Çin Cumhurbaşkanı Xi, Orta Asya turunun ilk durağı Türkmenistan'da, kitlesel bir topluluğun katıldığı, bayram havasında bir törenle karşılandı. Kızlı erkekli, geleneksel kıyafetlere bürünmüş cıvıl cıvıl Türkmen gençlerin oluşturduğu tam 100 bin kişilik kalabalık, Xi Jinping'in geçtiği yollar boyunca dizilip, ellerinde bayraklar ve çiçeklerle onu selamladılar. İmzalanan anlaşmalar da her iki ülke açısından önemliydi.

    Çin ve Türkmenistan "uzun vadeli, istikrarlı ve güvenilir" enerji ortağı olmak ve 2016 yılına kadar Çin'e yıllık 65 milyar metreküp doğalgaz sağlamak konusunda anlaştıklarını ilan ettiler.

    Cumhurbaşkanı Xi Jinping, Türkmenistan Devlet Başkanı Gurbanguli Berdimuhammedov ile Aşkabat'ta "Çin-Türkmenistan Stratejik Ortaklık İlişkilerinin Kurulmasıyla İlgili Ortak Deklarasyonu"nu imzaladı, iki ülke arasında stratejik ortaklık kurulduğu duyuruldu. Xi, Berdimuhammedov ile gazetecilerin karşısına geçti ve "İki ülke uzun vadeli, istikrarlı ve güvenilir bir enerji ortağı olacak" dedi. Çin Cumhurbaşkanı, doğalgaz işbirliğini "stratejik ve ileriye dönük" biçiminde nitelendirdi.

    Çin, Türkmenistan'ın stratejik ortaklık ilişkileri kurduğu ilk ülke. Devlet Başkanı Berdimuhammedov şöyle konuştu:

    "Bugün, Türkmenistan - Çin ilişkileri için önemli bir gün. İki ülke aralarındaki bağları artırmak ve ortaklık ilişkisini stratejik seviyeye yükseltmek için ortak bir bildiri imzaladı. Bunun anlamı şudur: Dünyada ve bölgede koşullar ne yönde değişirse değişsin, Türkmenistan - Çin ilişkilerini geliştirmek her zaman iki milletin önceliği olacaktır!"

    Enerji üretiminde ortak projeler

    Çin Ulusal Petrol ve Doğal Gaz Şirketi CNPC, Çin'e yılda 25 milyar metreküp daha doğal gaz sağlanmasıyla ilgili olarak Türkmenistan Doğal Gaz Şirketi'yle anlaşma imzaladı. 2016 yılına kadar gaz sevkiyatını yıllık 65 milyar metreküp hedefine çıkarmak için gaz boru hattının C Hattının yapımına hız verilecek, D hattının inşasına da başlanacak. Doğal gaz projelerinin güvenliğini sağlamak için bir işbirliği mekanizması da kurulacak.

    Ayrıca, Amuderya Nehri'nin sağ kıyısındaki doğalgaz yataklarında ortak projeler başlatıldı. Çin Ulusal Petrol ve Doğal Gaz Şirketi CNPC'nin bölgede inşa ettiği, "Kalkınma" doğal gaz havzasının birinci bölümü hizmete girdi. Güney Türkmenistan'da bulunan havzada üç yeni gaz işleme tesisinin açılışına Cumhurbaşkanı Xi Jinping ve Türkmen meslektaşı Gurbanguli Berdimuhammedov birlikte katıldılar.

    10 milyar metreküp kapasiteli üç işletme

    Petrol açısından da zengin olan Türkmenistan, dünyanın dördüncü en büyük doğal gaz rezervlerine sahip. Kalkınma havzası ise dünyanın ikinci büyük gaz alanı. Bölgede açılışı yapılan her bir tesisin yıllık üretimi 10 milyar metreküp olacak. Kanıtlanmış rezervleri ise 4 ile 6 trilyon metreküp arasında değişiyor.

    Çin Ulusal Petrol ve Doğal Gaz Şirketi CNPC ile Türkmenistan Doğal Gaz Şirketi'nin ortaklaşa işlettikleri tesis, ürününü tamamen Çin'e gönderecek ve diğer iki tesisten de bir miktar gaz Çin'e gönderilecek.

    Çin'in Türkmenistan'dan şimdiki doğal gaz ithalatı yılda yaklaşık 40 milyar metreküp. Yeni anlaşmayla buna 25 milyar metreküp daha eklendi. Ek ithalat, Kalkınma'dan gelecek.

    İki ülke arasındaki işbirliğinin hem Orta Asya'da hem dünyada enerji güvenliğini sağlamak açısından önemli olduğu belirtiliyor. Çin'le yapılan enerji işbirliğinin ve Çin yatırımlarının, Türkmenistan'da 18 bin iş yarattığını da belirtelim.

    Cumhurbaşkanı Xi, iki ülkenin altyapı, telekomünikasyon ve ileri teknoloji gibi alanlarında ilişkileri daha da geliştirerek, işbirliğini "daha kapsamlı ve dengeli" hale getireceklerini belirtti.

    Doğalgazda birbirinin en büyük ortağı

    Beijing ile Aşkabat arasındaki diplomatik ilişki 1992 yılında kuruldu. Son yıllarda iki ülke arasındaki işbirliği durmadan gelişti. İkili ticaret hacmi 2012 yılında, bir önceki yıla göre nerdeyse iki katına çıkarak 10 milyar 370 milyon dolara ulaştı. Çin, Türkmenistan'ın en büyük ticaret ortağı.

    Çin ve Türkmenistan birbirinin en büyük doğalgaz işbirliği ortağı. Türkmenistan Çin'in en büyük doğal gaz tedarikçisi ve Çin de Türkmenistan'ın en büyük yurtdışı doğalgaz alıcısı.

    Asya Doğalgaz Hattı ya da "Enerji İpek Yolu"

    2009 yılında tamamlanan Çin-Orta Asya Doğalgaz Hattı, Türkmenistan'ın Amudarya Nehri'nin sağ kıyısında yer alan doğalgaz yatağından, Xinjiang'ın Horgos bölgesine geçerek Çin'e ulaşıyor. 8 bin km uzunluğundaki hat, dünyanın en uzun doğal gaz boru hattı. Çin'in batı bölgesini besleyen hayati enerji kaynaklarını getiren Asya Doğalgaz Hattı, "Enerji İpek Yolu" olarak da adlandırılıyor. Çin'de 400 milyon kişinin Türkmenistan'dan gelen doğal gazdan yararlalandığı tahmin ediliyor.

    "Türkmenistan'ın önemli rolü"

    Shanghai Doğu Çin Normal Üniversitesi Rusya Çalışmaları Merkezi Müdür Yardımcısı Yang Cheng, Çin'in enerji ithalatı çeşitlendirilmesinde Türkmenistan'ın önemli bir rol oynadığını söyledi. Yang ayrıca, kömür tüketimi nedeniyle Çin'de ciddi boyutlara yükselen hava kirliliği sorununun çözümüne de Türkmenistan ile yapılan anlaşmanın yardımcı olacağını belirtti.

    Türkmenistan ile yapılan 25 milyar metreküplük yeni sözleşme hariç Çin'in doğal gaz ithalat sözleşmelerinin toplam miktarı 3 Eylül itibariyle 119 milyar 600 milyon metreküp. Çin'in yıllık doğal gaz tüketiminin 2018 yılında 327 milyar 900 milyon metreküp olacağı tahmin ediliyor.

    "Jeopolitik açıdan son derece önemli"

    Uluslararası Çalışmalar Enstitüsü Orta Asya Bölümü'nden Araştırmacı Shi Ze, ekonomileri doğal kaynağa dayalı Orta Asya ülkelerinin, ihracat pazarı olarak gördükleri Çin'den yüksek beklentileri olduğunu söyledi. Shi, "Orta Asya ülkelerinin, ekonomilerini geliştirmek için Çin'in yatırımlarına ihtiyacı var" dedi .

    Shi, ekonomideki işbirliği potansiyelinin ötesinde Orta Asya'nın konumunun jeopolitik açıdan son derece önemli olduğunu vurguladı. Sadece Çin değil, Amerika Birleşik Devletleri (ABD), Rusya ve Avrupa Birliği (AB) de tüm bölge ile ilişkilerini geliştirmek için arayış içindeydi.

    Çin Çağdaş Uluslararası İlişkiler Enstitüsü'nden uzman Wang Lijiu, Türkmenistan dahil olmak üzere Orta Asya ülkeleriyle güvenlik alanında geliştirilecek işbirliğinin, Batı Çin'in istikrarı için büyük önem taşıdığını söyledi.

    Bu arada kültürel ilişkiler de gelişiyor. Çin'in enki Türkmenistan Büyükelçisi Wu Hongbin Çin'e gelip özellikle ileri teknoloji alanında eğitim gören Türkmen öğrenci sayısında son yıllarda artış yaşandığını belirtti.

    6 Eylül 2013