"Çin ve Hindistan ne zaman bir araya gelseler, bütün dünya onlara bakar!" Çin Cumhurbaşkanı Xi Jinping, Temmuz ayında, Brezilya'da yapılan BRICS Zirvesi sırasında, Hindistan Başbakanı Narendra Modi ile yaptığı görüşmeden sonra böyle söylemişti.
Kalküta Üniversitesi Güney ve Güneydoğu Asya Çalışmaları bölümünden Rajagopal Dhar Chakraborti, China Daily gazetesinde 22 Eylül'de yayınlanan yorumunda şöyle diyor: "Cumhurbaşkanı Xi üstün bir lider. Çin'in komşusu, ticaret ortağı ve muhtemel rakibi olarak Hindistan'ın önemini görüyor."
Çin ile Hindistan birkaç yıldır, özellikle de Modi'nin iktidara geldiği Mayıs ayından bu yana yakınlaşma çabası içindelerdi. Geçen hafta, gerçekten de bütün dünyanın dikkatini çeken bir buluşma gerçekleştirildi... 
Rotayı çizdiler
Cumhurbaşkanı Xi Jinping'in 17 Eylül günü başlayan ve üç gün süren Hindistan ziyareti, tarihi önemde bir ziyaret oldu. Cumhurbaşkanı Xi Jinping ve Hindistan Başbakanı Narendra Modi, Çin-Hindistan ilişkileri açısından yeni bir yol haritası çizdiler. İki güçlü liderin Asya'da düzenin yeniden inşasına da büyük katkı yapmaları bekleniyor .
Çin Güney Asya Araştırmaları Merkezi Danışmanı Qian Feng, "Liderlerle yakın kişisel dostluklar Modi diplomasisinin göze çarpan özelliğidir" diyor. Ancak Cumhurbaşkanı Xi'nin ağırlanış biçimi "Hindistan'ın diplomasi tarihinde görülmemiş" bir ağırlama olarak niteleniyor.
Cumhurbaşkanı Xi'nin, Hintli liderin 64. doğum gününde Sabarmati Nehri kıyısında düzenlenen özel bir yemeğe davet edilmesi vurgulanıyor. Qian Feng, iki liderin, iki ülke arasındaki karşılıklı güven sorununu ortadan kaldırmaya yardımcı olacak güçlü bir mesaj verdiklerini kaydediyor.
Sınır anlaşmazlıkları, Dalai Lama ve Tibet sorunu, Pakistan ile Çin'in yakın bağları, Asya'nın iki dev ülkesi arasında bitmeyen anlaşmazlıklara neden oluyor. En son, Modi'nin üç hafta önce Japonya'ya yaptığı ziyaret ve Başbakan Shinzo Abe ile sıcak kucaklaşma görüntüleri, Tokyo ile Yeni Delhi'nin Beijing'i sınırlamak için ittifak kurdukları spekülasyonlarına yol açmıştı.
Yeni Delhi merkezli Savunma Çalışmaları ve Analizleri Enstitüsü (IDSA)'nün kıdemli uzmanı Phunchok Stobdan, Global Times'te yayımlanan yorumunda, stratejik dengenin, modern diplomasinin vazgeçilmezi olduğunu belirtiyor. Modi'nin dış politikasında riske yer olmadığını vurgulayan Stobdan, Hindistan'ın Çin'e karşı Japonya kartıyla oynamayı değil, Japonya'ya karşı Çin'le birlik olmayı tercih edeceğini söylüyor ve ekliyor: "Çünkü Japon şirketleri, Hindistan'a yatırım konusunda ciddi değiller."
Batılı ülkelerin derin bir kriz içinde bulunduğu şartlarda ekonomik ilişkiler, diplomatik ilişkiler açısından da belirleyici önemde. Çin-Hint ilmeği bu açıdan sağlam atıldı. Bu söylediğimizi, biraz geriye gidip, ayrıntısıyla anlatalım.
Hazırlıklar Haziran'da başladı
Cumhurbaşkanı Xi Jinping'in özel elçisi, Dışişleri Bakanı Wang Yi, Haziran ayında Hindistan'a yaptığı ziyaret sırasında şöyle demişti: "Çin ve Hindistan doğal ortaklardır. İki ülke, farklılıktan çok benzerliklere sahiptir." Wang Yi, Hindistan demiryollarının geliştirilmesi ve otoban inşası konularında Çin'in sunabileceği ayrıcalıklı olanaklar hakkında Hindistan yetkililerine bilgi verdi.
Zira Hindistan Başbakanı Modi, göreve geldikten sonra, çok büyük çaplı kalkınma ve altyapı yatırımları hamlesi başlatacağını açıklamıştı. Çin ise komşusunun bu büyük kalkınma projesine "ana ortak" olarak destek olmak istiyordu.
Çin daha önce de Hindistan'ı "Asya Altyapı Yatırım Bankası"na ortak olmaya davet etmiş, tarihi İpek Yolu'nun yeniden canlandırılması projesine aktif olarak katılmaları için de çağrı yapmıştı. Dahası Çin, Hindistan'da "ortaklaşa planlanan" bir yatırım hamlesini de sürdürüyor.
"Sanayi parkı ortak çalışma grubu"
Hindistan Başbakan Yardımcısı Muhammet Hamid Ensari, Haziran ayında, Hindistan'la Çin arasında imzalanan "Barış İçinde Bir Arada Yaşamanın Beş İlkesi" anlaşmasının 60. yıldönümü dolayısıyla Beijing'e gelmişti. O ziyarette de Çin'in Hindistan'da kuracağı sanayi parklarıyla ilgili sorunlar çözüme kavuşturuldu.
Çinli şirketlerin sanayi parklarında yapacakları yatırımlarla ilgili çerçeveyi çizen bir memorandum Haziran ayında imzalandı. Anlaşmaya göre iki komşu, her iki ülkede ortak yatırımları artırmak için işbirliğini geliştirecek. Ortak yatırımlarda iki ülkenin yerel yasa ve mevzuatıyla karşılıklı çıkarlar dikkate alınacak.
Anlaşmaya göre her iki ülkeden eşit sayıda temsilciyle "sanayi parkı ortak çalışma grubu" kurulacak. Çalışma grubu, anlaşma çerçevesinde, işbirliği yöntemlerini ayrıntılı biçimde geliştirecek.
Hindistan Sanayi Konfederasyonu Genel Müdürü Chandrajit Banerjee, sanayi parklarının, sanayi yatırımlarını artırmak için en iyi yöntem olduğunu söylüyor. Banerjee, "Çin, Hindistan'daki uygun rekabet şartlarında ve kalifiye işgücü sayesinde büyük çaplı sanayi işletmeleri kurabilir" diyor. 
Ziyaret sırasındaki anlaşmalar
İki lider, Xi'nin ziyareti sırasında 12 anlaşma imzaladıklarını duyurdular. Çin önümüzdeki beş yıl içinde Hindistan'da 20 milyar dolarlık yatırım yapacak. İki taraf sivil nükleer enerji işbirliği konusunda görüşmelere başlayacak.
Çin, enerji iletim ekipmanları ve otomobil parçaları üretmek üzere Gujarat ve Maharashtra eyaletlerinde iki sanayi parkı kuracak. Yine Çin, Chennai-Bangalore-Mysore demiryolu hattının hızının yükseltilmesine, ayrıca Hindistan genelinde yüksek hızlı demiryolları inşasına yardımcı olacak.
Çin'in Mumbai Konsolosu Liu Youfa, daha önce Global Times gazetesinde yayınlanan demecinde, Çin yatırımlarının 100 milyar doları bulacağını söylemişti. Bunun 50 milyar doları demiryollarına, 50 milyar doları liman ve yol yapımına harcanacak.
Diğer anlaşmalar kültürel değişimi, uzayın barışçı kullanımını ve Shanghai ile Mumbai'nin kardeş kentler olmalarına ilişkin düzenlemeleri içeriyor.
"Çin, Hindistan için yüksek öncelikli bir yerdedir"
Hint tarafı ticaret dengesizliğinden, Çinli şirketler ise Hindistan'ın yabancı yatırım üzerindeki kısıtlamalarından şikayet ediyor. Hindistan'daki Çin yatırımları, çoğunluğu Gujarat'ta olmak üzere 1,1 milyar dolar dolayında.
Bir "reformist ve iş-dostu" olarak nitelenen Modi'nin daha elverişli bir pazar ortamını teşvik etmesi bekleniyor. Yeni Delhi merkezli Savunma Çalışmaları ve Analizleri Enstitüsü Doğu Asya Merkez Koordinatörü Jagannath Panda, şu değerlendirmeyi yapıyor:
"Hindistan, Çin'e ve Çinli yatırım şirketlerine daha açık olacaktır. Aslında, Modi'nin liderlik tarzında ekonomik araçlar, bir tür diplomasi kanalı olarak öne çıkıyor. Önümüzdeki dönemde kalkınan ve dünyaya açılan yeni bir Hindistan göreceksiniz ve Çin Hindistan için yüksek öncelikli bir yerdedir."
Ticaret dengesizliği çözülecek
Ticaret dengesizliği, yatırım kısıtlamalarıyla karşılaştırıldığında, çözümü daha zor bir sorun. Hindistan Ticaret ve Sanayi Odaları Başkanı Sidharth Birla da China Daily gazetesinde yayımlanan demecinde bu konu üzerinde duruyor. Birla, "Ticaret dengesizliği sorununu gidermek, ticaret kalitesini ve her iki tarafta piyasa erişimini artırmak gerekiyor" diyor.
Çin Cumhurbaşkanı Xi Jinping, "Ticaret dengesi, sürdürülebilir bir ekonomik ilişki için gereklidir" diyerek, iki ülke arasındaki ikili ticaret dengesizliğini giderme niyetini açıkladı. Cumhurbaşkanı Xi, Hindistan'dan ilaç, tarım ürünleri ve film ithalatını kolaylaştıracaklarını söyledi.
Çin hükümetinin verilerine göre, Hindistan'ın Çin'le ticaret açığı 2013 yılında 31 milyar 400 milyon dolara ulaştı. Geçen beş yıl içinde, Hindistan'ın Çin'den ithalatı yüzde 60'ın üzerinde arttı. Çin ve Hindistan arasındaki ikili ticaret, 2013 yılında 65 milyar 470 milyon dolara ulaştı. Bu yılın Ocak-Nisan aylarında ise bu rakam 21 milyar 980 milyon dolar oldu. İki ülke ikili ticaret hacmini 2015 yılı sonuna kadar 100 milyar dolara çıkarmayı hedefliyor.
Singapur Ulusal Üniversitesi Doğu Asya Enstitüsü'nden Profesör John Wong, "Hindistan ile Çin arasındaki ticaret, Hindistan ile Japonya ve ABD arasındaki ticaretin toplamından fazla. Ayrıca Hindistan ekonomisi ile Çin ekonomisi, birbirini tamamlayıcı niteliktedir" diyor.
İş ve teknoloji danışmanlığı şirketi Infosys'in Çin CEO'su Rangarajan Vellamore, "Çinli şirketler, küreselleşiyor. Bu nedenle, Hint bilişim ve teknoloji sektörü, Çin şirketleriyle iş ilişkileri kurmak için Çin pazarına odaklanmalıdır" diyor.
"İki halk, güçlü bir arzuyla yakınlaşmak istiyor"
Kültürel ilişkilerin gelişmesine, iki ülke de önem veriyor. Çin öğrenim burslarının, dil eğitim projelerinin yanı sıra inanç turizmi için de bir proje yürütüyor. Bu çerçevede Hindistanlılar için kutsal yerlerden biri olan ve Tibet özerk bölgesinde yer alan Manasarovar'a ulaşım kolaylaştırılacak.
Bangalore merkezli Hindistan Enstitüsü Yöneticisi R. Vaidyanathan şöyle konuşuyor: "Çin ve Hindistan tarihsel ve kültürel olarak köklü bağlara sahip iki ülke. Şimdi Hindistan ve Çin halkı, güçlü bir arzuyla yakınlaşmak istiyor."
Yeni Delhi merkezli Savunma Çalışmaları ve Analizleri Enstitüsü (IDSA)'nün kıdemli uzmanı Phunchok Stobdan, 18 Eylül'de Global Times gazetesinde yayımlanan demecinde iki ülke arasındaki siyasi sorunların hızla çözüleceğine inandığını belirterek şöyle diyor: "Hindistan ve Çin'de iki popüler liderin, görülmemiş bir siyasi meşruiyete sahip liderlerin iktidarda olması bir tesadüf değildir. Xi ve Modi, halkın çoğunluğunun yakınlaşma isteklerini ifade ediyor."
Yeni Delhi merkezli Savunma Çalışmaları ve Analizleri Enstitüsü Doğu Asya Merkez Koordinatörü Jagannath Panda da Xi'nin Hindistan ziyaretinin, önümüzdeki on yıl için Hindistan-Çin ilişkilerine bir 'siyasi zemin' hazırladığını belirtiyor. Panda'ya göre Hindistan-Çin ilişkileri önümüzdeki yıllar boyunca "Modi-Xi merkezli" olarak yürüyecek.
Güvenlik için kurumsallaşma
Analistler, iki ülkenin gelişmekte olan dünyanın önde gelen üyeleri olduklarına dikkat çekiyor. İki ülkenin, uluslararası ticaretten iklim değişikliğine kadar önemli konularda benzer tutumlara sahip oldukları, Xi-Modi merkezli bir ittifakın çok geniş etkileri olabileceği belirtiliyor.
Stobdan şöyle konuşuyor: "Xi-Modi Asya'da düzeni yeniden inşa etmek için buzları kırabilecekler mi? Kuşkusuz kolay değil. Ama karşılıklı kazanca dayalı gerçekçi bir ilişki kurulursa olanaksız değil."
Son sözü Panda'ya verelim: "Önümüzdeki dönem Hindistan ile Çin'in güvenlik konularında bir dizi işbirliği yaptığını göreceğiz. Asya merkezli kurumsal mekanizmalar, yeni kanallar kurulacak."
Hindistan Başbakanı Narendra Modi (sağda), Çin Cumhurbaşkanı Xi Jinpin
