Cumhurbaşkanı Xi Jinping ve Rus mevkidaşı Vladimir Putin, Rusya'nın Çin'e doğalgaz arzı üzerinde on yıldır devam eden müzakereleri 21 Mayıs'ta sonuca bağladı.

Yaklaşık 400 milyar dolarlık anlaşmaya göre, Gazprom, 2018 yılından itibaren 30 yıl boyunca Çin'e yıllık 38 milyar metreküp gaz tedarik edecek. Yıllık gaz miktarı, gerektiğinde 68 milyar metreküpe kadar çıkarılabilecek. Gaz, Çin'in kuzeydoğusundaki Heilongjiang eyaletini Rusya'ya bağlayacak olan ve daha önce planlanan "doğu hattı" üzerinden, Çin'in doğu sahili boyunca sanayileşmiş kentlerine sevk edilecek.

Enerji yatırımları için ortaklıklar kurulacak

Çin Cumhurbaşkanı Xi Jinping ve Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, AİGK zirvesi öncesinde Shanghai'de bir araya geldiler. Liderler, ortak bir bildiriyle, Çin ile Rusya arasındaki stratejik ortaklığı çok yönlü olarak yeni bir aşamaya yükselteceklerini açıkladılar.

Xi ile Putin, görüşmelerinin ardından, ticaret, enerji, havacılık ve uzay gibi alanlarda bir dizi anlaşmanın imza töreninde hazır bulundular.

İki ülke arasındaki ortaklıkta, enerji, ağırlıklı bir yer tutuyor. Xi ve Putin tarafından imzalanan ortak bildiride de enerji işbirliğinin derinleştirileceği özellikle vurgulandı. Yapılan anlaşmalara göre Rusya'da kömür madenlerinin geliştirilmesinde ve Çin'de yeni güç kaynaklarının ve santralların inşasında, iki ülke ortaklıklar kuracak.

Bu arada Rusya'nın ikinci en büyük doğalgaz üreticisi Novatek, Çin Ulusal Petrol Şirketi CNPC ile yıllık 3 milyon ton sıvılaştırılmış doğal gaz anlaşması imzaladı.

1000 metreküp başına 300 dolar

Gasprom ile CNPC arasında imzalanan doğalgaz anlaşmasında fiyat açıklanmadı. Fiyat, anlaşmanın önünde hep büyük engel oluşturuyordu. Gazprom CEO'su Aleksey Miller, basın açıklamasında, fiyat konusunda "sözleşme karşılıklı yarar temelinde imzalanmış olabilir" dedi.

Sanayi uzmanlarının tahminine göre fiyat, 1000 metreküp başına yaklaşık 300 dolar olacak. Bu fiyat Rusya'nın Avrupa'ya ihraç fiyatına yakın ama Çin'in Orta Asya'dan ithal ettiği doğalgaz fiyatından daha yüksek.

Anlaşmaya göre Gazprom, Rusya içinde her türlü araştırma geliştirme, keşif, gaz işleme ve boru hattı inşasından sorumlu olacak. Buna karşılık Gasprom'un Çinli ortağı CNPC, Çin'deki iç boru hatlarının, tüm destekleyici ünitelerin ve depolama tesislerinin inşasını yürütecek.

Yüzde 6'dan yüzde 8'e

Enerji uzmanları, Çin'in Rusya'dan doğal gaz ithalatıyla ilgili yeni anlaşmasını, enerji çeşitlendirilmesi yönünde pahalı ama gerekli bir adım olarak değerlendiriyor.

Devlet Konseyi Kalkınma Araştırmaları Merkezi, Avrupa- Asya Sosyal Kalkınma Araştırma Enstitüsünden Profesör Sun Yongxiang, Çin ile Rusya arasındaki stratejik ortaklığın pahalı mallara dayalı olduğunu söyledi. Profesör Sun, gaz anlaşmasını şöyle yorumladı:

"Gaz anlaşmasının imzalanması, Çin için enerji tedarik yapısını çeşitlendirmek açısından önemli. Büyük çapta gaz kaynaklarına sahip olan Rusya ise Avrupa dışında enerji alıcılarını uzun zamandır çeşitlendirmeyi hedefliyordu. Geçen yıl Avrupa'ya yaklaşık 160 milyar metreküp gaz ihraç eden Rusya, Ukrayna krizi ve Batı ile artan gerginlik nedeniyle yeni enerji alıcıları bulmak konusunda daha büyük baskı altına girmişti."

Çin Bilgi Merkezi ithal ikamesi danışmanlığından analist Wang Xiaokun, Rusya'dan yapılacak yeni tedarikle Çin'in enerji tüketiminde doğal gaz payının artacağını belirtti. Çin'in enerji tüketiminde doğal gazın payı yüzde 6'dan daha az, anlaşmayla yüzde 8'in üzerine çıkacak.

2013 yılında 168 milyar metreküpe varan doğal gaz kullanımıyla Çin, dünyanın üçüncü büyük doğal gaz tüketicisi. Tüketimde yıllık artış yüzde 13,9. Ama arzın yüzde 30'u diğer ülkelere bağımlı.

"Siyasi" değil ama geleceği belirleyecek!

Üst düzey Rus liderler Başbakan Dimitri Medvedev ve Enerji Bakanı Alexander Novak, Çin ile stratejik ilişkilerin uzun vadeli olduğunu hatırlatarak, gaz anlaşmanın arkasında siyasi kaygılar olduğu iddialarını yalanladılar.

Medvedev, Bloomberg televizyonuna verdiği röportajda şöyle söyledi: "Bugün, ben bunun arkasında siyaset görmüyorum, ama Asya - Pasifik bölgesinde enerji tedariğinin yeniden düzenlenmesinin, geleceği belirleyecek büyük bir umut olduğundan hiç şüphem yok."

Devlet Konseyi Kalkınma Araştırma Merkezi'nden Profesör Wang Xianju, şu yorumu yaptı: "Enerji anlaşmaları önemli olsa da siyasetle özdeşleştirilemez. Gaz anlaşması Putin'in ziyareti sırasında olup bitmiş bir anlaşma değil. İki taraf arasındaki gaz anlaşmasının genel çerçevesi, Rusya'nın enerji çeşitlendirme eğiliminin kaçınılmaz hale geldiği geçen yılın sonunda resmiyet kazanmıştı."

Beijing Normal Üniversitesi'nden Rusya çalışmaları profesörü Li Xing, Rusya'nın, Batı'nın yaptırımları nedeniyle ekonomik baskı altında olduğunu, kısa süre içinde gaz fiyatı üzerinde karar verebileceğini söyledi.

Askeri işbirliği, neyi simgeliyor

Çin ile Rusya'nın ilişkileri, ticaretten ortak yatırımlara, enerjiden askeri işbirliğine kadar çok yönlü olarak gelişiyor. Xi ile Putin, ortak bildirilerinde, karmaşık ve değişen bölgesel ve uluslararası koşullarda Asya - Pasifik bölgesinde istikrarı korumak için iki ülke arasında güvenlik işbirliğinin geliştirileceğini vurguladılar. Xi Jinping de Çin ve Rus ordularının ortak tatbikatlar, eğitim ve terörle mücadele konularında işbirliğini derinleştirmeleri gerektiğini söyledi.

Devlet Konseyi Kalkınma Araştırma Merkezi'nden Profesör Wang Xianju, iki liderin savunma konularına özel vurgu yaptıklarını, görüşmelerden sonra 20 Mayıs'ta Doğu Çin Denizi'nde yapılan ortak deniz tatbikatına liderlerin bizzat katıldıklarını hatırlattı. Wang şöyle konuştu:

"Bütün bunlar, iki güç arasındaki karşılıklı siyasi güvenin hangi düzeye yükseldiğinin işaretleridir. Önceki tatbikatlar, iki ülkeden sadece askeri liderlerin katılımıyla yapılıyordu. Askeri işbirliği, siyasi güvenin ulaştığı düzeyi sembolize eden hassas bölgedir. Tatbikat, Rusya'nın, Çin'in Doğu Çin Denizi'ne ilişkin Hava Savunma Kimlik Bölgesi'ni tanıdığını ve desteğini de gösterir."

İki ülkenin, diğer müttefikleriyle birlikte 2. Dünya Savaşı'nın 70. yıldönümünü de ortaklaşa anmayı planladığı belirtiliyor.

"Batı'nın yaptırımları olmasaydı..."

Gözlemciler, bu tür güvenlik işbirliğinin, BM Güvenlik Konseyi'nin iki daimi üyesi olan Çin ile Rusya'nın, savaş sonrası düzen dahil olmak üzere önemli bölgesel konularda birbirine destek olacakları, bölgesel istikrarın artmasına yardımcı olacakları anlamına geldiğini söylüyor.

Rus Büyükelçi Andrey Denisov, Global Times gazetesine verdiği demeçte, ikili ilişkilerin gelişerek devam edeceğine inandığını söyledi. Denisov, "Putin'in ziyaretini, Batı'nın yaptırımlarından sonra Rusya'nın stratejik yönünü Asya -Pasifik bölgesine döndürdüğünün bir işareti olarak görmek gerekir mi" sorusuna "hem evet hem hayır" diye yanıt verdi. Denisov şöyle konuştu:

"Mevcut karmaşık uluslararası durum Çin ile Rusya'yı işbirliğini artırmaya teşvik ediyor. Ama Batı'nın yaptırımları olmasaydı biz yine ortaklığı güçlendirecek, stratejik işbirliğini önemli bir düzeye çıkaracaktık."

Çin Cumhurbaşkanı Yardımcısı Xi Jinping ve Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, Şanghay'da. Fotoğraf: Xinhua