Çin'de büyük yolsuzluk davaları başlıyor… Yargı makamları, kaçan yolsuzluk şüphelilerinin yurtdışı varlıklarını geri almak için gıyaben yargılanmalarını sağlayacak hukuki düzenlemeler ve yorumlar üzerinde çalışıyorlar.

Çin'de yargı makamları, yurtdışına kaçan yolsuzluk şüphelilerini yakalamak, gizli varlıklarını geri almak ve gıyaben yargılanmalarına zemin hazırlamak amacıyla çabalarını hızlandırdı. Bu arada büyük yolsuzluk davaları da başlıyor.

Yüksek Halk Mahkemesi (SPC) ve Yüksek Halk Savcılığı (SPP), 12 Mart günü yasamaya ilişkin raporlarını Ulusal Halk Meclisi üyelerine sunmuştu. Yasama yetkilileri, yolsuzlukla mücadele kampanyasını yoğunlaştırma ve adaleti koruma sözü verdiler.

Analistler, "yıllık yargı çalışmaları raporlarındaki yolsuzlukla mücadele vurgusu, yolsuzlukla mücadeleyi kurumsallaştırmak ve yasal temeli güçlendirmek konusunda Çin'in azmini gösteriyor" yorumunu yaptılar.

17 ülkeden 49 kişi geçen yıl yakalandı

Yurtdışına kaçan şüpheliler arasından, 17 ülkeden 49 kişi geçen yıl yakalandı veya ülkeye dönmeye ikna edildi. Yüksek Halk Mahkemesi Başyargıcı Zhou Qiang, adli makamların, kaçan yolsuzluk şüphelilerinin yurtdışı varlıklarını geri almak için gıyaben yargılanmalarını sağlayacak hukuki düzenlemeler ve yorumlar üzerinde çalıştıklarını söyledi.

Beijing Beihang Üniversitesi karşı-yolsuzluk uzmanı Ren Jianming, hukuki hazırlıkların, yolsuzluk zanlılarının yurtdışı kaynaklarının kesilmesinde, onları Çin'e dönmeye zorlamada, ayrıca mali zincirleri kırmada etkili olabileceğini belirtti.

2013 yılında yürürlüğe giren Ceza Muhakemeleri Yasası'nda yapılan değişiklik, "şüpheliler yakalama listesine alındıktan bir yıl sonra gıyaben yargılanabilir" hükmünü getiriyor. Ren, "Yasa, gıyabi dava süreçleriyle ilgili hâlâ belirsizlikler taşıyor ve bazı savcılar sorumluluk üstlenmek istemiyor. Mevzuatın geliştirilmesi gerekiyor" dedi.

Zhou Yongkang hakkında dava açıldı

Yüksek Halk Savcılığı Başsavcısı Cao Jianming, Ulusal Halk Meclisi'ne rapor sunarken, savcıların, üst düzey il yöneticileri veya bakanlar düzeyinde 28 yetkiliyi araştırma kapsamına aldıklarını söylemişti. Başsavcısı Cao, bu sayının, 2013 yılında sekiz olan yüksek profilli yolsuzluk şüphelileri sayısında keskin bir artış ifade ettiğini belirtti. 28 yetkili arasında, Çin Komünist Partisi Merkez Komitesi Siyasi Büro Daimi Komitesi eski üyesi Zhou Yongkang da bulunuyor.

Çin Yüksek Halk Savcılığı, Zhou hakkında rüşvet alma, görevi kötüye kullanma, devlet sırlarını sızdırma suçlamalarıyla açılan soruşturmanın tamamlandığını, soruşturma dosyasının incelenmek üzere Tianjin Halk Savcılığı'na gönderildiğini açıkladı. Savcılık 3 Nisan günü, Tianjin Birinci Ara Halk Mahkamesi'nde dava açtı.

Zhou Yongkang, Çin Petrol ve Doğalgaz Şirketi'nin Genel Müdür Yardımcılığı, ÇKP Sichuan Eyalet Komitesi Sekreterliği, ÇKP Merkez Komitesi Siyasi Bürosu Üyeliği, Çin Kamu Güvenliği Bakanlığı, Çin Devlet Konseyi Üyeliği ve ÇKP Merkez Komitesi Siyasi Bürosu Daimi Komitesi Üyeliği görevlerinde bulunmuştu.

Büyük kamu şirketleri soruşturma kapsamında

Büyük kamu şirketleri de soruşturma kapsamında. Bunların çoğu enerji ve telekomünikasyon sektöründe ve dünyanın en büyük 500 şirketi arasında yer alıyor: Çin Ulusal Nükleer Enerji Grubu, Çin Elektronik Teknoloji Grubu, Çin Ulusal Makine Endüstrisi Grubu, Çin Huaneng Grubu, Ulusal Elektrik Şebekesi, China Mobile ve China Telecom.

Petrol devi Çin Ulusal Petrol Grubu'nun Başkan Yardımcısı Liao Yongyuan, hakkında soruşturma başlatıldıktan sonra, Mart ayı ortalarında istifa etti. Liao, Çin Komünist Partisi Genel Başkan Vekili Wang Yongchun'dan sonra, Ulusal Halk Meclisi lider grubu içinden, 2013 Ağustosu'ndan beri soruşturmaya uğrayan dördüncü kişi. Grup, dokuz kişiden oluşuyor.

Ulusal Halk Meclisi'yle bağlantılı 46 kişi

2013 Martı'ndan 2014 sonuna kadar Ulusal Halk Meclisi'yle bağlantılı 46 kişinin soruşturma altına alındığı belirtiliyor. Uzmanlar, Liao'dan sonra kamu şirketlerinden çok sayıda kişinin soruşturma altına alınabileceğini söylüyor.

Çin Merkez Disiplin Komisyonu müfettişlerinin, kamu şirketleri üzerindeki araştırmalarını Mayıs ayı sonunda tamamlayacakları belirtilmişti. Komisyonun, 2012'deki 18. Ulusal Halk Meclisi toplantısından bu yana kamu şirketlerinde beş tur soruşturma yaptığı ve çok sayıda yolsuzluk olayını açığa çıkardıkları ifade ediliyor.

Şubat ayında açıklanan bir önceki soruşturma raporuna göre China Unicom yetkilileri para ve kadın karşılığı yetkilerini kötüye kullandılar. Shenhua Grubu yetkililerinin de kömür ticaretini manipüle ettikleri ortaya çıktı.

Çin Sosyal Bilimler Akademisi'nden karşı-yolsuzluk uzmanı Gao Bo, yolsuzlukla suçlanan Ulusal Halk Meclisi yöneticileri arasında "yolsuzluk ağı" denebilecek sıkı bir bağın saptandığını öne sürdü. Gao, "Ulusal Halk Meclisi içindeki yolsuzluk ağı, kamu görevlileriyle işadamları arasında saptanan yolsuzluk ağından farklı özellikler gösteriyor" dedi.

Askerler arasında saptanan yolsuzluklar ise konut mülkiyeti işlemlerinde yasadışı uygulamalar biçiminde ortaya çıktı. Merkezi Askeri Komisyon Başkan Yardımcısı Fan Changlong 17 Mart'ta yaptığı açıklamada, önlemlerden birinin de, askerlerin gelir düzeyinin yükseltilmesi olacağını belirtti.

Yüksek Halk Mahkemesi raporuna göre 2014 yılında Çin mahkemeleri, 31 bin zimmet ve rüşvet olayıyla ilgili olarak 44 bin kişiyi suçlu buldu ve cezalandırdı. Bunlar arasında Ulusal Kalkınma ve Reform Komisyonu eski başkan yardımcısı Liu Tienan ve Guangxi Zhuang Özerk Bölgesi'nden eski üst düzey siyasi danışman Li Daqiu yer alıyor.

1937 hakim ve mahkeme personeli ceza aldı

Bu arada Yüksek Halk Mahkemesi raporuna göre, 2014 yılında 1937 hakim ve mahkeme personeli, yasa ve yönetmelikleri ihlal suçundan ceza aldı. Yasa uygulayıcıların yasaları ihlal suçundaki artış, bir önceki yıla göre yüzde 172,8. Zhou Qiang, bazı yargıçların yolsuzluk zincirinde yer aldığını söyledi. Ren ise şöyle konuştu: "Yargı sistemiyle ilgili önlemler, temiz yargıyı sağlayana kadar devam edecek. Yolsuzluğa karşı kampanyada adaleti korumak ve kampanyayı teşvik esastır."

Çin içecek devi eski yönetim kurulu başkanı Zhang Hai, kurumsal fonları zimmete geçirme suçuyla 2007 yılında 15 yıl hapis cezasına çarptırılmıştı. Zhang'ın, yargı yetkililerine ve cezaevi memurlarına rüşvet vererek, cezasında beş yıl kesinti yaptırdığı, yakın zamanda ortaya çıktı.

"Şüphelilerin haklarının da koruması gerekir"

Hukuk uzmanı ve Adalet Bakanlığı bünyesindeki bir araştırma enstitüsünün eski müdürü Wang Gongyi, hukukun, soruşturma sırasında ve dava sürecinde şüphelilerin haklarını da koruması gerektiğini, bunun yolsuzluğu önlemede çok önemli olduğunu söyledi. Wang, "Adil yargılama olmadan suçlulara sert cezalar verilmesi, yolsuzluğu etkili bir biçimde dizginlemenin önünde engel oluşturur ve adalete olan güveni sarsar" dedi.

Avukat Li de yargı sistemlerinin geliştirilmesinin, kamuoyunda güveni artıracağını söyledi. "Disiplinli yargı organları, hukukun üstünlüğünü hayata geçirmek açısından büyük önem taşıyor" dedi.

Yargı makamları, özellikle halkın geniş çoğunluğunu etkileyen gıda ve ilaç idaresi, çevre koruma, iş güvenliği, arazi satışı, maden kaynakları ve devlete ait işletmelerle ilgili yolsuzlukları, bu alanlarda vergi suçlarını ve ticari rüşveti önleme çalışmasını güçlendirecek.

"Geçmiş başarılar özür olamaz"

Uzmanlar, yolsuzluk soruşturmasına uğramış ve suçu kanıtlanmış üst düzey yetkililerin geçmiş başarılarının özür olarak kabul edilemeyeceğini vurguluyorlar. Bu duruma örnek olarak Yunnan Milletvekili ve Parti Başkan Yardımcısı Qiu He gösteriliyor. Ciddi disiplin ihlalleri iddiasıyla soruşturma altına alınan Qiu, Yunnan ve Jiangsu eyaletlerinde görev yaptığı dönemde bir dizi iddialı reforma imza atmış, iddialı kişiliğiyle öne çıkan bir isim.

Qiu He, Jiangsu'da görev yaparken, kitlesel ağaçlandırma gibi "temiz çevre" kampanyaları düzenlemiş, toprak reformu ve piyasa ekonomisi revizyonu gibi bir dizi iddialı politikaya imza atmış. Yine örneğin, Yunnan'da görev yaparken, komşu ülkelerle iletişimi kolaylaştırmak için yetkililere "en az 300 İngilizce ifade ve 100 Vietnamca ifade öğrenme zorunluluğu" getirerek dikkatleri üzerinde toplamış.

Pekin Üniversitesi'nden Profesör Xu Xianglin, başarılı olanların yolsuzluğa darbe operasyonundan muaf tutulamayacağını vurguluyor. Öte yandan gözlemciler Qiu He gibi "çok güçlü" yetkililerin zamanla "yolsuzluğa eğilimli" hale gelebildiğini söylüyor.

"Çeteler" oluşturmuşlar

58 yaşındaki Qiu, Yunnan Eyaleti Parti başkan yardımcılığından önce de 2007-2011 yılları arasında Yunnan eyaletinin başkenti Kunming'de Parti başkanlığı, 2001-2006 yıllarında ise Jiangsu eyaletinde Suqian Parti başkanlığı yapmış. Qiu, Kunming kentsel imar planıyla bağlantılı yolsuzluk iddialarından da soruşturmaya uğradı.

Qiu'nun selefi, 2011-2014 yıllarında Kunming Parti başkanlığı yapan Zhang Tianxin de geçen yıl Temmuz ayında soruşturma altına alındı. Profesör Xu Xianglin, "Yolsuzlukla mücadele derinleştikçe, yozlaşmış yetkililerin gruplar oluşturduğu açığa çıktı" diyor.

Yolsuzluk zanlılarının gruplar, çeteler oluşturdukları düşünülüyor. Bu konuya bir örnek de İç Moğolistan Özerk Bölgesi Parti disiplin denetim komisyonu eski üst düzey yetkilisi Shen Jia. Shen, hakkında hazırlanan iddianamede, milyarlarca dolarlık rüşvet almakla suçlanıyor. 1959 doğumlu Shen, Aralık ayında, Çin Ulusal Halk Meclisi üyeliğinden ve diğer görevlerinden alındı.