Cumhurbaşkanı Xi: CELAC Dışişleri Bakanları Forumu, iki tarafın kalkınmasına ve Güney-Güney ortaklığına olduğu kadar tüm dünyanın refahına da katkıda bulunacak.
İlk Çin-Latin Amerika ve Karayip Devletler Topluluğu (CELAC) Dışişleri Bakanları Forumu 8-9 Ocak günlerinde Beijing'de yapıldı. Toplantının açılışına Xi Jinping'in yanı sıra, Kosta Rika Cumhurbaşkanı Luis Guillermo Solis, Ekvador Cumhurbaşkanı Rafael Correa Delgado, Venezuela Cumhurbaşkanı Nicolas Maduro ve Bahamalar Başbakanı Perry Christie katıldı.
Topluluğa bağlı 30 ülkeden 40'ı aşkın bakan ve heyetlerin katıldığı Foruma, Çin Dışişleri Bakanı Wang Yi ve Kostarikalı mevkidaşı Manuel Gonzalez Sanz birlikte başkanlık ettiler.
2011 yılında Venezuela'nın Karakas kentinde kurulan Latin Amerika ve Karayip Devletler Topluluğu (CELAC), tüm Latin Amerika ülkeleri ve bazı Karayip ülkeleri dahil 33 ülkeden oluşan bir blok.
Xi: Yön belirleyeceğiz
Çin Cumhurbaşkanı Xi Jinping açılışta bir konuşma yaptı. Xi Jinping, toplantıda Çin – Latin Amerika ve Karayip Devletler Topluluğu (CELAC) arasında beş yıllık ayrıntılı işbirliği planı ile Beijing Bildirisi hazırlanacağını, ayrıca Forum'un kurumsallaşmasına ilişkin düzenlemelerin yapılacağını söyledi. Bu yazıyı hazırladığımız sırada toplantının sonuçları henüz açıklanmamıştı.
Cumhurbaşkanı Xi, Beijing Bildirisi'nin siyasi mutabakatı özetleyeceğini, forumun yönünü belirleyeceğini ve ortaklığın esaslarını tanımlayacağını belirtti. Xi Jinping, Topluluğa üye her ülkenin, gelir düzeyine bakılmaksızın forum çatısı altında eşit olduğunu, tüm tarafların ortak kalkınmayı ve birbirinin çıkarını koruması gerektiğini söyledi.
Çin Cumhurbaşkanı Xi, Forum'un, iki tarafın kalkınmasına ve Güney-Güney ortaklığına olduğu kadar tüm dünyanın refahına da katkıda bulunacağını vurguladı.
Bağlantılar kurumsallaştırılacak
Forum'un kuruluşu, Cumhurbaşkanı Xi Jinping tarafından, geçen Temmuz ayında Brezilya ziyareti sırasında duyurulmuş, ilk bakanlar toplantısının en kısa zamanda Beijing'de yapılacağı bildirilmişti. Amacın Çin ile Latin Amerika ve Karayipler arasındaki bağlantıları kurumsallaştırmak, Pasifik genelinde bu ilişkiyi derinleştirmek olduğu vurgulanmıştı.
Forumun, Çin'in 2015 diplomatik takviminin ilk toplantısı olması, Çin açısından Latin Amerika'nın stratejik öneminin arttığının bir işareti olarak değerlendiriliyor. Çin-Latin Amerika ve Karayip Devletler Topluluğu (CELAC) Dışişleri Forumu, iki taraf arasındaki ilişkileri yükseltmek için isabetli bir platform olarak algılanıyor.
Şanghay Sosyal Bilimler Akademisi'nden araştırma görevlisi Zhang Jiazhe, Forumun Çin ile Latin Amerika arasında daha kapsamlı işbirliğine katkı sağlayacağını söyledi. Zira daha önceki çabalar çoğunlukla ekonomik konulara yoğunlaşmıştı, kültürel konularla refaha sınırlı olarak vurgu yapılıyordu. Zhang "Forum'dan sonra, iki taraf her iki tarafın yararına olabilecek çeşitli sektörlerde işbirliğini derinleştirecek" dedi. Örneğin Çin, Latin Amerika ve Karayipler'de okullar ve bakım evleri kuracak.
İkili ticaret on yılda 21 kat büyüdü
Çin-Latin Amerika ve Karayip Devletler Topluluğu (CELAC) işbirliği tarım, imalat ve telekomünikasyon gibi alanlarda büyük bir potansiyele sahip. Çin Sosyal Bilimler Akademisi Latin Amerika Çalışmaları Müdür Yardımcısı Guo Cunhai, "Huawei ve ZTE gibi birçok Çinli yüksek teknoloji şirketi, Latin Amerika'da bir zemin oluşturdu; bu ülkelerin iletişim altyapısını yükseltmelerine yardımcı olacaklar" dedi.
Çin ve Latin Amerika ülkeleri arasındaki ikili ticaret hacmi son on yılda 21 kat büyüdü. Cumhurbaşkanı Xi'nin geçen yılki Latin Amerika ziyareti sırasında, önümüzdeki on yılda iki taraf arasındaki ticaret hacminin 500 milyar dolara, Çin'in Latin Amerika'ya doğrudan yatırımlarının 250 milyar dolara ulaştırılması kararlaştırıldı.
Çin, Latin Amerika'nın en büyük ikinci ticaret ortağı. İki taraf arasındaki ticaret hacmi 2014 yılının Ocak-Kasım ayları arasında 242 milyar dolar oldu.
ABD'nin Küba politikası neden değişti?
Çin, Latin Amerika ve Karayipler ile işbirliğini çeşitli sektörlerde güçlendirirken, ABD de bu ülkelerle olan ilişkilerini iyileştirmek için adımlar atmaya başladı. ABD'nin son çabası Küba ile onlarca yıl süren dondurulmuş ilişkileri normale döndürmek oldu.
Çin Renmin Üniversitesi Uluslararası Çalışmalar Okulu'ndan Prof. Jin Canrong, ABD'nin bilinen Asya stratejisinin dayanak noktalarından birinin, Çin'in Latin Amerika'da attığı adımları yakından izlemek olduğunu söyledi. Prof. Jin Canrong, "Küba politikasındaki dramatik değişim de dahil olmak üzere ABD'nin son çabaları, Çin'in Latin Amerika'da genişleyen etkisiyle başa çıkmak için bir yol aramak olarak görülebilir" dedi.
Zengin doğal kaynaklarının yanı sıra Latin Amerika'nın konumu ve dünyada artan etkisi, Çin ile ABD'nin bölgeye ilgisinin artmasını açıklıyor. Jin, Çin'in Latin Amerika'da altyapıyı geliştirerek genel yatırım ortamını iyileştirmeye yardımcı olduğunu, Çin ile bölge ülkeleri arasında işbirliğinin artmasının ABD'nin de işine yarayacağını savunuyor. Çin'in çabalarını kendi "arka bahçesine" dokunmak olarak yorumlayan ABD ise Latin Amerika ülkeleri ile Çin'in derinleşen bağlarından huzursuz oluyor.
"En dinamik bölge Asya Pasifik olacak"
Şili'nin Çin Büyükelçisi Jorge Heine, Latin Amerika ülkelerinin Asya ekonomileri ile ilişkilerindeki patlamanın, 21. yüzyılın ilk on yılına damgasını vurduğunu söylüyor.
Gerçek patlamayı Çin yaptı; ticaret 2000 yılında 12 milyar dolarken, 2013'e kadar 21 kat artarak 257 milyar dolara ulaştı. 2011 yılında Çin; Brezilya, Şili ve Peru'nun birinci, Arjantin, Venezüella, Küba ve Uruguay'ın ikinci en büyük ihracat pazarı haline geldi. Dünya Bankası 2011'de, "Latin Amerika ülkelerinde geçen on yılda kaydedilen sağlam büyümede en büyük etkenin Çin'le güçlenen bağlantıları olduğunu" rapor etti.
Şili'nin Çin Büyükelçisi Jorge Heine, 8 Ocak günü China Daily gazetesinde yayımlanan makalesinde şu değerlendirmeyi yapıyor:
"Çin'in hızla büyüyen ekonomisi ve muazzam talebi sayesinde; bakır, demir cevheri ve ham petrol ile soya ve taze meyve benzeri gıda maddeleri gibi birincil mal talebinin, Latin Amerika ülkelerinin büyümesi üzerindeki etkisi, yakıt niteliğinde oldu. Refah düzeyi giderek artan 1,3 milyarlık nüfusun artan talebinin büyümemize etkisi bugün de devam ediyor. Çin'in, emtia fiyatları üzerinde yukarı yönlü baskı nedeniyle dolaylı bir etkisi de oldu."
2014 büyüme hızı yüzde 1,3
Şimdi Çin ekonomisi yeni normal düzene geçiyor; büyüme düzeyi yüzde 10'lardan yüzde 7'lere yerleşirken emtia fiyatları da yumuşuyor. Büyükelçi Jorge Heine, Latin Amerika ekonomilerinin bunun etkilerini hissetmeye başladığını belirtiyor. CELAC için öngörülen 2014 büyüme hızı yüzde 1,3; bu düzey, 2003-2008 yıllarının yıllık ortalama yüzde 5 büyümesiyle karşılaştırıldığında çok düşük kalıyor!
Aslında 2014 çok çalkantılı bir yıl oldu. Petrol fiyatlarındaki keskin düşüş, özellikle en büyük Latin Amerika ekonomilerinden bazılarını etkiledi. Ama Büyükelçi Jorge Heine, "Çin ile Latin Amerika bağlantısının temelleri ile Çin ile Latin Amerika ekonomileri arasındaki tamamlayıcılık dikkate alınırsa, bu temel her zamanki gibi sağlam kalacaktır" diyor. "Dünya nüfusunun yüzde 20'sini, dünya yüzeyindeki temiz suların sadece yüzde 7'siyle besleyen Çin, Latin Amerika'dan gelecek gıda ürünlerine ve doğal kaynaklara gereksinim duymaya devam edecektir."
"Trans-Pasifik bağlantılarının ötesine..."
Şili'nin Çin Büyükelçisi Jorge Heine, şöyle konuşuyor: "Sorun, yeni şartlara uyum sağlamak, bu ortamda en iyisini yapmaktır. Çin-Latin Amerika bağlantılarının kurumsallaştırılmasının hedefi de çoğunlukla ticarete dayalı Trans-Pasifik bağlantılarının ötesine taşımak olmalıdır. Mesele yatırım, teknoloji transferi gibi bir dizi alanda işbirliğini derinleştirip güçlendirmektir. Bu, ilk CELAC Dışişleri Bakanları Forumu'nun önemli bir amacıdır."
Latin Amerika ve Karayip Devletler Topluluğu, Latin Amerika bölgesini bütünüyle ve en iyi temsil eden örgüt durumunda. Rio Grande'den Patagonya'ya kadar tüm ülkeleri bir araya getiriyor, tek ağızdan konuşuyor ve Çin gibi ortaklarıyla birlikte ortak bir gündem geliştirmeye olanak sağlıyor.
"Güney Amerika'yı birbirine bağlamak"
Latin Amerika ülkelerinin önündeki engellerden biri, fiziksel ve dijital yetersiz altyapıdır. Büyükelçi, "Güney Amerika'nın muazzam geniş topraklarını, ayrıca Atlantik ve Pasifik kıyılarını birbirine bağlamak gerekiyor" diyor. "Çin'de olduğu gibi en büyük kalkınmayı kıyı alanları gerçekleştirdi, iç kesimleri geride bıraktı. Demiryolları, inşaat, telekom ve enerji alanında Çin teknolojisiyle bu sorunun üstesinden gelme olanağımız var."
Çin'in geniş toprakları ve büyük nüfusu, son on yıl içinde hızlı trenlerle, mobil telefonlarla birbirine bağlandı. Büyükelçi, "Benzer bir girişime Güney Amerika'nın ihtiyacı var" diyor. "Bugüne kadar Çin ile Latin Amerika arasında kurulan süper emtia döngüsü, yatırım akımları gibi konularda geniş tabanlı işbirliğini geliştirme noktasında umut yarattı. Bunu başarırsak, dünyanın en dinamik bölgesi Asya Pasifik olacaktır."
FOTO ALTI
Çinli çocuklar Beijing'de Büyük Halk Salonu'nda Çin Devlet Başkanı Xi Jinping ve Kosta Rika Devlet Başkanı Luis Guillermo Solis'i bekliyor.
Altyapı projelerindeki patlama sayesinda Latin Amerika ülkeleri Çin'den daha fazla çelik satın alıyor, böylece Çin de üretim fazlasıyla başa çıkabiliyor.
