Çin'in Yunnan eyaletinin Shangri-la ilçesine 30 kilometre uzaklıkta göze hiç çarpmayan Tangdui adlı küçük bir köy bulunuyor. Shangri-la ilçesine bağlı Nixi nahiyesinde yer alan Tangdui köyü çay taşımak için kullanılan tarihi at yolu üzerinde... Tangdui köyü sadece Tibet örf ve adetleri ile çekici eski dans ve şarkılarına sahip olmakla kalmıyor; burada 2000 yıllık bir geçmişe sahip olan siyah çömlek yapma sanatı da korunuyor. Shangri-la'daki bütün Nixi nahiyesi siyah çömlekle ün salmışsa da, Nixi nahiyesindeki kara çömleğin en tanınmışı Tangdui'den çıkar.
Tibet kültürünün bir simgesi olan siyah çömlekçilik ürünleri Tibetlilerin toplu halde yaşadığı bölgelerde geniş şekilde kullanılıyor. Arkeolojik kazılardan Jinsha ve Lansang nehirleri havzalarında 2 bin yıl öncesine ait siyah pişmiş topraktan aletler çıkarılmıştı. Geçen 2 bin yıl içinde Tibetli halk sanatçıları iki elle simsiyah çömlekçilik ürünleri yaratarak, Tibetlilerin bu özgün kültür ürününü aktarmaya çalıştı.
Tangdui köyündeki siyah çömlek yapım atölyesine giren Çin Uluslararası Radyosu muhabiri, birkaç Tibetli erkeğin yerde oturarak, hafif ve yumşak bir müzik eşliğinde ahşap tahta, ahşap tokmak gibi aletlerle kara toprağı dövdüğünü gördü.
Siyah çömlek zanaatçısı Rachi Chucheng, toprağı döverken ve keserken yalnızca en iyi ürünü yaratmayı düşündüğünü söyledi. Büyükbabasından siyah çömlek yapım tekniğini öğrenen Rachi Chucheng, atölyede 13 yıl geçirmiş. Rachi Chucheng, her bir ürünü adeta kendi çocuğu olarak gördüğünü ve topraklardan birer güzel çömlekçilik ürünlerinin ortaya çıktığını görmenin kendisine mutluluk ve gurur verdiğini belirterek şunları söyledi:
"Büyükbabamın çırağıyım. Bu işi yapmayı çok seviyorum. Çömlek üzerindeki çiçek oyma tekniği nesilden nesile aktarılarak geldi. Bunu yapmak çok zordur. Bunları yaparken, yalnızca en iyisini yapmayı düşünüyorum."
Rachi Chucheng, günümüzde Tangdui köyündeki zanaatçıların hâlâ atalarının kullandıkları tekniklerle siyah çömlek yapıp ve pişirdiğini, toprak toplamanın ve bir ürünün ortaya çıkmasının yaklaşık bir ay alacağını söyledi.
Bundan sonrası için ne düşündüğü sorusuna Rachi Chucheng, siyah çömlek yapım tekniklerini çocuklarına aktarılabilmek istediğini ifade ederk şöyle konuştu:
"Ben oğluma aktaracağım, oğlum da torunuma aktarsın."
Çin Uluslararası Radyosu muhabiri, Tangdui köyünde yaşayan 180'den fazla aileden 80'inin siyah çömlek yaptığını öğrendi. 2005 yılının Haziran ayında, köyde Nixi Siyah Çömlek Geliştirme Limited Şirketi kuruldu. Şirket, köydeki köylüler tarafından yapılan kara çömlek ürünlerinin ambalajından ve satışından sorumlu. Son yıllarda Shangri-la'daki turizm işlerinin devamlı gelişmesiyle birlikte, Nixi kara çömlekçilik ürünleri de yoğun milli özellikleri, özgün teknikleri ve kullanışlılığıyla daha çok yerli ve yabancı turistin beğenisini kazandı.
Nixi Siyah Çömlek Geliştirme Limited Şirketi Müdür Yardımcısı Wangdu, şirketin yılda 20 bini aşkın siyah çömlekçilik ürünü sattığını, Yunan'ın Shangri-la, Deqin, Lijiang kentleri ile Tibet'in Mangkang, Zuogong kentleri ve Sichuan'ın Daocheng, Derong kentleri gibi Tibetlilerin toplu halde yaşadığı bölgelerinin yanı sıra, ürünlerinin ülkenin diğer bölgelerine ve hatta yurtdışına da satıldığını belirtti. Tangdui köyünün Shangri-la'dan Meili karlı dağına ve Shangri-la vadisine açılan yolda bulunduğu için, bölgeye gelen yerli ve yabancı turistler de Nixi siyah çömleği almak için duruyor. Wangdu şunları belirtti:
"Ürünlerimiz yurtiçinde esas olarak Beijing, Guangzhou ve Hainan'a, yurtdışında ise esas olarak Hindistan ve Nepal'e satılıyor. Biz malı gönderiyoruz, satışları ise onlar yapıyor."
Şirketin oluşumu, Nixi siyah çömlek ürünlerinin birbirinden bağımsız işletmelerde ayrı ayrı üretilmesi ve piyasa payının küçük olması gibi durumları değiştirdi, yerel halkın siyah çömlek kültürünü geliştirme ve koruma heveslerini teşkvik etti ve köylülerin gelirlerinin artmasını sağladı. Wangdu, günümüzde Tangdui köyündeki köylülerin gelirlerinin şirketin kturulmasından öncekiyle kıyaslandığında iki kat artmış olduğunu söyledi.
Günümüzde Nixi siyah çömlekçilik ürünlerinin çeşitleri yüzü aşmış durumda. Bu ürünler kullanmaları açısından esas olarak üç kategoride toplanıyor. Birincisi, nesilden nesile aktarılıp geliştirilen ve Tibetlilerin seve seve kullandıkları geleneksel günlük aletler. İkicisi, dini işlerde kulanılan eşyalar. Üçüncüsü de zannatçılar modern estetik zevklerine göre, geleneksel yapım tekniklerini kullanarak yaptığı yeni ürünler. Siyah çömlekçilik ürünlerinin büyük bir çoğunluğu günlük ihtiyaç maddesi olarak kullanılıyor. Örneğin, et pişirmekte kullanılan tencere, kaymaklı çay koymak için kullanılan toprak çaydanlık, süt ve peynir koymak için kullanılan toprak şişeler bunlar arasında bulunuyor.
Günümüzde siyah çömlekçilik ürünleri hem Çin'de, hem yurtdışında ün saldı. Atalarından gelen siyah çömlek yapım teknikleriyle Tangdui köyündeki köylülerin yaşamları daha da iyileşti. Ancak ağaç yakma şeklindeki geleneksel çömlek pişirme tarzı, bölgenin ekolojisi üzerinde bir baskı oluşturdu. Nixi Siyah Çömlek Geliştirme Limited Şirketi Müdür Yardımcısı Wangdu, Nixili köylülerin şimdi bölgenin ekolojisine zarar vermeyen çömlek pişirme yöntemlerini aramaya çalıştığını söyledi ve şunları kaydetti:
"Gaz ve metan gazıyla pişirilen çömlekçilik ürünlerinin de çok iyi olacağını düşünüyorum. Ayrıca bu pişirme ısının kontrol altına alınması ve kirliğin azaltılması için de idealdir. Bundan sonra o yöne yöneleceğiz."
Şimdi yerel siyah çömlek zanaatçıları çevre korumaya elverişli çömlek pişirme yöntemlerini geliştirmeye çalışıyor. Siyah çömlekçilik sanatı ve kültürünün Tibetli siyah çömlek zannatçılarının ellerinde daha da gelişeceğine inanıyoruz.
