"Shanghai Serbest Ticaret Bölgesi, Çin'in mali sisteminde benzeri görülmemiş bir etki yaratacak. Bu kaçınılmazdır. Mali piyasaların açılım süreci sadece Serbest Ticaret Bölgesi'nde değil, ülke bütününde başlamıştır."
Çin Devlet Konseyi, Shanghai'ın Pudong bölgesinde deneysel bir serbest ticaret bölgesi kurma planını 3 Temmuz'da onayladı. 28 kilometrekarelik bölge yalnızca Shanghai'da değil Çin anakarasında da bir ilk oluyor. Shanghai Serbest Ticaret Bölgesi'nin (SSTB) sermaye hareketlerinin serbestleştirilmesinde ve yuanın uluslarasılaşmasında önemli rol oynaması bekleniyor. "Geleceği biçimlendirecek model" olarak görülen SSTB, birçok sanayi dalının ve Çin ekonomisinin geleceğinde önemli rol oynayacak, deniyor.
Shanghai'de bir serbest bölge kurulması, küresel ekonomide yeni eğilimlere paralel olarak, Çin'in reform ve dışa açılmasında büyük bir sıçrama işareti, Çin'in küreselleşmenin güncel zorluklarını aşmasında bir yardımcı olarak değerlendiriliyor.
Pudong bölgesindeki Yangshan Derin Su Limanı etrafındaki lojistik merkezi ile bu yıl sonuna kadar açılması beklenen SSTB, Shanghai'da mevcut dört bölgeyi birbirine bağlayacak: Bunlar Waigaoqiao Serbest Ticaret Bölgesi, Waigaoqiao Gümrük Lojistik Bölgesi, Yangshan Serbest Liman Alanı ve Pudong Havaalanı Kapsamlı Serbest Ticaret Bölgesi.
Shanghai stratejik konumda
Merkezi hükümetin kararı aynı zamanda Shanghai'ı Çin'in ticaret ve mali merkezi yapma, Çin'in ekonomik reformunda Shanghai'a öncü rol verme anlamına da geliyor. Bank of Communiciations'un Baş Ekonomisti Liang Ping, "Shanghai dış dünyaya açılmada önemli bir geçmişe ve Waigaoqiao gibi oldukça büyük bir limanın işletme deneyimine sahiptir" diyor. Çin Halk Siyasi Danışma Konferansı Shanghai Belediye Komitesi'nin Ekonomi Komisyonu Müdür Yardımcısı Wang Liang ise şöyle konuşuyor:
"Shanghai, Çin'in doğu kıyı şeridinin ortasında bulunan stratejik bir bölgedir; Yangtze Nehri Deltasını kapsar ve Asya Pasifik bölgesiyle de karşı karşıyadır. Ayrıca diğer Çin kentleriyle karşılaştırıldığında Shanghai daha gelişmiş sosyal ve ekonomik sistemlere sahiptir. Dışa açılma hareketinin başından beri, bir dünya ticaret pazarı olarak Shanghai, Çin'de hep daha yüksek bir güvenilirliğe sahip olmuştur."
Merkezi Hükümet resmen destek verdi
Shanghai Belediye Halk Kongresi Daimi Komitesi, uluslararası standartlarda bir STB kurma çalışmalarını 2012 Kasım'ında başlatmıştı. Shanghai Belediyesi de bu yılki çalışma raporunda Pudong'da bir STB kurulması hedefini önüne koydu.
Ocak ayının sonunda da merkezi hükümete başvuruda bulundular. Başbakan Li Keqiang, Mart ayı sonunda Shanghai Waigaoqiao limanını ziyareti sırasında desteğini dile getirene kadar, bu konuda pek fazla ilerleme kaydedilemediği belirtiliyor. Shanghai Jiao Tong Üniversitesi Gazetecilik Bölümü'nden Profesör Yao Xinbao, şöyle konuşuyor:
"Shanghai 1990'ların sonlarından beri bu konuyu düşünüyor, ancak merkezi hükümet hiçbir zaman resmen destek işareti vermemişti. Çin'in yeni liderliğinin desteği, kentin uluslararası bir mali merkez olmasında belirleyicidir. Shanghai, 2020 yılına kadar küresel bir ekonomi, maliye, ticaret ve nakliye merkezi olmayı hedefliyor."
"Bir ayrıcalık değil devletin uydulama alanı"
Wang Liang ve Lian Ping, Shanghai STB'nin, Çin'in ekonomik gelişimi için bir test alanı olacağını söylüyorlar. Wang Liang şöyle konuşuyor:
"Shanghai, STB ile merkezi hükümetten bir ayrıcalık almış olmuyor. Bu, Çin'in reform stratejisinin geleceğe dönük bir uygulama alanı, bir parçasıdır. Bu nedenle, bölgede ticareti düzenleyen yönetmelik, büyük olasılıkla yavaş yavaş ülkenin tamamında uygulanacak kuralların test edilmesi niteliğindedir."
Shanghai Üniversitesi Uluslararası Ekonomi ve Maliye Bölümü Müdür Yardımcısı ve Shanghai Serbest Ticaret Bölgesi Araştırma Merkezi uzmanlarından Prof. Chen Bo şöyle diyor: "Bölgenin, yavaş yavaş Pudong çapında genişletilmesi planlanıyor. En sonunda Shanghai modelinin, birkaç yıl içinde Çin'in bütününe genişletilmesi bekleniyor."
Shanghai STB'nin önemi, Çin'in gelecekteki gelişimi için bir model olarak düşünülmesinden kaynaklanıyor. Shanghai'ın mali yenilik konusunda diğer kentler için ilerde taklit edilecek bir örnek, bir kuluçka olma kapasitesine sahip olduğu belirtiliyor.
Ayrıntılar üç ay içinde yayınlanacak
Chen, Shanghai belediyesinin STB ile ilgili düzenlemeleri dikkatle hazırladığını, ayrıntıların üç ay içinde yayınlanmasının beklendiğini belirtiyor.
Shanghai Parti Sekreteri Han Zheng, Shanghai adını kullanmak yerine "Çin Serbest Ticaret Deneme Bölgesi" adıyla konuşmayı tercih ediyor. Han, Çin Komünist Partisi Shanghai Komitesi'nin 12 ve 13 Temmuz günlerinde düzenlenen dördüncü toplantısında şunları söyledi:
"Yılın ikinci yarısında Shanghai için en önemli çalışma STB'nin kuruluşunu hızla tamamlamak olacaktır. Shanghai, herkes tarafından yakından izlendiğini biliyor, çok büyük bir baskı altında ve çok dikkatli yürümeye çalışıyor. Bütün yetkililere çağrım, az konuşmak ve bu proje üzerinde çok çalışmaktır."
Shanghai Sosyal Bilimler Akademisi Mali Araştırma Merkezi Müdür Yardımcısı Pan Zhengyan, Shanghai STB'nin sadece uluslararası bir mali merkez olarak kentin etkisini artırmasına değil, aynı zamanda Çinli ihracatçıların küresel pazara uyumunu artırmaya da yardımcı olacağını söylüyor. Çin Uluslararası Ticaret Derneği'nin Çin-ABD-AB Çalışma Merkezi yöneticisi He Weiwen şöyle konuşuyor:
"Pek çok ülkeyle bölgesel serbest ticaret anlaşmaları için görüşmeler başlattık ve devam ediyoruz. Bunlar arasında ABD öncülüğündeki Trans-Pasifik Ortaklığı (TPP) da var. Ticari gelişme eğilimlerini yakalamak ve riskleri kontrol altında tutmak için, merkezi hükümetin Shanghai deneyine ihtiyacı var."
Ancak, Çin Avrupa Uluslararası İşletme Okulu'ndan Ekonomi Profesörü Bala Ramasamy, Shanghai STB'nin sadece bir gümrüksüz ticaret bölgesi olmayacağını, çok daha ötesinde bir işlevi olacağını vurguluyor.
"Shanghai STB'nin görevi, daha iyi, daha derin bir reform bölgesi olarak tanımlanabilir. 1980'lerde başlayan dışa açılma reformlarını daha da derinleştirme konusundaki fikirlerin bir deneme alanı olacaktır."
Yabancı yatırımcıları cezbediyor
Yabancı yatırımlar üzerindeki kısıtlamaları gevşetmek, STB uygulamalarının önemli bir parçasını oluşturur. Haber duyulduğundan beri, kentteki pek çok yabancı şirketin daha fazla bilgi edinmek için harekete geçtiği belirtiliyor. Shanghai Singapur Başkonsolosu Ong Siew Gay, "Shanghai merkezli Singapur şirketleri beni arıyorlar. Bölgenin çok büyük iş fırsatları getireceğini söylüyorlar. Çok heyecanlılar" diyor.
STB Planına göre, yabancı bankaların anakaradaki bankalarla doğrudan ortaklık ve ortak girişimler kurmalarına izin verilecek. Londra Metal Borsası gibi ticari borsaların kendi antrepolarını kurmalarına, orada ürettikleri malları orada satmalarına izin verilecek. Yine yabancı şirketlerin kendi kredi ve yatırım yönetimi, nakliye, sigorta ve sağlık sigortası şirketlerini kurmalarına izin verilecek.
Dahası, STB'de onay süreçleri, yerli ve yabancı yatırımların her ikisi için de aynı olacak. Yabancı yatırım projelerinde tek fark, onay başvurusunun STB makamlarına rapor edilmesi olacak. Bala Ramasamy "Düzenlemelerin bu kadar gevşek olduğu böyle bir bölge, farklı sektörlerden pek çok yabancı yatırımcı çeker" diyor.
"Piyasa beklentileri karşılanmaya çalışılacaktır"
Yeni STB'de mali reformun büyük ölçüde geliştirilmesi, yuan sermaye hareketlerinin serbestleştirilmesi yönünde daha büyük adımlar atılması umuluyor.
STB önerisi kabul edilmeden önce, üç büyük beklenti vardı: biri yuanın bölgede tam konvertibil olması, faiz oranında tam serbestliğe geçilmesi ve denizaşırı mali piyasanın kurulmasıydı. Taslak planla ilgili bilgi veren kaynaklar, "piyasa beklentileri karşılanmaya çalışılacaktır" demekle yetiniyorlar. Resmi bir açıklama olmasa da Çin yönetiminin güvenli adımlar atmayı tercih edeceğini tahmin etmek zor değil.
Shanghai Sosyal Bilimler Akademisi'nden Uluslararası Mali Araştırma Merkezi Müdürü Zhou Yu, yeni STB ile birlikte offshore yuan işlemlerinin genişleyeceğini, bunun yurtdışı yatırımcıların STB ticari faaliyetlerine katılmasının doğal, kaçınılmaz bir sonucu olduğunu belirtiyor.
Ancak, faiz oranı ve yuan sermaye hareketlerinin serbestleşmesinin nasıl sağlanacağı konusunda görüşler farklı.
"Öncelik faiz oranlarına verilmeli"
Zhou serbest bölge ile ana kara arasındaki nakit akışını önleyici düzenleme yapıldıktan sonra faiz oranlarının ve yuan sermaye akışının eş zamanlı olarak serbestleştirilebileceğini düşünüyor. Zhou şöyle diyor:
"Shanghai'ın STB'sini küçük bir Hong Kong gibi düşünebiliriz. Bu bizim için, serbest bölgeden ana kara piyasasına risk akışını belli ölçüde engelleme konusunda bir deney de kazandıracaktır. Daha başlangıçta düzenlemeler yapılırken bölge içinde ve bölgeden dışarı sermaye akışına sınırlama getirilerek riskler kontrol edilebilir.
Ancak, Fudan Üniversitesi İktisat Fakültesi Müdür Yardımcısı Sun Lijian, öncelikle faiz oranının serbestleştirilmesi gerektiğini söylüyor. Aksi takdirde, paradan para kazanma amaçlı büyük miktarda sıcak para, Çin mali piyasasına ve reel ekonomiye akabilir ve tehdit oluşturabilirdi. Sun, şunları söyledi:
"Bence düzenleyiciler önce bölgede faiz oranlarını serbestleştirmeli ve ardından ülke çapında yaygınlaştırmalı. Faiz oranlarının ülke çapında piyasa tarafından belirlenmeye başlamasından sonra, yine serbest bölgeden başlayarak sermaye akışının serbestleştirilmesi denemesine geçilebilir. Zamanlama ve sıralama önemlidir. Aksi taktirde paradan para kazanma amaçlı sıcak para, ticari sermaye kılığında ülke içine akacaktır. Bunu daha önce yaşadık."
Ayrıca Sun, faiz oranları serbestleştirme sürecinin hızlı olması gerektiğini, sermaye akışı serbestisinin bir STB'nin rekabet gücü açısından temel belirleyici olduğunu savunuyor.
"Risk ortaya çıkarsa…"
Çin daha önce de bazı bölgelerde faiz oranlarının ve yuan sermaye hesaplarının serbestleştirilmesini deneme planları yaptı. Ancak bunlar, görülen riskler yüzünden tam olarak uygulanmadı. Örneğin, Wenzhou mali reform pilot bölgesinde faiz oranlarının serbestleştirilmesi tasarlandı, ama sonunda denemeden vazgeçildi.
Ayrıca Qianhai ve Shenzhen özel ticaret bölgelerinde faaliyet gösteren Çin anakara firmalarına, sınır ötesi yuan kredisi sunma konusunda Hong Kong bankalarına geçen yıl izin verildi. Ama bugüne kadar, Qianhai'de beklenen tam serbetleşme gerçekleştirilemedi. Son söz, Sun'un:
"Ayrıntılar ne biçimde düzenlenirse düzenlensin, Shanghai STB, Çin'in mali sisteminde benzeri görülmemiş bir etki yaratacak. Bu kaçınılmazdır. Mali piyasaların açılım süreci sadece STB'nde değil, ülke bütününde başlamıştır."
