Çin Bankacılık Düzenleme Komisyonu izinlerin nasıl verileceği konusunda ayrıntılı bir belge üzerinde hâlâ çalışıyor. Başkan Yardımcılarından Yan Qingmin: Pay sahipleri, riskleri üstlenmek ve yetkililerin denetimini kabul etmek zorundalar.
Beijing Bilim ve Teknoloji Üniversitesi Ekonomi ve Yönetim bölümünden Prof. Zhao Xiao, bankacılık sektörüne özel sermaye girişi konusunda dikkatli olma uyarısında bulundu. 25 Kasım Günü China Daily gazetesinde yayımlanan makalesinde Prof. Zhao Xiao, "Hükümet kısa zamanda çok sayıda özel banka kurulmasına izin vermemeli, potansiyel riskler dikkate alınmalı" dedi.
Çin Komünist Partisi 18. Merkez Komitesi tarafından açıklanan belgede, devlet tekelindeki finans sektörünün dışa açılacağı bir kez daha vurgulanmıştı. Belgede, nitelikli özel sermayeye, sıkı denetim koşuluyla, küçük ve orta ölçekli finansal kurumlar kurmaları konusunda yeşil ışık yakıldı.
Politik ortam ısınmaya başladığından beri, 36 özel banka başvurusunun Sanayi ve Ticaret İdaresi tarafından kabul edildiği öğrenildi. Özel finans kuruluşlarının başvurularının onaylanması, finansal reformları ilerletmek konusunda hükümetin kararlılığının bir göstergesi olarak değerlendirildi. Ancak Çin, özel bankalar konusunda büyük bir dikkatle hareket ediyor ve hazırlıklar da aylar, hatta yıllar öncesine dayanıyor.
"Riskleri üstlenecek ve denetimi kabul edecek"
Çin Bankacılık Düzenleme Komisyonu (CBRC) Başkan Yardımcılarından Yan Qingmin, 25 Kasım'da düzenlenen bir forumda, "Pay sahipleri, riskleri üstlenmek ve yetkililerin denetimini kabul etmek zorundalar" dedi. "Lisanslar kısıtlamalarla verilmiş olacak ve bir acil durum planı sorunları önlemek için devrede olacak."
Yan, özel sermayeli bankaların ekonomik istikrara olası tehditlerini azaltmak ve faturanın vergi mükelleflerine ödetilmesini engellemek için, işlerin yolunda gitmediği durumlara karşı etkin acil durum planlarına ve iradeye sahip olmak gerektiğini vurguladı.
Çin Bankacılık Düzenleme Komisyonu CBRC konuyla ilgili daha fazla ayrıntı açıklamadı. Komisyon'un tanıtım bölümünden Zhang Bocheng "Biz finans sektörüne özel sermaye giriş izninin nasıl verileceği konusunda ayrıntılı bir belge üzerinde hâlâ çalışıyoruz" dedi. Zhang Bocheng kısıtlamaları, riskleri kontrol etmek amacıyla getireceklerini ifade etti.
"Deneme niteliğinde olacak"
Bu arada, uzmanlar kısıtlı sayıda özel banka lisansı verileceğini ve bunların deneme niteliğinde projeler olacağını söylüyor. Fudan Üniversitesi İktisat Fakültesi Müdür Yardımcısı Sun Lijian, "Özel sermayeli bankalara tam bir banka lisansı vermek mümkün değildir" diyor. Sun, deneme projeleriyle, özel yatırımcıların doğrudan finans kurumu çalıştırma yeteneğine sahip olup olmadıklarının da sınanacağını ifade ediyor.
Konu Çin'de çok uzun süredir çeşitli düzeylerde tartışılıyor. Tartışma, devletin teşvikiyle yürütülüyor. Tamamen özel yatırımcılara ait özel sermayeli bankaların ve finans kuruluşlarının deneme çalışmalarını tartışmak için Haziran ortasında bir yönetici toplantısı düzenlendi. O toplantıdan sonra özel sermayeli banka kavramı merkezi hükümet tarafından ilk kez bir belgede kullanıldı. Çin Devlet Konseyi 5 Temmuz'da yayınladığı bir belgede bankacılık alanında özel yatırımcıları teşvik etmek için bir deneme planından bahsetti.
Devlet Konseyi ekonomik yeniden yapılanma, dönüşüm ve geliştirme politikalarını formüle ettikten sonra Hükümet de duyuru yaptı. Çin Bankacılık Düzenleme Komisyonu, yerel yönetimlerden, özel bankaların kurulması için plan yapmalarını ve Komisyon'a planlarını göndermelerini istedi.
Özel yatırımların idari hissesi olacak mı?
Özel bankacılık konusunda fikirler ve öneriler değişik olsa da herkes ülke ekonomisinin ve finans sektörünün riske atılmaması çerçevesinde düşünüyor.
Çin Sosyal Bilimler Akademisi Finans ve Bankacılık Enstitüsü'nden araştırmacı Yang Tao, şunları söylüyor: "Hükümet özel bankaların gelişiminde aşağıdaki ilkeleri benimsemelidir: sahiplik açısından, özel yatırımların bankada idari hissesi olması gerekir; yönetim açısından, bankaların iç düzenlemesini bağımsız olarak oluşturabilmeleri, faaliyetlerinde bağımsız olmaları, kâr ve zararlardan tam sorumlu olmaları gerekir. Başka bir deyişle, sahiplik ve yönetim açısından sadece özel sektöre ait bankalar gerçek özel bankalardır."
Yang'ın tanımladığı koşullara sahip özel banka sayısı, Çin'de sınırlıdır. Piyasa odaklı reformlara başlanmasından bu yana yıllar geçmesine rağmen, sadece Çin Minsheng Bank özel bir bankanın temel özelliklerine sahiptir. Yang, ayrıca, yerel hükümet müdahalesinden uzak, özel kontrol altında bulunan az sayıda kentsel ve kırsal ticari bankanın olduğunu hatırlatıyor.
"En büyük hisse, yüzde 20'yi geçmemeli"
Çin Bankacılık Düzenleme Komisyonu özel bankalar için henüz ayrıntılı düzenleme yapmadı ama, China Busines News'in yayınladığı bir habere göre, adı yayımlanmayan bir yerel yönetim, Komisyon'a, özel sektör denetiminde pilot bankalar için bir taslak belge gönderdi. Taslağa göre, özel bankanın kurucuları kayıtlı sermayeye 1 milyar ile 500 milyon yuan (82 milyon dolar) sağlamalıdır ve hissedar sayısı 20'yi geçmemelidir. Buna ek olarak, en büyük hissedarla onunla ilişkili taraflara, bankanın toplam sermayesinin en fazla yüzde 20'sine sahip olma izni verilecektir .
Çin'de bankacılık sektörünün cazibesi yüksek kârlılıktan kaynaklanıyor. Fortune dergisi tarafından yayınlanan "2013 yılında Çin'in en kârlı 40 şirketi" listesinde ilk dört sırayı, dört büyük kamu bankası aldı. Çin Sanayi ve Ticaret Bankası 238 milyar 530 milyon yuan kâr ile ilk sırada bulunuyor.
Özel banka kurmak için başvuruda bulunanlar arasında kimler yer alıyor? Örneğin Çin'in ev aletleri perakende sektörünün ünlü şirketi Suning Ticaret Grubu, Alibaba Group ve Tencent Holding var. Guangzhou KingTeller Teknoloji şirketinin de Guangzhou merkezli işletmelerle işbirliği içinde özel bir banka kurmayı planladığı belirtiliyor.
"İflas olasılığına karşı düzenleme yapılmalı"
Prof. Zhao Xiao'nun reformların, ülkenin dengesiz mali piyasa yapısını ayarlamaya yardımcı olacağını ifade ediyor. Prof. Zhao, hemen ardından uyarıyor. "Ancak devletin, mali reformların uzun vadede ters tepmesi konusundaki endişeleri dikkate alınmalı. Artan politik destek ve sivilleşme hevesleri, finans sektörünün özel sermayeye kademeli bir şekilde açılması gerektiği gerçeğini değiştirmemeli. Finans sektörünü özel sermayeye açmanın yaratacağı iki büyük sorun var: Olası riskler nasıl giderilecek ve özel bankalar nasıl yönlendirilecek?" prof. Zhao, şöyle devam ediyor:
"Ulusal mevduat sigorta sisteminin ve banka iflasları üzerinde iyi düşünülmüş düzenlemelerin yokluğu, ülkenin finans yöneticileri için en temel sorundur. Herhangi bir iflas ya da müşterilerin nakit çekme hareketi, hızlı bir domino etkisi yaratır ve tüm bankacılık ve kredi sisteminin yaygın çöküşünü tetikler."
"Tayvan'ın deneyimlerinden öğrenebiliriz"
Anakara'nın bu konuda Tayvan'ın deneyimlerinden öğrenebileceği savunuluyor. 1990'lardan önce Tayvan'da bankacılık sektöründe kamu bankaları hakimdi. AmaTayvan makamları sektöre özel bankaların girmesi için 1989 yılında bankacılık hukukunu, eşik düşürücü düzenlemelerle değiştirdi. Çok sert koşullar konulması, özel sermayenin piyasaya girme hevesini de kırmadı. Yalnızca 1991 yılında, 16 özel bankanın başvurusu onaylandı. Ancak, özel sermayeye bu hızlı açıklık, sonradan özel banka aktiflerinin kötüleşmesine, finansal risklerin sürekli artmasına yol açtı; kâr marjlarında dramatik bir düşüşe neden oldu.
Tarımı ve küçük işletmeleri destekleyecek 
Özel bankaların devlet bankaları karşısında rekabetinin zor olacağı tartışmasız kabul ediliyor. Özel bankaların daha çok köy ve kasaba gibi yerel bölgelerde tarımı ya da küçük ve mikro ölçekli işletmeleri destekleyecek nitelikte bankalar olabileceği savunuluyor. Böylece ulusal finansal piyasa sistemi de gelişecek, finansal alanda yapısal dengesizlikleri tersine çevirmek için merkezi hükümetin eli güçlenecektir .
Bu açıdan da ABD'nin deneyimi örnek gösteriliyor. ABD'de kurulu 7 bin bankanın çoğunluğunun varlıkları 1 milyar dolar dolayındadır. Ancak küçük firmalar için verdikleri krediler, tüm banka kredilerinin yaklaşık yüzde 40'ını oluşturmaktadır. Bankalar, ABD ekonomisini ve istihdamı teşvik etmede önemli bir rol oynamıştır.
Uzun vadeli bir bakış açısıyla, Çin'de bankacılık sektörüne özel sermaye girişi, geri dönüşü olmayan bir yol ve ülkede devam eden mali reformların önemli bir parçasıdır. Ancak şu aşamada ağırlıklı olarak, özel bankacılığın yerel şirketlere hizmet verecek nitelikte olması, yerel sanayinin gelişimine finansal destek sağlamaya yönelik olması savunuluyor.
Fudan Üniversitesi İktisat Fakültesi Müdür Yardımcısı Sun Lijian, "Finans sektörüne özel sermayenin girmesi, küçük ve orta ölçekli işletmelerin mali sorunlarını çözecek ve sonunda ulusal ekonomiyi canlandıracak" diyor.
29 Kasım 2013
