Çin'in güneybatı kesiminde yer alan Qinghai-Tibet Yaylası'nda yaşıyan Tibetliler, şarkı ve dans seven bir milliyettir. Bu milliyetin birçok gösteri tarzı, nesilden nesile aktarılarak bugüne kadar getirilen eski sanat türleri arasında bulunur. Bugün sizlere Tibetlilerin geleneksel dans türlerinden Zhuo Dansı'nı tanıtacağım.
Zhuo Dansı'nın Tibetçede başka bir söylenişi vardır; Tibetçede "Bel Davulu Dansı" denir. Tibetçe "Zhuo" kelimesi mutluluk anlamına gelir; Zhuo Dansı da genellikle büyük törenlerin açılışı ve kapanışında icra edilir. Tibetlilerin geleneksel dans kültürünün bir parçası ve dünyada bugüne kadar korunan geleneksel dans türlerinden biri olarak, Zhuo Dansı'nın 1300 yıldan fazla geçmişi vardır.
Zhuo Dansı'yla ilgili bir efsane bulunuyor. 8. yüzyılın ortalarında 37. Tibet Kralı Trisong Detsen, bazı Budist rahiplerin desteğiyle Yarlung Zangbo Nehri'nin kuzey kıyısında bölgenin ilk tapınağını inşa ettirmeye başlamış, ancak gündüz inşa edilen duvarlar akşam gelince hemen şeytanlar tarafından yıkılıyormuş. Şeytanların kafalarını karıştırmak amacıyla, Budist rahipler Zhuo Dansçısı 7 kardeşi tapınağa davet etmiş. 7 kardeşin Zhuo Dansı şeytanları korkutmuş. Bundan sonra Zhuo Dansı yayılmaya başlamış.
Tibet Özerk Bölgesi'nin Konggar ilçesindeki Trengo kasabası, Zhuo Dansı'nın beşiğidir. Buradan yediden yetmişe kadar herkes en azından bir parça Zhuo Dansı yapabilir. 80 yaşındaki Tashi Dundrub, Zhuo Dansı'nın en yaşlı aktarıcısı. Zhuo Dansı Topluluğu'ndaki gençler, meydanda Zhuo Dansı pratiği yaparken, Tashi Dundrub mutlaka onların yanında durarak izler ve hatalarını söyler. Onun gözünde Zhuo Dansı, atalarından aktarılan kutsal bir manevi varlıktır. Ancak Tashi Dundrub eski günlerin hiç de kolay olmadığını belirtti.
"Zhuo Dansını, eski Tibet yerel yönetimine hizmet etmek için öğrendim. Tibet yeni yılında bizim gibi dansçılar bölgenin merkezi Lasa'ya gidip, en büyük 3 toprak sahibinin ailesine gösteri yapardı. O zaman bize hiç ödeme yapılmazdı, su bile verilmezdi. Hocamız bize çok şeyler öğretti, ancak biz fazla kulak vermedik."
Tibet'te demokratik reform başlatılmasından, özellikle 1970'lerin sonundan itibaren reformun uygulanmasından sonra, Çin hükümetinin milli kültürleri korumaya ve geliştirmeye daha büyük önem vermesi sayesinde, Trengo kasabasında tekrar bel davulu sesi duyulmaya başladı. Eski ve gizemli Zhuo Dansı tekrar cazibesini göstermeye başladı.
Tibet bölgesi, tükenme tehlikesiyle karşı karşıya kalan halk sanatlarını kurtarmak için yörelerinde sanat toplulukları oluşturdu. Zhuo Dansı'nın devlet düzeyindeki aktarıcısı Penba Tsering, kasabada Zhuo Dansı Ekibi kurulduğunu duyunca ekibe katıldı ve usta Tashi Dundrup'dan dans öğrenmeye başladı. Penba Tsering yavaş yavaş Zhuo Dansı'nın içeriğini kavradıkça daha da sevdi.
"Zhuo Dansının genellikle on küsur barı var. Her gösteri aşağı yukarı 7 saat sürer. Dansçılar hem bel davulu taşır, hem dans eder, hem de saçlarını sallar. Bir gösteri yaptıktan sonra yorgunluk birkaç gün sürer. Bazen kendimizi tatsız hissediyoruz, ancak öğrene öğrene, dansın daha çok içeriğini öğrendik ve daha da sevdik. Bugün talim veya gösteri var, mutlaka gideceğiz."
Penba Tsering'le birlikte Zhuo Dansı'nı öğrenen Tasang Norbu, bugün dansı öğreten bir öğretmen oldu. Tasang Norbu sadece gelen öğrencilere öğretmekle kalmayıp, aynı zamanda kendi çocuğunu da Zhuo Dansı Ekibi'ne gönderdi.
"Bizi sık sık çeşitli tören ve etkinliklere davet ederlerdi, gösteriden sonra genellikle gezdirirlerdi, tapınaklarda dua ederdik. Kasabadaki çok sayıda yaşlı pek fazla tapınak gezmedi. Ancak biz dansçılar bütün tapınakları gezdik, görüş açılarımızı genişlettik, çok mutluyuz."
Tibet'teki diğer geleneksel dans gösterilerinden farklı olarak, Zhuo Dansı'nın gösteri tarzları daha karışık, sanatçıların doğaçlama gösteri yapma yöntemleri sayısız. Zhuo Dansı 1996 yılında Devlet Konseyi tarafından, devletin koruması altındaki birinci grup maddi olmayan kültür mirasları listesine alındı. Konggar ilçesinin Kültür Müdürü Qamba, bu konuda şu bilgileri verdi.
"Listeye alındıktan sonra, Zhuo Dansı'nın korunması için yapılan yatırımlar artırıldı. Sanatçıların sayısı 12'den 160'a kadar çıkarıldı. Gösterinin geleneksel tarzında sadece erkekler bel davulu çalarken, şimdi de bayan şarkı sesinin eşliğinde gösteri yapmayı düşünüyoruz."
Eski günlerde sadece tapınaklarda ve yerel yönetimin düzenlediği kutlama törenlerinde görülen Zhuo Dansı, bugün tarlalarda ve harman meydanında sıkça görülüyor.
