Çin Komünist Partisi (ÇKP) 18. Merkez Komitesi'nin (MK) merakla beklenen Üçüncü Oturumu, 9-12 Kasım günleri arasında Beijing'de yapılıyor. 200'ü aşkın kişiyle toplanacak olan Komite, önümüzdeki on yıl için ülkenin reform gündemini belirleyecek.
ÇKP Siyasi Bürosu, 29 Ekim günü, Cumhurbaşkanı ve ÇKP Merkez Komitesi Genel Sekreteri Xi Jinping başkanlığında bir toplantı düzenledi. Toplantıda, reformlarla ilgili önemli konularda ÇKP Merkez Komitesi'ne sunulacak bir taslak kararın sunumunun yapıldığı bildirildi. Taslağın parti içinden ve dışından görüşler alınarak hazırlandığı belirtiliyor.
Toplantı sonunda yapılan açıklamada "Tüm sistemler ve mekanizmalar çeşitli yolsuzluklardan temizlenerek emeğin, bilginin, teknolojinin, yönetimin ve sermayenin, kendi dinamizmi içinde gelişmesinin önü açılacak, refahın meyvelerinden bütün toplum yararlandırılacak" denildi.
Yeni Parti liderliği tarafından ortaya atılan Çin rüyasının gerçekleşmesi için reformların çok yönlü bir biçimde derinleştirilmesi, ayrıca başarı için tüm partinin, liderler çekirdeği etrafında birleşmesi gerektiği ifade edildi.
Piyasaya devlet müdahalesi daha da azaltılacak
Karar taslağı açıklanmadı ama Çin Devlet Konseyi'ne bağlı düşünce kuruluşu Kalkınma Araştırma Merkezi tarafından yayımlanan reform planı, genel bir fikir veriyor. Plana göre rekabeti teşvik etmek ve daha fazla yabancı yatırım çekmek için piyasaya devlet müdahalesinin daha da azaltılması, toprak reformunun sürdürülmesi için çiftçilere toprakları üzerinde daha fazla tasarruf hakkı sağlanması bekleniyor.
Plana göre 2020 yılına kadar üç aşamalı olarak uygulanacak olan reformlar şu dönemleri kapsayacak: Kısa vade 2013-2014 yılları, orta vade 2015-2017 yılları ve uzun vade 2018-2020 yılları.
"Her saniyesinde, reformlar konuşulacak"
ÇKP Merkez Komitesi Siyasi Bürosu Daimi Komitesi üyesi Yu Zhensheng, 26 Ekim günü bir forumda "Bu genel kurul toplantısının her yerinde, her saniyesinde, reformların derinleştirilmesi üzerinde yoğunlaşılacak" dedi, "Bu, kapsamı ve yoğunluğu açısından görülmemiş bir toplantı olacak."
Gerçekten de bu toplantıda "daha fazla reform" talebinin karşılanması ve aynı zamanda tartışmalı bazı iç sorunların çözülmesi bekleniyor.
Rapora göre reformun temel yaklaşımı "hükümet ile piyasa arasındaki ilişkiyi optimize etmek". Bu amaçla, reformların sekiz büyük alanda yürütülmesi, bunlarla bağlantılı üç alanda da değişime gidilmesi öngörülüyor. Sekiz büyük alan şöyle sıralanıyor: yönetim, sanayide tekel, toprak ve tarım, mali sistem ve vergi sistemleri, devlet mallarının idaresi, yenilik ve dışa açılma politikaları.
Yönetim reformuyla devletin piyasaya müdahalesi azaltılacak. Bu alanda, endüstriyel projelerin onaylanmasında hükümet yetkisinin büyük ölçüde azaltılması savunuluyor, hükümetin piyasayı makro düzeyde, daha çok mali önlemlerle vergi önlemlerini kullanarak denetlemesi öneriliyor.
Bu yönde bazı adımlar atıldı. Haziran ayından bu yana, Devlet Konseyi'nin onay yetkisindeki iki aşama kaldırıldı. Ayrıca, yerel hükümetler tarafından uygulanan 310 kalem işlem aşaması, yakın zamanda iptal edildi.
Toprak reform hızlandırılacak
ÇKP Merkez Komitesi Parti Okulu'ndan sosyalizm teorileri profesörü Song Fufan, yönetimin henüz açığa çıkmamış olan reform gücünü alkışladığını belirterek "Eğer canlı bir ekonomi istiyorsanız, devletin rolü azaltılırken piyasa dışa açılmalı, devlet kendini değiştirerek hizmet devleti haline gelmeli" diyor.
Arazi reformunun hedefi, öncelikle toprak reformunu hızlandırmak. Çiftçilere topraklarını kolektif olarak satmaları için destek verilecek. Arazi bedellerinin piyasa standartlarına uygun olması sağlanacak. Yerel yönetimlerin köylüden son derece düşük bir fiyatla toprak satın alıp işletmelere çok daha yüksek bir fiyattan satmalarına artık izin verilmeyecek. Reform planına göre, yerel yönetimlerle kamu arazilerini kullananlar arasında anlaşmazlıklara neden olan, gelir artırıcı arazi satışları konusunu da hükümet ele alacak.
Tekel reformuyla, petrol ve doğal gaz üzerindeki ithalat kontrollerinin kaldırılması öneriliyor. Telekom sektörü, rekabeti teşvik edecek şekilde yeniden düzenlenecek.
Renminbi 10 yıl içinde uluslararasılaştırılacak
Finansal sistem reformunun hedefi şöyle ifade ediliyor: Çin para birimi Renminbi, 10 yıl içinde temel uluslararası para ve döviz rezerv birimlerinden biri haline getirilecek. Vergi ve maliye reformuna ilişkin olarak "Emlak vergisi yerel yönetimlerin önemli bir gelir kaynağı olacak" deniyor. Devlet varlıkları reformuyla da devlet varlıkları ile mali gelirlerinin birbirini telafi edebilecek biçimde yeniden düzenleneceği ifade ediliyor.
Yenilik ve teknoloji reformu kapsamında, üniversite rektörlerinin artık hükümet tarafından atanmaması öneriliyor. Yabancı yatırım reformuyla ilgili olarak ise enerji, telekom ve bankacılık sektörlerinde dışa açıklığın ve iç rekabet şartlarının geliştirileceği belirtiliyor.
Yolsuzlukla mücadele ilerletilecek
Raporda, emeklilik sistemindeki gedikleri kapatarak, hukuka dayalı bir "temiz emeklilik" sistemi kurulması, haksız ödemelerin önlenmesi gerektiği belirtiliyor. Yetkililerin kişisel mülklerinin halka ilan edilmesiyle ilgili tartışmalı reformun da kabul edilmesi, büyük olasılıkla yeni seçilen görevlilerle devlete ait işletmelerin liderlerinden başlayarak uygulanması bekleniyor. Bu arada, vatandaşların, görevini kötüye kullanan yetkilileri dava etmesi de teşvik edilecek.
Shenzhen Üniversitesi Çağdaş Çin Politikaları Araştırma Enstitüsü'nden Doçent Chen Jiaxi, "Bu temiz emeklilik planı kabul edilirse, yolsuzlukla mücadele için çok yararlı bir araç olacak" diyor. Singapur gibi bazı ülkelerde bu sistem uygulanıyor ve devlet görevlilerinin gelirlerinden büyük bir parça mahsup ediliyor, kuralları ihlal edenlerin kesilen paraları almaları mümkün olmuyor.
"Devlet Konseyi, acilen net bir doğrultu göstermeli"
Çin basınında reformu güçlü bir biçimde destekleyen yazılar yayımlanıyor. Çin'e özgü gelişim modeli ve reform sürecinde, hem siyasi hem de ekonomik modernizasyonda kritik bir dönemden geçildiği belirtiliyor. Toplumsal mutabakatın varlığından söz edilerek, liderliğin cesur adımlar atması gerektiği söyleniyor.
Sosyal medya sitelerinde bazı kaygılar dile getirilse bile, basına herhangi bir sistematik eleştiri yansımıyor. Sosyal medyada bazen bir görüş, bazen öbür görüş taraftar topluyor ama en çok birleşilen görüş "Devlet Konseyi, acilen net bir doğrultu göstermeli" biçiminde.
Hızla kentlileşen, hangi koşullarda yaşarsa yaşasın geleceğine güvenle bakan genç Çin halkı, reformlara da umutla yaklaşıyor. "Yolsuzlukla mücadele" yolunda önemli adımlar atılacağı beklentisi büyük. İnsanlar çıkar gruplarının varlığını eleştiriyor ve hükümetin bunlarla mücadelesinin bugüne kadar başarılı olmadığını düşünüyor.
ÇKP Merkez Komitesi Siyasi Bürosu ve Daimi Komite üyesi Yu Zhengsheng, liderliğin, toplumsal mutabakatın farkında olduğunu, reformların bu turda "çok büyük, güçlü ve emsalsiz" olacağını söylüyor.
Yönetim, son derece temkinli
Batı medyası "Çin'in reformlarda cesaretini kaybettiği", "Reformların efsane olduğu" yönünde yayın yapıyor. Çin'deki keskin reformcular ise "hadi şunların yüzlerini kara çıkaralım" edasıyla konuşuyorlar. Yönetimin ise reformların yaratacağı zorluklar üzerinde kafa yorduğunu tahmin etmek zor değil.
Çin hükümeti, dünyada krizin devam ettiği, Çin şirketlerinin kırk türlü çelmeyle karşı karşıya bulunduğu koşullarda, gelişen ekonomisini ve başa güreşen şirketlerinin konumunu riske atacak adımlar atmak istemiyor. Yönetim, son derece temkinli. Yetkililerin, geniş çaplı ve dikkatli bir tutumla, reform uygulamasının ekonomiye ve ülkeye zarar vermesinin önüne geçebileceği savunuluyor.
Shanghai "deneme" alanı olacak
29 Eylül günü gösterişten uzak bir törenle Shanghai'da açılan Çin Serbest Ticaret Deneme Bölgesi, toplantıda alınacak reform kararlarının, adı üstünde "deneme" alanı olacak. Ekonomide devlet müdahalesinin azaltılmasını öngören yeni politikalar burada test edilecek.
Özellikle finansal yenileşmenin derinleştirilmesinde, yuanın uluslararasılaşmasında önemli adımlar ilk önce burada atılacak. Bölgenin tahvil, döviz, emtia ve hisse senedi alım satımının yapıldığı bir para piyasası haline getirilmesi bekleniyor. Reformlar gibi Çin Serbest Ticaret Deneme Bölgesi'ne ilişkin hedefler de 2020 yılına kilitleniyor. Shanghai, o tarihe kadar küresel bir ekonomi, maliye, ticaret ve nakliye merkezi olmayı hedefliyor
Çin devlet yönetiminin temkinli tutumu, Şanghay konusunda da görüldü. Serbest Ticaret Deneme Bölgesi'nin işleyiş kurallarını merakla bekleyenler, bir ölçüde hayal kırıklığına uğradılar. Kurallar, ayrıntıya girilmeden, genel hatlarıyla belirlenmişti.
Hangi "standart"?
Merkezi yönetim, baştan beri, tercihini reform yönünde yaptı. Ancak ne kadar hızlı olacağı, hangi vadede ne kadar ilerleme kaydedileceği konusunda belirsizlik var.
Çin yönetimi, reformlar konusunda bugüne kadar "göç yolda dizilir" yaklaşımını uyguladı. Bunun anlamı şu: Adımlar küçük atılıyor. Her adımın sonunda dönüp arkaya, sonuçlara bakılıyor. Bir sonraki adım sonuçlar ışığında planlanıyor. Reformlarda şansa ya da rastlantılara yer bırakılmamaya çalışılıyor.
Ancak bu kez reformlar konusunda bir yön ve bir çerçeve çizilmesinin, hem merkezi ve yerel düzey arasında hem de sektörler ve kurumlar arasında eşgüdüm sağlanmasının, hedefleri birleştirmenin, uluslararası ortamda da güven yaratılmasının önemli olduğu belirtiliyor.
Batı dünyası Çin'de "uluslararası standartlara uygun bir piyasa ortamı" istiyor. Çinli uzmanlar ise "uluslararası standartların" 2008 krizinden sonra yeniden "yazılmaya başlandığına" dikkat çekiyorlar. Örneğin Trans - Pasifik Ortaklığı gibi birçok yeni serbest ticaret düzenlemesi yapılıyor. Küresel ticaretin kuralları bile yeniden yazılıyor.
Şhanghai STB, Pudong çapında genişletilecek
Yeni reform adımları sınanıp belli bir aşamaya gelince, Şhanghai STB'nin, yavaş yavaş Pudong çapında genişletilmesi planlanıyor. Uzmanlar, bölgede ticareti ve diğer kuralları düzenleyen yönetmeliğin, büyük olasılıkla yavaş yavaş ülkenin tamamında uygulanacak kurallar bütününe dönüşeceğini belirtiyorlar. En sonunda Shanghai modelinin Çin'in bütününde uygulanması bekleniyor.
1 Kasım 2013
