Yorumun metni şu şekilde:
Türkiye'de dün akşam saatlerinde başlayan darbe girişimi sonucunda şu ana kadar 190'dan fazla kişinin yaşamını yitirdiği bildirildi. Bunun yanı sıra, bin 500'ü aşkın kişinin gözaltına alındığı, hükümetin durumun kontrol altına alındığını açıkladığı da gelen haberler arasında.
Gözlemciler, başarısızlığa uğrayan girişimin Türkiye'de laik güçler ile dini güçler arasındaki çatışma sonucunda meydana geldiğini kaydediyor. Gözlemciler, olaydan sonra Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın konumunu daha da güçlendireceğine, ülkedeki dini güçlerin etkisinin artabileceğine, bunun Türkiye ile ABD arasındaki ilişkilere kısa vadede zarar verebileceğine dikkat çekiyor.
Darbe girişiminin nedeni ne?
Çin ve Küreselleşme Düşünce Kuruluşu'ndan araştırmacı Chu Yin, kalkışmanın laik güçlerin simgesi olan Türk askerî makamlarının yaptığı bir direniş niteliğini taşıdığını söyledi.
Dini güçlerin Türk halkı nezdinde geniş bir desteğe sahip olduğunu, bunun Türkiye Cumhuriyeti'nin kurulmasından sonra ülkede uygulanan laiklik politikasıyla çelişkiler oluşturduğunu belirten Çinli uzman, Türk askerî makamlarının tarihte birçok defa darbe yaptığını, bunların siyasi yaşamı yeniden yapılandırma amaçlı olduğunu ve böylece laiklik yanlısı güçler ile dini güçler arasındaki anlaşmazlıkların getirdiği baskıların giderilmeye çalışıldığı görüşünü iletti.
Çin Uluslararası Sorunlar Araştırma Merkezi Başkan Yardımcısı Dong Manyuan da Türkiye'de yaşanan kalkışmanın aralarında laiklik yanlısı güçlerin bulunduğu askerlerin Cumhurbaşkanı Erdoğan ve Adalet ve Kalkınma Partisi'ne karşı hoşnutsuzluğunu yansıtan bir hareket olduğunu söyledi.
AK Parti'nin Türkiye'yi laik bir toplumdan uzaklaştırdığı düşüncesiyle ordunun darbe girişimi düzenlediğini ifade eden Dong Manyuan, bunun Türk siyasi tarihinde ordunun birçok kez darbe girişiminde bulunmasının ana sebebi olduğunu belirtti.
Darbe girişiminin başarısız olmasının sebebinin, AK Parti liderliğindeki Türk toplumunda son yıllarda yoğun dini kültürün yayılmasına rağmen, toplumun laiklik yolundan tamamen ayrılmadığını dile getiren Dong Manyuan, şu an Türkiye'nin yine de siyaset ile dinin ayrı olduğu bir ülke olduğunu belirtti. Dong, Erdoğan'ın büyük hatalar yapmadığını da sözlerine ekledi.
İç ve dış ilişkiler, bu girişimden etkilenecek
Darbe girişimi, başarısız olmasına rağmen, Türkiye'nin iç işlerine ve dış ilişkilerine darbe vurabilir.
Çin ve Küreselleşme Düşünce Kuruluşu'ndan Chu Yin, kalkışmanın başarısız olmasıyla birlikte, Türk ordusunun siyasetteki etkisinin sona ereceğini kaydetti. Türkiye'nin dine daha da çok yöneleceğini belirten Chu Yin, laik güçler ile dini güçler arasındaki çelişkinin daha da belirginleşeceğini söyledi.
Chu Yin, sivil halkın desteğini kazanmak için, Erdoğan'nın sert tedbirler alabileceğini ve PKK gibi ayrılıkçı güçlere daha sert darbe indirebileceğini dile getirdi.
Türkiye-ABD ilişkileri etkilenebilir
Diplomatik açıdan bakıldığında da Türkiye ve ABD arasındaki ilişkiler de gelişmelerden büyük olasılıkla etkilenecek.
Erdoğan, ABD'de yaşayan Fethullah Gülen'i darbe teşebbüsünden sorumlu tuttu. Türk hükümeti geçmişte de ''Gülen Hareketi''ni mevcut hükümeti devirmeye teşebbüs etmekle suçlamıştı.
Dikkat edilmesi gereken diğer bir nokta da şu ki, ABD Başkanı Barack Obama, Türk hükümetine destek verdiklerini açıklamasına rağmen, ABD Kongresi Temsilciler Meclisi İç Güvenlik Komitesi Başkanı Mike McCall, verdiği demeçte, ABD ve Türk askerî makamları arasındaki olumlu ilişkilerin sürdüğünü dile getirerek, "Türkiye'de darbe yaşanması ve darbenin başarıyla sonuçlanması durumunda askerî makamlar arasındaki ilişkiler geliştirilerek Türkiye'nin NATO içindeki müttefikimiz olarak konumu korunmalı" ifadesini kullandı.
Renmin Üniversitesi Kalkınma ve Stratejik Araştırma Enstitüsü'nden araştırmacı Cui Shoujun, Türkiye'nin tüm Soğuk Savaş döneminde ABD'nin yakın müttefiki olduğunu söyledi. Erdoğan'ın iktidara gelmesinden sonra ülke ekonomisinin hızla geliştiğini ve ülkenin kapsamlı gücünün sürekli arttığını ifade eden Cui, siyasi alanda devrim niteliğindeki reformlar yapıldığını, diplomasi açısından ülkenin Ortadoğu'daki etkisine vurgu yapılarak, dış politikadaki bağımsızlığının sürekli arttığını kaydetti.
Türkiye'de "laikliğin zayıflaması"nın ABD'de uygulanan laiklikle çelişkiler oluşturduğunu dile getiren Cui, bunun, ikili ilişkilerde soğukluk yaşanmasının derindeki nedeni olduğuna işaret etti.
Yakın döneme bakıldığında, ABD'nin Kürtlere yönelik desteğinin, iki ülke arasındaki ilişkilerde iniş çıkışlara yol açtığını kaydeden Cui, ABD'nin IŞİD'le mücadele için PKK'ya silah sağladığını, ancak Türkiye'ye göre PKK'nin bir terör örgütü olduğunu belirtti.
