"Eskiden dağlık bölgede oturduğumuz için okula zor gidebiliyordum. Babam hergün beni okula götürmek için daha güneş doğmadan yola çıkardı. Akşamları da beni okuldan alıp eve getirirdi. Hergün yolda üç saat harcardık. Kışın sık sık kar yağardı. Bir dönem kar yolu kapattığı için, 15 gün okula gidemedim."

    Konuşan çocuk, Çoban Bed Bek'in büyük oğlu Kari Bek... Bek ailesi, Xinjiang'ın ve aynı zamanda Çin'in batı ucundaki İli Kazak Özerk İli'ndeki Narat Bozkırı'nda yaşıyor. Devlet düzeyine korunan turistik bir bölge olan ünlü Narat Bozkırı, eski çağlardan beri doğal bir çiftçilik alanı olarak tanınıyor. Bed Bek'in 16 yaşındaki büyük oğlu Kari, çobanların yaşamının turistlerin gözündeki gibi güzel ve romantik olmadığı kanısında.

    Bin yıldan beri bölgede çobanlık yapan Kazaklar, yaşamlarını nesiller boyunca, mevsimlerin değişmesine göre, hayvanların beslenmesine uygun, su ve otlak bulunan yerlere taşınarak sürdürüyordu. Baharda karlar eriyince çobanlar aileleriyle, hayvanlarıyla yaylağa giderdi. Yazın dağlarda daha fazla kar eriyince de daha yüksek yerlerdeki yaylaklara çıkarlardı. Kış gelince, sığırlarını, koyunlarını ve atlarını dört tarafı dağlarla kuşatılmış kışlaklara yerleştirirlerdi. Bu geleneksel üretim ve yaşam tarzı, çağdaş toplumda artık çok geride kaldı. Bu tarz yaşam, Kazaklar için zordu. Eskiden sürekli olarak başka yerlere taşınmak zorunda kaldıklarını söyleyen Kari'nin annesi Hatun Bacıkız, acı hikâyelerini şöyle anlattı.

    "Yaşamımız çok zordu. Sürekli başka yerlere taşınmak zorunda kalıyorduk. Ama çocukların okula, ihtiyarların da hastaneye ihtiyacı oluyordu. O yüzden onları kasabaya atla gönderiyorduk. Yolculuk en az bir-iki saat sürerdi. Daha uzak bir yere taşınırsak, bazen hasta olunca sadece tahammül gücüyle, tedavi olmadan kendi kendimize iyileşmeyi bekliyorduk. Çocuğum askariyazis hastalığı nedeniyle az kalsın ölecekti. Ama yerleşik yaşama geçtikten sonra bu sorunlar çözüldü. Yeni evimizde hem su, hem de elektrik var. Bu evden çok memnunuz."

    1990'lı yıllardan itibaren Narat Belediyesi, çobanların kalıcı yerleşim merkezlerine taşınmalarını teşvik için önlemler almaya başladı. Belediye, çobanlar için sabit konut projesi hazırladı. Böylece belediyenin yardımıyla çobanlar kendi sabit evlerine sahip oldu. Narat Belediyesi'nin hayvancılık ve ekonomik büyüme çalışmalarından sorumlu başkan yardımcısı Li Gang bu konuda şunları söyledi.

    "Çobanların geleneksel yaşam tarzı, birçok sorun yaratıyordu. Bu sorunlar arasında, çobanların sağlık ve çocukların eğitim koşullarındaki yetersizlik başta geliyordu. Eskiden çobanlar elektrik ulaşmayan dağlık yerlerde yaşıyordu. Çağdaş kaynaklardan yararlanamayan çobanların gelirleri çok düşüktü. Son iki yıldır çobanları sabit konutlara yerleştirerek geleneksel hayvancılık tarzını modern hayvancılık sektörüne dönüştürmelerini teşvik ediyoruz. Tahminlerimize göre suni meralardaki ot miktarı, yüzölçümü aynı olan doğal bir otlaktaki otların miktarına kıyasla sekiz kat daha fazla. Dahası, Narat bölgesinde turizm sektörünü geliştirmeye çalışıyoruz. Bunun için otlakların daha iyi korunması gerekiyor."

    Bed Bek'in 7 kişilik ailesi, yerleşim merkezlerine taşınan ilk çoban ailelerinden biriydi. Bek ailesi, Narat Kasabası'na bağlı Alaşan köyüne yerleştikten sonra evdeki çocuğun okul ve ihtiyarın hastane ihtiyacı karşılandı. Yerleşim merkezinde sağlanan içme suyu ve elektrik, Bek ailesinin yaşamını kolaylaştırdı. Belediyenin, çobanların hayvancılıkta uygulanan bilimsel yöntemleri öğrenmelerine yardım etmesiyle, Bek ailesinin sahip olduğu hayvanların sayısı, eskisine göre çok arttı. Bed Bek, büyük ve küçük baş hayvanlarını tuttuğu yapıları işaret ederek Çin Uluslararası Radyosu'nun (CRI) muhabirine şunları söyledi.

    "100 koyun, 30 sığır ve 20 ata sahibiz. Yaşamımız, yerleşim merkezine taşınmadan öncekine göre şimdi çok daha iyi."

    2010 yılında Bed Bek, birkaç yıldır hayvancılık yaparak biriktirdiği parayla orta büyüklükte bir kamyon satın aldı. Bed bu kamyonla, kendi ailesi için ot ve hayvan götürmenin yanı sıra, para kazanmak için boş zamanlarda taşımacılık işleriyle de uğraşıyor. Böylece Bek ailesinin yıllık geliri 50 bin yuanı aştı. Bu yıllık gelire, Bek'in büyük kızı Rena'nın maaşı dahil değil.

    Narat Bozkırı Turistik Bölgesi birkaç yıl önce devlet düzeyinde korunan turistik bir bölge haline geldi. Bölgeye gelen turistlerin sayısı da çok arttı. Bek Bed'in büyük kızı Rena, belediye tarafından açılan eğitim kursuna katıldı. Rena kursu bitirdikten sonra profesyonel dansçı olarak Narat Bozkırı Turistik Bölgesi Kazak Kültür Topluluğu'nda çalışmaya başladı. Rena kendisini şöyle tanıttı.

    "Adım, Rena. 19 yaşındayım. Eskiden çobandım, ama şimdi dansçıyım. Mesleğimi çok seviyorum ve aylık maaşım 2 bin yuan civarında."

    Narat Bozkırı, Xinjiang'daki ünlü bir turistik bölge haline geldikten sonra, daha fazla çoban Rena gibi turizm sektöründe çalışmaya başladı. Narat Bozkırı Turistik Bölgesi Yönetim Kurulu tarafından verilen bilgiye göre 2010 yılında Narat'ta turizm sektöründe 12 bin kişi doğrudan ve 35 bin kişi dolaylı olarak istihdam edildi. İstihdam edilen kişilerin yüzde 80'i, çobanlardan oluşuyor. Turizm sektörü, Narat bölgesindeki çobanların kişi başına düşen gelirini 600 yuan arttırdı.

    Gelirlerinin artması ve daha fazla bilgi edinmeleriyle Narat'taki çobanlar daha rahat bir yaşam ortamına kavuşmak istedi. Çobanların konut koşullarını iyileştirmek için İli bölgesine yardım sağlayan Jiangsu eyaleti, 12 milyon 500 bin yuan harcayarak Alaşan köyünde yüksek standartlı bir yerleşim merkezinin kurulması için inşaat projesi başlattı. Bu proje kapsamında kurulacak yerleşim merkezinde 108 çoban ailesi bir arada yaşayabilecek ve kişi başına düşen alan 105 metrekareye ulaşacak. Merkezde, iki dilli eğitim verebilecek kreş ve kültür etkinliklerinin düzenlenebileceği salonlar kurulacak. Her dairenin inşaatı için 150 bin yuan harcanacak ve her çoban ailesi sadece 50 bin yuan ödeyip yeni daireye taşınabilecek.

    Yeni evinden ve yaşam ortamından memnun kalan Bed Bek son olarak sözlerine şunları ekledi.

    "Yeni evimiz çok güzel. Yaşamımız çok rahat. Çin Komünist Partisi çok iyi!"

    Değerli dinleyiciler, "Xinjiang'a Yakın Bakış-2011: Çağdaş Yaşamdan Kesitler" adlı özel programımızın beşinci bölümü sona erdi. Yarın özel programımızın altıncı bölümünü dinleyebilirsiniz. Programımızı dinlediğiniz için teşekkür ederiz. Yarın aynı programda buluşmak üzere hoşçakalın.