Çin'de bu yılın ilk yarısında gayri safi yurtiçi hasıla (GSYH), geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 7,6 oranında büyüyerek 24 trilyon yuanı geçti. Çin Ulusal İstatistik Müdürlüğü Sözcüsü Sheng Laiyun, büyümenin beklenen seviyede seyrettiğini, bu koşullarda yıllık büyüme hedefine ulaşacaklarını söyledi.

    Ancak yılın ilk çeyreğinde kaydedilen yüzde 7,7'lik büyümeye karşılık ikinci çeyreğinde büyümenin yüzde 7,5 seviyesine gerilemesi, yavaşlamanın devam edeceği yönündeki kaygıları artırdı.

    Çin ekonomisine ilişkin büyüme rakamları 15 Temmuz'da açıklandı. Başbakan Li Keqiang 16 Temmuz günü ekonomistler ve kurumsal liderlerle bir toplantı yapıp "Biz, sırf ekonomik göstergelerdeki geçici değişikliklerle politikalarımızın yönelimini değiştiremeyiz" dedi.

    Aslında rakamlar, hükümetin öngörüleri doğrultusunda seyrediyor. Ancak geçen yılın sonlarında Çinli ekonomistler, bazı koşulların olgunlaşması durumunda "yüzde 8 olanaklı" tahminleri yapıyorlardı. Kısacası tutmayan hükümetin hedefi değil, uzmanların iyimser tahminleri. Onlar da tahminlerini hep uluslararası ekonomik koşullardaki gelişmelere bağlıyorlardı.

    "Kendimizden, programımızdan eminiz"

    İkinci çeyrekteki gerileme, uzmanların tahminlerinde çıtayı yüzde 8'lerden yüzde 7'lere düşürdü. Uzmanlar "yüzde 7 kabul edilebilir" noktasındalar. Yüzde 7,5 için "büyük çaba gerekir" deniyor. Başbakan Li Keqiang ise ekonomideki yavaşlamanın son on dönemdir devam ettiğine dikkat çekerek, ulusal kalkınmayı makul düzeyde tutacaklarından emin olduğunu söylüyor.

    Başbakan, "Biz, sırf ekonomik göstergelerdeki geçici değişikliklerle politikalarımızın yönelimini değiştiremeyiz" sözleriyle de, ihracat ve yatırım odaklı büyümeden iç tüketim kaynaklı büyümeye geçiş biçiminde özetlenen yeniden yapılanma planının değişmeyeceğini vurguluyor. Li Keqiang, 16 Temmuz günü ekonomistler ve kurumsal liderlerle yaptığı toplantıda özetle şunları söyledi:

    "Ekonomide yeniden yapılanmaya ve teknolojik atağa öncelik veren yeni bir gelişme aşamasına girmiş bulunuyoruz. Makroekonomik kontrolde temel ölçütümüz, ekonomide büyük dalgalanmaları önlemek ve büyümeyi makul bir aralıkta tutarak, yeterli istihdamı ve enflasyonu düşük bir seviyede tutmayı sağlamaktır. Çin, 2008-09 küresel mali kriz sırasında uyguladığına benzer, bir büyük teşvik programı olmadan da bu yıl yüzde 7,5 büyüme hedefine ulaşma kapasitesine sahiptir."

    Merkezi Ekonomik Çalışma Konferansı, geçen yılın sonunda yapılan toplantıda, enflasyonun yüzde 3,5'i aşmaması ve kentsel işsizlik oranının yüzde 4,6'nın altında tutulması hedefini belirlemişti. Li, "Mevcut koşullar göz önünde bulundurulduğunda, bu hedefleri tutturacağımızdan eminiz. Büyüme çok yavaşlar ve hükümetin kabul edilebilir sınırlarını zorlarsa, politikalarda bazı ayarlamalar yapılabilir, elimizde pek çok seçenek var" dedi.

    Kurmaylara: Çok büyük uyanıklık içinde olun

    O seçenekler arasında teşvik benzeri acil önlem programı var mı? Ekonomistler, hükümetin, göreve geldiğinden beri ekonomik yeniden yapılanmada ısrar ettiğini, ayrıca yakın gelecekte acil teşvik önlemleri gerektirecek düzeyde bir yavaşlamanın beklenmediğini belirtiyorlar. Başbakan Li de, Çin ulusunun, mevcut ekonomik büyüme oranını sürdürecek, hatta büyümenin kalitesini artıracak güce sahip olduğunu söylüyor.

    Dünya ekonomisinde yaşanan belirsizlik belki bütün ülkeler açısından ekonomik öngörü ve plan yapmak konusunda zorluklar yaratıyor. Ancak bu, Çin açısından biraz daha büyük bir zorluk. Başbakan Li, bir yapısal dönüşüm ve teknolojik atak programı başlattıklarını hatırlatarak, yenilik odaklı, halkın geçim koşullarının iyileştirilmesini hedefleyen ama piyasanın ekonomide tam bir rol oynamasına izin veren programa güvenmek gerektiğini söyledi.

    Ancak Başbakan da dünyadaki belirsizliğe dikkat çekti ve işi şansa bırakmayacaklarının da işaretini verdi. Li, toplantı boyunca kurmaylarına, ekonominin kabul edilebilir sınırı aşacak ölçüde kötüleşme işaretleri vermesi durumuna hazırlıklı olmaları, "çok büyük uyanıklık içinde olmaları" talimatı verdi.

    Üçüncü çeyrek için olumsuz işaretler

    Çin ekonomisinin üçüncü çeyreğine ilişkin bazı olumsuz işaretler de bulunuyor. Gümrük Genel İdaresi verilerine göre Haziran ayında ihracat artış hızı yüzde 3,1 yavaşlayarak, 2009 yılı Ekim ayından bu yana en düşük seviyesine geriledi. İthalat artış hızı da Haziran ayında yüzde 0,7 oranında daraldı.

    Çin'in yavaşlayan büyümesi, bütün dünyanın gündeminde. Zira az ya da çok, Çin ekonomisi tüm dünya ekonomisini etkiliyor. Dünyanın toplam büyümesinde Çin'in yüzde 13'lük payı düşünülürse, etkinin boyutu oldukça büyük. Konu yalnızca dünyanın değil, özellikle Çin'in gündeminde. Başbakan Li'nin kurmaylarıyla yaptığı toplantının dışında başka bazı forumlar da düzenlendi. Çin basını da günlerdir bu konuyu ele alıyor.

    Devlet Konseyi Kalkınma Araştırma Merkezi, Dış Ekonomik İlişkiler Müdürü Long Guoqiang, ihracttaki yavaşlamanın büyüme üzerinde negatif etkisi olacağını söyledi. Çünkü küresel talepte yavaşlama, artan maliyetler ve Çin para birimi Renminbi'nin yükselişi, ihracattaki yavaşlamaya eşlik ediyordu.

    Çin Bilimler Akademisi'nden üst düzey araştırmacı Zhang Yuyan ise ekonomik büyümede yavaşlamanın yine de makul bir düzeyde kalacağını belirtti. Zhang, "Yüzde 7'lik bir büyüme oranı kabul edilebilir" dedi.

    Yavaşlamanın sorumlusu, teşviğe bağımlılık

    Ulusal İstatistik Bürosu eski Müdürü He Keng, Çin ekonomisinin, kesintisiz mali harcama ve yatırımlara bağımlı olmaktan kurtarılması gerektiğini söyledi. He, son birkaç yıldır yaşanan yatırımlara aşırı bağımlılığın, aşırı üretim kapasitesine ve finansal risklere yol açtığını, dolayısıyla büyüme üzerinde de tehdit oluşturduğunu anlattı. He Keng, ikinci çeyrekte ekonominin istikrarlı büyüyeceğini, sert bir iniş beklemediğini söyledi. He şöyle konuşuyor:

    "Yavaşlama hem iç hem dış talebin zayıflamasından kaynaklanıyor. 2008 yılında başlayan 'Keynezyen' teşvik politikalarıyla harcanan 4 trilyon yuan (645 milyar dolar) ekonomide dengesizliği derinleştirdi. Ulusal gelir dağılımını bozarak ücretler ve nihai talep yapısı üzerinde baskı oluşturdu."

    Milli gelir verilerine göre ilk yarıda tüketimin büyüme üzerindeki etkisi yüzde 45,2, yatırımın büyüme üzerindeki etkisi yüzde 53,9. Oysa dünyada tüketimin ağırlığı ortalama yüzde 65. Uzun zamandır alınan önlemlere rağmen Çin ekonomisinde büyümenin temel etkeni yatırım olmaya devam ediyor.

    He Keng, kesintisiz ve büyük çaplı teşvik paketinin sonuçlarının kısa vadede ortadan kaldırılmasının imkansız olduğunu belirtiyor. He'nın geleceğe ilişkin de uyarıları var:

    "Sabit sermaye yatırımları, özellikle altyapı yatırımları, gerçek talebe ve mevcut mali kapasiteye uygun olmalıdır. Kimseye, geri ödeyeceğinden en küçük bir şüphe dahi duyuluyorsa, kredi verilmemelidir. Aksi halde yerel borç sorunu ve gölge bankacılık sistemi gelişerek mali krize kıvılcım olabilir! Hükümet ayrıca şirketler üzerindeki idari kontrolleri azaltmalı, vergileri azaltıp finansman maliyetlerini düşürmeye çalışmalıdır."

    "Daha yavaş gelir artışı uyarıdır"

    Çin Renmin Üniversitesi İktisat Fakültesi'nden Dekan Yardımcısı Liu Yuanchun, kentsel gelirlerdeki yavaş büyümenin, önümüzdeki aylarda tüketim artışı üzerinde ek bir baskı oluşturabileceğini söyledi.

    Kent sakinlerinin ortalama gelirlerindeki yıllık artış hızı ilk çeyrekteki yüzde 6,7 oranından, ilk yarı toplamında yüzde 6,5 düzeyine gerileyerek 14 bin 913 yuan (2 bin 405 dolar) seviyesinde gerçekleşti. 2012 yılının ilk yarısında, kentsel gelirler daha hızlı, yüzde 9,7 oranında büyümüştü. Üstelik bu hız, yüzde 7,9 olan GSYİH büyüme oranından daha yüksekti.

    Liu Yuanchun, bu rakamların yavaşlamanın sonucu olduğunu, üretimden finans sektörüne ve gelirlere ardışık bir yansıması olduğunu ve yavaşlamayı derinleştirebileceğini vurguluyor. Liu, "Yavaşlama devam ederse tüketimi dizginleyecek ve bu durum ciddi bir sorun olarak önümüze çıkacaktır" diyor.

    Finansal sistem de uyarı işareti verdi. Haziran ayında bankalar arası piyasada yaşanan uluslararası likidite sıkışıklığı, sanayi sektörünün kredi bağımlılığının sürdürülemez olduğunun bir göstergesiydi. Gelir daralması ise yavaşlamanın önümüzdeki dönem tüm ekonomiyi etkileyebilecek bir hızla devam edeceğine ilişkin belki de ikinci işaretti. Buna bir de zayıf küresel çevreyi ekleyin! Liu, küresel ekonomik büyümede, 2012 sonlarında yeni bir düşüş turu başladığına dikkat çekti.

    Dünya Bankası 2013 büyüme tahminini yüzde 2,4'ten Haziran ayında yüzde 2,2'ye çekti. Küresel büyüme 2012 yılında yüzde 2,3 oranında artmıştı.

    "Daha fazla düşüşle karşı karşıyayız"

    Beijing Üniversitesi Yönetim Bölümü Guanghua Okulu Dekanı Cai Hongbin de ülke ekonomisinin daha fazla düşüşle karşı karşıya olduğunu söylüyor. Cai, piyasadaki güven eksikliğinin ve üniversite mezunları arasında yükselen işsizlik oranının, yavaşlamanın uzun sürmesine katkıda bulunacağını belirtiyor.

    Cai özellikle imalat sektöründe yatırımların azalmasının yavaşlamanın ana nedeni olduğunu düşünüyor. Çünkü teknolojik yenilik için sektörün yeniden yapılandırılması gerekmektedir ve bu da uzun zaman alabilir.

    Ayrıca, temel kentsel altyapı ile ilgili uzun vadeli projeler için kısa vadeli finansman kullanımı ile risk daha da artmıştır. Cai, hükümetin, yeniden yapılanma sürecinde ekonomiyi iç tüketime dayandırma konusunda tereddütleri olduğunu ifade ediyor. Cai, bunun uzun vadeli bir strateji olarak sürdürülebilir olmadığını savunuyor ve şöyle konuşuyor:

    "Tüketim artışı, maaş artışlarına ve üretimde verimliliğin artırılmasına dayandırılırsa sürdürülebilir. Yatırımlar artırılarak teknolojinin geliştirilmesi, verimlilik sorunlarının çözümünde en önemli faktörlerdir."

    Çin'de akademik çevreler, ekonomik kalkınmada yatırımların daha büyük bir rol oynaması gerektiğini ifade ediyorlar.