresi Başkan Yardımcısı Eysacan Ehet, Mutluluk Bahçesi Konut Sitesi'ne taşınanları örnek göstererek, yoksullara uygulanan yardım politikalarını şöyle anlattı:
"Birincisi, oraya taşınanların kalorifer masraflarının yüzde 50'si, yerel hükümet tarafından karşılanıyor. İkincisi, asgari yaşam güvencesinden yararlanan ailelerin her üyesine ayrıca 30 yuan yardım parası veriliyor. Üçüncüsü, orada bir pazar kurduk ve asgari yaşam güvencesinden yararlananlara ücretsiz olarak pazarda bir stant sağlanıyor. Bunun yanı sıra bu insanlara ücretsiz otobüs kartları da verdik."
Kaşgar kentinin yeri doldurulmaz kültürel ve tarihi değerlere sahip olmasından dolayı, eski mahallelere yapılan yenileme çalışmaları uluslararası çevrede de ilgi uyandırdı. Haziran ayında, UNESCO'nun Beijing Temsilciliği'nden kültürel miraslar projesinden sorumlu yetkilisi Beatrice Kaldun, yenileme çalışmalarını yerinde incelemek amacıyla Kaşgar'a gitti. Yapılan incelemelerden sonra, Kaldun, Kaşgar'ın eski mahallelerine yapılan yenileme çalışmalarında eski mimari özelliklerin ve sakinlerin geleneksel yaşam alışkanlıklarının korunduğu, her şey insan için ruhunun yansıtıldığı ve uluslararası alanda genel kabul gören kurallara uyulduğu değerlendirmesini yaptı.
Bazı yabancılar da kenti gezdikten sonra eski mahallelere yapılan yenileme çalışmalarını takdirle değerlendirdi. Pakistan'dan gelen Raşid Ahmet, şöyle konuştu:
"Eski mahallelerde yaşayan sakinlere yeni ev sağlandığını görmekten mutluluk duydum. Ayrıca yenilenmiş evler, eski evlerin mimari tarzları da korundu. Bence bu çalışma çok yerinde. Kentin eski çehresinin korunurken, sakinlere modern yaşam kolaylıkları da sağlandı."
Türkiye'den gelen Özcan Buze de şunları söyledi:
"Kaşgar'da gezdiğimiz günlerde memnuniyetle gördüm ki, gerek Xinjiang yönetimi gerekse Kaşgar yönetimi eski Kaşgar'ı korumuş ve insanlar o evlerin tarihi yapısı bozulmadan çağdaş yaşamın gerekleriyle orada yaşayabiliyorlar. Yani, Kaşgar bir müze şehir değil, içinde insanların yaşamadığı bir müze değil, içinde insanların yaşadığı, tarihini yaşadığı, yaşayan bir tarih..."
