Çin'de e-ticaretin önde gelen isimlerinden "alibaba.com"un ABD'de halka arzı başladı. New York Borsası'nda yer alacak olan alibaba.com, ABD borsa denetim kurumuna gönderdiği yazıda, halka arz hacminin 25,03 milyar doları bulacağını bildirdi. Hisse başına fiyatı 66 ila 68 dolara çıkaran Alibaba, 320 milyonu aşkın hisse satışı gerçekleştirmeyi planladı.

"BABA" sembolü ile işlem görecek olan Alibaba'nın piyasa değerinin de ortalama 170 milyar dolar seviyesine yükseleceği tahmin ediliyor. Bazı analistler 200 milyar dolar rakamını veriyor.

BABA kısaltması şirketin ismini yansıtmanın yanı sıra, Çince'deki 8 rakamı 'ba'nın da tekrar edilmesini sağlıyor. Çinliler 8 rakamını şanslı sayıyor çünkü 'ba', refah anlamına gelen 'fa' sözcüğünü andırıyor.

Alibaba 25 milyar dolar hedefine ulaşması halinde dünyanın en büyük halka arzını gerçekleştirmiş olacak.Tarihte hiçbir bir şirket borsaya açıldığında bu rakama ulaşamamıştı.

New York'taki Wall Street'te de günlerdir, tarihin bu en büyük borsa girişi heyecanla bekleniyordu. Zira, bilişim firmaları çoğunlukla, yine New York'ta, bir kaç kilometre kuzeydeki rakip borsa Nasdaq'ı tercih ediyor. Wall Street'ten Jason Weisberg, heyecanını şöyle ifade ediyor:

"Facebook'un borsaya girişi ve takip eden hezimete tanık olduktan sonra ve New York Borsası'nın General Motors'un borsaya girişini ne kadar iyi bir biçimde sahneye koyduğunu düşününce, Alibaba'nın burada Nasdaq'tan daha güvende hissettiğini tahmin ediyorum."

Facebook, iki yıl önce Nasdaq'ta halka arz edilirken büyük teknik zorluklar yaşanmıştı. Yine de bu en büyük borsa girişi sırasında Facebook, hisse satışlarından 16 milyar dolar kazanmıştı. Alibaba, 8 milyar dolar daha fazla gelir hedefliyor.

Öte yandan Wall Street, Alibaba'nın ilk tercihi değildi. Daha 2007 yılında bilişim devi, Hong Kong'da borsada işlem görmeye başlamıştı. Altı yıl sonra firma, kurumsal yapısı gerekçesiyle borsa çizelgesinden alındı.

Çin-ABD ilişkilerinde yeni bir bağlantı

Alibaba'nın New York Borsası'nda halka arzı, başlangıçta Çin-ABD ticari ilişkileri konusunda negatif hisler üreten, şüpheci, garip bir tepki yükseltti. Çin Çağdaş Uluslararası İlişkiler Enstitüleri Amerikan Araştırmaları Enstitüsü'nde asistan araştırmacı Li Zheng, 9 Eylül günü China Daily gazetesinde konuyla ilgili bir makale yayınlayarak tam tersini savundu. Yazının başlığı şöyleydi: Alibaba, Çin-ABD ilişkilerinde yeni bir bağlantı olacak.

Çin'deki şüpheciler, Alibaba'nın halka arz başlatmak için Amerika Birleşik Devletleri'ni seçmesini, Çin'in sermaye piyasasının başarısızlığı olarak değerlendirdiler. Bazı gözlemciler kullanıcıları ve gelir kaynağı çoğunlukla Çin vatandaşı olan Alibaba, Tencent, Baidu ve diğer bazı şirketlerin kârlarının yurtdışı yatırımcılara gittiğini söyleyerek bunların "vatansever olmadıklarını" ileri sürdüler.

Çinli firmaların, ABD'de işlem görmeleri trendi 1990'lı yıllarda başladı. Çin Google'ı olarak adlandırılan Baidu, 2005'ten beri Nasdaq'ta işlem görüyor.

ABD cephesi...

ABD'de ise Alibaba'nın New York Borsası'na girişi, "asi şirket" için bir zafer olarak görülüyor. Öte yandan ABD Ekonomik Güvenlik İnceleme Komisyonu Haziran ayında bir rapor yayınladı. "ABD borsalarında Çin'in İnternet Şirketleri- Riskler" başlıklı raporda Alibaba'nın kurumsal yapısı ve değişken faizli tahvilleri ileri sürülerek, bazı yasal riskler olabileceği, hukuki anlaşmazlıklara yol açabileceği belirtildi. Diğer ABD merkezli analistler, Alibaba'nın Amazon'a ve diğer ABD e-ticaret şirketlerine güçlü bir rakip haline geleceğini söyleyerek, "Alibaba, ABD e-ekonomisi için bir tehdit" görüşünü savundular.

Beijing Uluslararası İş ve Ekonomi Üniversitesi'nden misafir Profesör Mike Bastin, "Alibaba'nın sahiplik yapısının ve muhasebe uygulamalarının karmaşık doğası"ndan söz ederek endişelerini dile getiriyor. 16 Eylül günü China Daily gazetesinde yayımlanan yazısına "Halka açıldıktan sonra Alibaba hisse fiyatlarını nasıl ayarlayacak" başlığını atan Prof. Mike Bastin şu soruyu gündeme getiriyor: "Örneğin, Alibaba'nın geçen iki yıl içinde satın aldığı 29 şirketle grup arasındaki ilişkiler nasıldır ve muazzam kârında bu şirketlerin payı nedir?"

Bu tür eleştiriler, Alibaba coşkusunu azaltmadı. Çin'deki bazı yurtdışı fonlar, Çinli yatırımcıların Alibaba hisselerini satın almaları için yardımcı ürünler tasarladı. Tek başına Jack Ma Yun'un yarattığı karizmanın bile halka arzda büyük başarı getireceği söyleniyor.

"Yeni bir girişimci sınıf yaratıyor"

Alibaba'nın halka arz şovu, Çin'in pazarını dış yatırımcılara açma ve uluslararası ekonomiye entegrasyona devam devam etme niyetinin de bir göstergesi olarak değerlendiriliyor.

Alibaba sadece bir İnternet şirketi değil aynı zamanda Çin'deki özel işletmelerin bir sembolü. Çin Çağdaş Uluslararası İlişkiler Enstitüleri Amerikan Araştırmaları Enstitüsü'nde asistan araştırmacı Li Zheng şöyle söylüyor: "E-ticaret, Çin pazarında coğrafi ve idari engelleri yavaş yavaş yıkarak, ülkede yeni bir girişimci sınıf yaratıyor." Li Zheng yazısını şöyle sürdürüyor:

"Alibaba ve diğer internet şirketleri ABD ve Hong Kong'u seçtiler çünkü uluslararası iş kuralları, onların uzun vadeli kalkınma hedeflerine daha uygundur. Onlar kendi itibarını korumak, hukuki anlaşmazlıkları veya zarar görmelerini önlemek için aynı kurallara uymak konusunda kendi iç iş ortaklarını zorlayabilir.

Yine Li Zheng'e göre Alibaba'nın halka arz lansmanı için New York'u seçmesi, Çin ile ABD'nin ortak çıkarlarının bir yansımasıdır ve aynı zamanda iki ülke arasındaki ekonomik ilişkilerin istikrar kazanmasına yardımcı olabilecektir. Alibaba, Çinli kurucu ekibiyle, Softbank ve Yahoo gibi ortaklarıyla, çok paydaşlı bir şirket modeline sahiptir. Halka arz sonrasında, ABD ve Çin'den daha fazla yatırımcının Alibaba'ya katılması olasıdır.

Li Zheng, her iki tarafta insanların ikili ilişkileri etkileyebilecek ve böylece çıkarlarına zarar verebilecek kararlar alınmasına karşı çıkacağını, Çin'in de ABD'nin de daha temkinli olacağını belirtiyor.

En büyük e-ticaret şirketi

Alibaba büyüyen kazancı ile çok çekici bir şirket. 15 yıl önce kurulan, Alibaba son on yıl içinde Çin'in internet servis sektöründe patlama yaparak işlem hacimleri ile ülkenin en büyük e-ticaret şirketi olmayı başardı.

Şirketin üç online pazar alanı var; amiral gemisi müşteriden müşteriye online pazarı taobao.com, işyerinden müşteriye online pazarı tmall.com ve grup satış sitesi Juhuasuan. 279 milyon aktif kullanıcısı ile 8,5 milyon aktif satıcısı var. Ayrıca, Alibaba Yuebao, Çin'in en büyük parasal fonu.

Alibaba, Çin internet ticaret gelirlerinin yüzde 80'ini elinde bulunduruyor. Haziran 2014 itibariyle son 12 ay içinde gelen işlemlerde 1,8 trilyon yuan (296 milyar dolar) gelir elde etti.

Alibaba, aynı dönemde kârını yüzde 170 artırarak 23 milyar yuana (3 milyar 750 milyon dolar) çıkardı. Çin'de e-ticaret henüz kırsal alanlarda ve pek çok kentte yayılmış değil. Bu nedenle Alibaba'nın hâlâ büyük bir potansiyele sahip olduğu, büyümesini uzun bir süre devam ettireceği belirtiliyor.

Sunum odası 800 kişiyle doldu taştı

Şirket New York'ta halka açılmadan önce Avrupa ve Asya'da tanıtım toplantıları yaptı. New York'ta 8 Eylül günü yapılan sunuma 500 yatırımcının katılması planlanmışken, Waldorf Astoria Otel'deki sunum odası 800 kişiyle doldu taştı. Şirketin kurucusu Jack Ma Yun, çeşitli şirket yöneticilerinden oluşan topluluğa bir konuşma yaptı. ABD'de gelecekteki büyüme ve satın alma planlarından da söz eden Ma, Çin e-ticaret pazarına odaklanmaya devam edeceğini söyledi.

Ma, 30 Haziran 2014 tarihine kadarki ikinci üç aylık dönemde şirketin toplam gelirinin yüzde 85'ini oluşturan 2 milyar 150 milyon doların, Çin e-ticaret pazarından kaynaklandığını belirtti. Şirket Çin e-ticaret pazarının büyük potansiyel taşıdığına, bugünkünün en az iki katına ulaşacağına inanıyor.

Şanghay Wanqing Ticaret Danışmanlık'ın kurucusu Lu Zhenwang, Global Times'ta 10 Eylül'de yayımlanan demecinde, şirketin yüzde 50-60 aralığındaki büyüme hızının 2015'te yüzde 20 düşeceğini söylüyor. Lu Çin e-ticaret sektöründe rakipsiz olan Alibaba'nın e-ticaret işlemleriyle daha hızlı büyümesinin mümkün olmadığını, bu alana bağımlılığını azaltması gerektiğini savunuyor.

Alibaba 8 Ocak'ta bir smartphone oyun platformu başlatmış, Güney Çin'in Hainan eyaletinde, bir dijital eğlence ve oyun geliştirme merkezi inşa edeceğini açıklamıştı. Şirket ayrıca Mart ayında eğlence şirketi ChinaVision Medya Grubu'nun yüzde 60 hissesini satın alarak portföyünü genişletti.

Alibaba'yla ilgili olumlu ya da olumsuz yönde çeşitli yorumlar yapılıyor. Ancak şirketin lideri Jack Ma Yun'un sergilediği büyük başarıyı herkes teslim ediyor. Eski bir İngilizce öğretmeni olan Ma Yun, Bloomberg verilerine göre, 21,9 milyar dolarlık bir servete sahip ve Çin'in en zengin adamı. Jack Ma Yun'un dünya çapında yarattığı karizma, belki de şirketin yeni büyüme dayanaklarından birini oluşturuyor.