Jiangxi eyaletine bağlı Ganzhou şehrinin Jieyuan köyünde, son on yılda gelirler arttı. Ama gelir artışı refah getirmedi. Çünkü aynı dönemde tüberküloz ve kanserden ölenlerin sayısı da arttı.

    Ölümler kuşkusuz gelir artışından kaynaklanmıyor ama ilgisiz de sayılmaz.

    Kireçtaşı rezervleri köyde çimento işini kârlı bir iş haline getirmişti. Fakat aynı zamanda öldürücü bir kirlilik de yarattı.

    Halkın Günlüğü gazetesinden Li Yang, geçenlerde gittiği köyde, eşlerini kanserden kaybeden üç kadınla konuşmuş. Onlardan biri, iki kaynının ve kayın pederinin de geçen yıl kanserden öldüğünü anlatmış. Hepsi de Çimento fabrikasında çalışıyormuş.

    Sadece geri getirilebilecek kayıplar 38 milyar yuan

    Jieyuan köyü, nadir toprak üretim üssü olarak bilinen Ganzhou eyaletinde yaşanan çevresel hasarın sadece bir örneği. Bölgede nadir toprak üretimi, 2000 yılında 32 kilometrekareyken, 2010 yılında 153 kilometrekareye yükselmiş. Kentin yedi ilçesinde orman örtüsü tamamen tahrip olmuş.

    Çin Çevre Koruma Bakanlığı'ndan yetkili Chen Yongqing, nadir toprak üretiminin çevreye verdiği zararı şöyle anlatıyor:

    "Nadir toprak elementi çıkarma, rafine etme, ayırma ve arındırma sürecinde, büyük kaynak ve enerji tüketimi oluyor. Bu süreçte yaratılan büyük miktardaki atık madde, toprak, bitki örtüsü, akarsular ve atmosferi ciddi biçimde etkiliyor. Nadir toprak elementi çıkaran bazı işletmeler, çevre açısından ciddi tehdit oluşturuyor."

    Sanayi ve Bilgi Teknolojileri Bakanlığı'nın saptamasına göre, Ganzhou'nun, sadece geri getirilebilecek kayıplarının maliyeti 38 milyar yuan. Buna karşılık bölgenin nadir toprak sanayisinin yıllık ortalama kârı son on yılda sadece 2 milyar yuan.

    Veriler, Çin'de çevre tahribatının ülkenin GSYİH'sında yılda yüzde 5 ila yüzde 6 kayba yol açtığını gösteriyor.

    Jieyuan'den bir köylü şöyle konuşuyor: "Kısa zamanda hayal ettiğimiz her şeye kavuşmuştuk, ama aniden gelen ölüm karşısında çaresiz kaldık."

    Çin'de artık "nadir toprak" yerine "nadir toprak sömürüsü" ifadesi kullanılıyor.

    Haksız da sayılmazlar.

    Batı ülkeleri blok halinde muhalif

    Merkezi Hükümet, nadir toprak elementlerinin üretimine ve ihracatına sınır getirerek, gelişen felakete karşı önlem aldı.

    Haziran 2012'de yayımlanan "Çin'de Nadir Toprak Elementleriyle İlgili Mevcut Durum ve Politikalar" adlı Beyaz Kitap'ta, Çin'in çevreye zarar verecek nadir toprak elementi üretimine asla kalkışmayacağı ve nadir toprak elementi kaynaklarında, ciddi bir ekolojik koruma standardı uygulayacağı vurgulanmıştı.

    Nadir toprak elementi çıkarma, üretme ve ihraç etme gibi çeşitli aşamalarda eş zamanlı denetim ve yönetim önlemleri alınıyor. Çin'in aldığı önlemler, Dünya Ticaret Örgütü'nün kurallarına da uygun.

    Ancak Çin Hükümeti, sürdürülebilir kalkınmayı dilinden düşürmeyen, çevre koruma deyince mangalda kül bırakmayan Batı ülkelerinin blok halinde muhalefetiyle karşılaştı.

    Batılı ülkeler, Çin'in nadir toprak ihracatını sınırlamasının haksız olduğunu, kendi iç imalat sanayisi lehine bu kararı aldığını iddia ediyorlar. ABD, AB ve Japonya, konuyu Dünya Ticaret Örgütü gündemine getirdiler ve Örgüt konu hakkında araştırma başlatılmasını kabul etti.

    Rezervi yüzde 23, arzı yüzde 90

    Nadir toprak, geniş kullanım alanları nedeniyle en değerli orta-ağır türden 17 metalik elementin ortak adıdır. Söz konusu elementler, akıllı telefonlarda, hibrid otomobillerde ve füze gibi bazı gelişmiş teknoloji ürünlerinin yapımında kullanılıyor.

    Çin Nadir Toprak Elementleri Derneği Genel Sekreter Yardımcısı Zhang Anwen, nezaketi elden bırakmadan, "Tarafların kendilerini Çin'in yerine koymaları gerektiğini" söylüyor:

    "Çevreyi kirletme pahasına dünyadaki talebin yüzde 90'ını karşıladık. Buna rağmen, uluslararası kamuoyu bunun ciddi bir sorun teşkil etmediği görüşünde. Aslında, onların Çin'in durumunu düşünmeleri gerekiyor. Çin'in çevre ve kaynak korumayı güçlendirmesinin yanlış olmadığını savunuyorum."

    20 Haziran'da yayımlanan "Beyaz Kitap"ta, küresel nadir toprak talebinin nerdeyse tümünü karşılayan Çin'in, dünya toplam rezervlerinin sadece yüzde 23'üne sahip olduğuna dikkat çekilmişti. Kısacası Çin'in dünyanın talebini karşılayacak bir durumu, aslında yok!

    Öte yandan, ABD, Kanada, Avustralya, Orta Asya, Güneydoğu Asya gibi yerlerde de zengin nadir toprak elementleri bulunuyor.

    Çin, çevre kirliliği yaratan sektörde, artık arzın çeşitlendirilmesi gerektiğini savunuyor.

    Arz fazlası bile oluşabilir

    Çin Demirdışı Metal Sanayi Dış Mühendislik ve İnşaat Limited Şirketi Genel Müdürü Wang Hongqian, nadir toprak elementleri fiyatlarının son yıllarda hızla yükseldiğine dikkat çekiyor. Wang Hongqian, Halkın Günlüğü gazetesine verdiği demeçte, büyük nadir toprak yataklarına sahip ülkelerin de üretime yöneleceğini, dolayısıyla arz fazlasının bile oluşabileceğini saptıyor.

    Sektörde artan kârlılığın yeni yatırımcılar çekeceği de belirtiliyor. Örneğin, Çin'in üretimi içinde büyük paya sahip olan "neodymium oxide" tipi nadir toprak elementinin getirisi, yılın ilk yarısında, geçen yıla göre iki kat artarak 820 bin yuanı bulmuş. Söz konusu elementin fiyatı, 2009 başından bu yana 11 kat artmış.

    Konunun siyasileştirilmesine karşı çıkan Çin, diğer ülkelerle el ele vererek, piyada spekülasyonları önlenmek, çevre ve kaynak sorunlarının üstesinden gelmek için ortak çaba harcamayı teklif ediyor.

    10 Ağustos 2012