Shanghai İşbirliği Örgütü 15 Haziran 2001 yılında Kazakistan, Çin, Kırgızistan, Rusya, Tacikistan ve Özbekistan tarafından kurulmuştur. Kurulduğu dönemde Shanghai Beşlisi olarak anılan SİÖ, bugün dünyanın en önemli işbirliği örgütlerinden biri haline gelmekte ve bilhassa Asya'daki ağırlığını yıldan yıla derinleştirmektedir.

2002 St. Petersburg Zirvesi'nde ilan edilen SİÖ Tüzüğü'ne göre, örgütün başlıca amaçları üyeler arasında karşılıklı güven ve iyi komşuluğu arttırmak; siyaset, ekonomi, ticaret, teknoloji, kültür, eğitim, enerji, ulaşım, turizm, çevre gibi alanlarda işbirliğini teşvik etmek; bölgesel barış, güvenlik ve istikrarın korunması için müşterek çaba göstermek; uluslararası arenada demokratik, adil ve rasyonel bir yeni siyasi ve ekonomik düzen kurulmasını hızlandırmak yer almaktadır.

SİÖ'ye üye ülkeler kendi aralarında karşılıklı güven ve yarar, eşitlik, istişare, uygarlık çeşitliliğine saygı ve müşterek kalkınma anlayışına dayalı "Shanghai Ruhunu" benimsemiştir. Örgüt dışına yönelik olarak ise açıklık, bağımsızlık, diğer ülke ve bölgeleri hedef almama ilkeleri güdülmektedir.

Örgüt üyeleri, her yıl ŞİÖ Liderler Konseyi'ni toplamaktadır. SİÖ nezdinde en yüksek karar almak organı olan Konsey'de tüm önemli sorunlar ele alınmaktadır. Yine senede bir kez toplanan Hükümet Başkanları Konseyi'nde ise örgüt çerçevesinde çok taraflı işbirliği ve öncelikli alanlara ilişkin stratejiler ele alınmaktadır. Hükümet başkanları çeşitli alanlardaki önemli meseleler üzerinde kararlar alabilmekte ve Örgüt bütçesini onaylamaktadır.

Örgütün çalışma dilleri Çince ve Rusça olarak belirlenmiştir.

SİÖ bünyesinde çeşitli kademelerde düzenlenen diğer üst düzey toplantılar da büyük önem arz etmektedir. Bu organizasyonlar arasında Meclis Liderler Toplantısı, Güvenlik Konsey Sekreterleri Toplantısı, Ekonomi ve Ticaret Bakanları Toplantısı, Ulaştırma Bakanları Toplantısı, Savunma Bakanları Toplantısı, Kültür Bakanları Toplantısı da yer almaktadır.

ŞİÖ Sekreterliği ve SİÖ Bölgesel Terörle Mücadele Organı İcra Komitesi, Örgüt'ün daimi teşkilat yapıları olarak Beijing ve Taşkent merkezli olarak faaliyet göstermektedir. .

ŞİÖ Genel Sekreteri ve SİÖ Bölgesel Terörle Mücadele Organı İcra Komitesi Başkanı, Liderler Konseyi'nin kararıyla atanmaktadır ve görev süreleri 3 yıldır.

Halihazırda ŞİÖ'nün 6 üyesi bulunmatadır. Bu üyeler Kazakistan, Çin, Kırgızistan, Rusya, Tacikistan ve Özbekistan'dır. SİÖ, Gözlemci ve Diyalog Ortağı statüleri tanıdığı ülkelerle de yakın işbirliği ve ilişkiler yürütmektedir. Afganistan, Belarus, Hindistan, İran, Moğolistan, Pakistan Gözlemci Ülke statüsünde yer alırken; Azerbaycan, Ermenistan, Kamboçya, Nepal, Türkiye ve Sri Lanka Diyalog Ortağı statüsünde bulunmaktadır.

Günümüzde, SİÖ üye ülkelerin kalkınmalarını hızlandırıcı ve bölgesel barış ve istikrarı koruyucu nitelikte verimli bir mekanizma ve yapıcı kuvvet haline gelmiştir. Başta savunma, güvenlik, ekonomi ve kültür olmak üzere çeşitli alanlarda sıkı işbirliği durmaksızın derinleştirilmektedir.

Bu kapsamda barış ve istikrarın korunması SİÖ'nin baş görevi olarak öne çıkmaktadır. Kuruluşundan bu yana üye ülkeler terörizm, bölücülük ve aşırıcılıktan oluşan üç kötü güçle müşterek mücadele etmektedir. Bu kapsamda, merkezi Taşkent'te bulunan Bölgesel Terörle Mücadele Organı İcra Komitesi, üyelerin üç kötü güçle mücadelelerinde bilgi ve istihbarat paylaşımı gibi önemli vazifeler yerine getirmektedir. Bu kapsamda sık sık ikili ve çok taraflı terörle mücadele tatbikatları düzenlenmekte, terörle mücadele kabiliyeti durmaksızın güçlendirilmektedir.

Ekonomi ve ticaret alanlarında işbirliği de ivme kazanmaktadır. Bu çerçevede ulaşım, telekomünikasyon ve elektrik şebekesi gibi altyapı sahalarında bağlantı ağı hızla oluşturulmakta; ticaret ve yatırım kolaylaştırılmakta; finans, enerji, tarım gibi alanlarda işbirliği ilerletilmektedir. Böylece, Örgüt birlikte kalkınma ve üye ülke halklarının mutluluğunun sağlanması hedefine doğru sağlam adımlarla ilerlemektedir.

Güvenlik ve ekonomi içerikli ilişkilerin yanı sıra, kültür alanındaki sıkı bağlar da günden güne sıkılaşmaktadır. Üye ülkelerde sanattan müziğe kadar rengarenk bir yelpazede ortak kültür etkinlikleri eksik olmamaktadır. Bu etkinlikler aracılığıyla üye ülkeler arasındaki anlayış ve dostluk durmaksızın derinleşmekte ve sıkılaşmaktadır.

Bugün, SİÖ'nün çeşitli alanlarda oynadığı kritik roller uluslararası toplum tarafından da takdirle karşılanmaktadır. Çok sayıda ilgili ülke, örgüte katılmak ya da temas ve işbirliğinde bulunmak saikıyla hareket etmektedir.

Sonuçta, somut işbirliğinde meyve vermektedir. SİÖ'nin etkisi istikrarlı biçimde büyümektedir. Örgüt bu doğrultuda kalıcı barış ve refaha dayalı uyumlu bir bölgenin kurulması için yeni bir güç teşkil etmektedir.