Doğalgaz anlaşması 30 yıllık olacak. Ayrıntılar yıl sonunda tamamlanacak. Arzın 2018'de başlaması planlanıyor. Taslak anlaşmaya göre Çin, Rusya'dan yıllık 60 milyar metreküpe kadar doğalgaz alımı yapacak. Böylece Çin, Almanya'yı geçerek Rusya'nın en büyük doğalgaz ithalatçısı konumuna gelecek.
Çin Cumhurbaşkanı Xi Jinping'in ilk yurtdışı gezisinin yarattığı yoğun gündem içinde, tarihi bir gelişmenin üzerinde durulmadan geçildi. O gelişme, Çin ile Rusya arasında imzalanan enerji anlaşmalarıydı. Anlaşma, Xi Jinping'in Rusya ziyareti sırasında, Devlet Başkanı Vladimir Putin ile Kremlin'de yaptıkları görüşmenin ardından imzalandı. İki ülkenin önde gelen doğalgaz şirketleri arasında yapılan anlaşmaya göre, doğu rotasındaki boru hatları üzerinden Çin'e doğalgaz sağlanacak.
Anlaşmayı, Rus doğalgaz şirketi Gazprom Başkanı Aleksey Miller ve Çin Ulusal Petrol Şirketi (China National Petroleum Corporation -CNPC) Başkanı Zhou Jiping imzaladı. İmza töreninde iki lider de bulundu.
Anlaşma, fiyat üzerinde yapılacak sözleşmenin temel parametrelerini tanımlıyor. Gazprom'un yaptığı açıklamaya göre, 2013 sonuna kadar imzalanması gereken doğalgaz anlaşması 30 yıllık olacak. Gazprom Başkanı Aleksey Miller, "Anlaşma yıl sonunda tamamlanır. Arzın 2018'de başlaması planlanıyor" dedi. Uzun süredir görüşmeleri devam eden taslak anlaşmaya göre Çin, Rusya'dan yıllık 60 milyar metreküpe kadar doğalgaz alımı yapacak. Böylece Çin, Almanya'yı geçerek Rusya'nın en büyük doğalgaz ithalatçısı konumuna gelecek.
Miller, Çin'e doğalgaz arzının doğu Sibirya doğalgaz boru hattı üzerinden yapılacağını söyledi. Gazprom'a göre Sibirya doğalgaz boru hattının ilk ayağı 2017 sonunda aktif hale gelecek. Yakutistan'dan başlayacak "Sibirya'nın Gücü" doğalgaz boru hattı, Vladivostok şehrine kadar uzanacak. Burada, sıvı doğalgaz üretimi organize edilecek.
CNPC, Rus devlet petrol şirketi Rosneft'le de petrol alım anlaşması imzaladı. Çin Kalkınma Bankası'ndan alınacak 2 milyar dolarlık kredi karşılığında Rosneft, 25 yıl boyunca petrol arzı sağlayacak. Rosneft Başkanı Igor Seçin, 2009'da imzalanan yıllık 15 milyon ton petrol arz miktarının 31 milyon tona çıkarılabileceğini söyledi. Rosneft petrol şirketi ve CNPC arasındaki anlaşma, ön ödemeye dayalı ham petrol temininin temel şartlarını içeriyor.
Bunların yanında, Çin Ulusal Petrol Şirketi ve Rosneft, hidrokarbon alanında jeolojik arama ve araştırma, üretim ve satışa ilişkin stratejik işbirliği anlaşması imzaladı.
Rusya ve Çin arasında ileri teknolojiden askeri işbirliğine, geniş bir yelpazede sıkı bir işbirliği kuruldu. Ancak taraflar, enerji işbirliğini, stratejik işbirliğinin ve bölge güvenliğinin temeli sayıyorlar ve çok önem veriyorlar. Çin için enerji konusu, muazzam düzeydeki üretimi nedeniyle çok önemli bir güvenlik sorunu. Çin enerji ve hammadde kullanımı konusunda dünyanın en büyük alıcısı durumunda.
Petrolün fiyatı, artık daha hassas
Enerji konusu, stratejik değerlendirmelerin hep ilk sırasında yer alır. 2013 yılı ise, hem yaratacağı sorunlar, hem getireceği çözümler açısından enerjinin öneminin arttığı bir yıl olacak.
2012'de bir varil petrol fiyatı 92-125 dolar arasında değişti. Uzmanlar, 2013'te de ortalama fiyatın l00 dolar olacağını tahmin ediyor. İngiliz Financials Times gazetesi de, bu yılın başlarında yayımladığı bir değerlendiremede, 2013 yılı boyunca Brent tipi ham petrol fiyatlarının 100 doların üzerinde seyredeceği tahmininde bulundu. Gazeteye göre ayrıca, petrol fiyatları İran'ın durumu dahil, dünyadaki jeopolitik gelişme dinamiğinden etkilenmeye devam edecek ve buna bağımlılığı artacak.
2013 yılında genel olarak dünya enerji piyasasının 2012 yılına göre daha sorunlu olacağı tahmininde bulunuluyor. Uzmanlar, "Ortadoğu'da durumun gerginleşmesi halinde petrolün varil fiyatının 200 dolardan yüksek olması olasıdır" diyor.
Çin'in ham petrol ithalatı 2011'de yüzde altı arttı ama petrol harcamalarındaki artış, yüzde 45'i aştı. Uluslararası petrol fiyatlarındaki artış ve yuanın dolar karşısında değer yitirmesinin de etkisiyle Çin'in petrol maliyeti 2011 yılından bu yana, adeta patlama yaptı. Petrolde dışa bağımlılık yüzde 60 ve doğal gazda yüzde 30 seviyesinde. Bu oranların daha da artması bekleniyor.
Bu koşullarda Çin'in enerji konusunda güvenebileceği bir ortakla hareket etmesi büyük önem taşıyordu. İşte Kremlin'de imzalanan anlaşmalar, bu hedef doğrultusunda atılan adımlar oldu. Çin, yine Rusya ile birlikte nükleer enerji tesislerini de geliştiriyor.
BRICS ve SİÖ'nün de temel hedefi
Başta Rusya olmak üzere Çin ile kader birliği yapan Asya ülkeleri de enerji güvenliğini birincil güvenlik sorunu olarak tayin etmişlerdi.
RIC adıyla da anılan Asya'nın üç büyüğü Rusya, Hindistan ve Çin, Asya'da enerji güvenliğini sağlamak için "çabaların birleştirilmesi" konusunda bir anlaşmayı, 2011 yılında imzalamışlardı. 11 Mayıs 2012 tarihinde Beijing'de toplanan Shanghai İşbirliği Örgütü (SİÖ) Dışişleri Bakanları Konseyi, Asya'da enerji güvenliğinin sağlanmasını, stratejik görev olarak belirledi. Haziran'da yine Beijing'de yapılan SİÖ Zirvesinde bu görüş onaylandı.
Afrika'da beşincisi yapılan BRICS Zirvesi, işbirliğinin Afrika ülkelerinin önemli bölümünü kucaklayabileceğini gösterdi.
'Petrodolar' düzeninin yıkılışı da hızlanacak
Asya ülkelerinin enerjide sağladıkları işbirliğinin çok yönlü etkileri olacak. Enerji güvenliği sağlanırken,
'Petrodolar' düzeninin yıkılışı da hızlanacak.
Doların, özellikle petrol alım satımında temel para birimi olmaktan çıkması, rezerv para olmaktan çıkması demek olacak. Çin, Güneydoğu Asya ve Afrika ülkeleriyle enerji, hammadde ve tahıl ticaretinde ulusal para kullanımını adım adım yükseltiyor. BRICS zirvesinde alınan kararlar da bu yönelime hizmet edecek nitelikte. Çin ulusal parası Renminbi-yuan, başka etkenlerin de itmesiyle hızla uluslararası para birimi konumuna yükseliyor. Çin'in hedefi, yuan temelli bir enerji fiyatlama sisteminin kurulması. Asya ve gelişmekte olan diğer ülkeler açısından enerji güvenliği, işte o zaman tam olarak sağlanabilir.
Kazakistan'ın ham petrolünü Çin işleyecek
Bölgesel enerji güvenliği açısından başka önemli adımlar da atılıyor. Kazakistan Başbakanı Serik Ahmetov, geçen hafta, Kazakistan'da üretilen yıllık 1 milyon 500 bin ton ham petrolün Çin'de işleneceğini açıkladı.
Petrol ve Gaz Bakanlığı Petrol Sanayisi Bölüm Başkanı Kuandık Kulmurzin ise Çin'in Duşansi petrol rafinerisine yollanarak işlenen ham petrol ürünlerinin, 1 milyon ton hazır yakıt olarak yıl sonuna kadar Kazakistan'a geri getirileceğini söyledi.
Kulmurzin, Kazakistan'daki rafinerilerde yüzde 60-70 civarında verimlilikle çalıştıklarını ifade ederek, Çin'de yapılacak olan petrol işleme ile bu oranı yüzde 90'a kadar çıkarabileceklerini kaydetti.
İran doğalgazı Pakistan'a sevk edilecek
Enerjide bir başka bölgesel gelişme İran-Pakistan doğalgaz boru hattıyla ilgili. ABD'nin hoşnutsuzluğuna rağmen, İran-Pakistan doğalgaz boru hattının Pakistan bölümünün inşaatı başlatıldı. Boru hattının 2014 sonlarında hizmete girmesi bekleniyor.
ABD Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Victoria Nuland, İslamabad'ın eylemlerinin, İran ile işbirliği için yaptırımları öngören Amerikan yasasının tarifine girdiğini açıkladı. Amerikan medyası, Pakistan'ın ABD bankaları aracılığıyla para transfer etmesinin yasaklanıp yasaklanmayacağını, ABD'nin Pakistan'a askeri yardımı azaltıp azaltmayacağını tartışıyor.
Sert yaptırımların ters tepki vereceği, ABD politik ve askeri işbirliğini kısıtlamaya kalkışırsa, İslamabad'ın Çin ile ilişkilerinin sıkılaşacağı, Beijing'in bölgedeki nüfuzunun artacağı vurgulanıyor.
Doğalgaz anlaşması imzalanırken. (Soldan sağa) CNPC Başkanı Zhou Jiping, Cumhurbaşkanı Xi Jinping, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ve Gazprom Başkanı Aleksey Miller.
