Ölümünden 2400 yıl sonra bile ismi etrafında bu kadar tartışmalar yapıldığını görseydi, Konfüçyus herhâlde şöyle derdi: Aslında yaşam basittir, onu zorlaştıran biziz!

    FİLOZOFA DÖVÜŞ YAKIŞIR MI?

    Konudan, China Daily gazetesinde okuduğum bir tartışma dolayısıyla haberim oldu. Sinema oyuncusu Pu Cunxin, senaryosunu beğenmediği için Konfüçyus'un yaşamını konu alan bir filmde oynamayı reddetmiş. Çünkü senaryo büyük filozofu dövüş sanatlarıyla uğraşan biri olarak gösteriyormuş. Haberde bildirildiğine göre, Pu herkese, dövüşçü bir Konfüçyus imgesi yaratılması girişimiyle mücadele etme çağrısında bulunuyordu.

    Ne var ki, filmin yönetmeni Hu Mei, Pu'ya filminde oynamayı önermediğini söylüyor. Ünlü yönetmen Bayan Hu, filmde baş kahramanın kongfu dövüşü sahnelerinde boy göstermeyeceğini vurguluyor. Ama tarihsel kayıtlara bakılırsa, büyük düşünür araba kullanmakta ve okçulukta usta olduğu gibi, savaşta da iyi bir komutan olarak tanınıyormuş.

    TEK ROLE ESİR DEĞİL

    Gelgelelim, bunları söylemesi tartışmayı yatıştırmaya yetmedi. Çünkü asıl tartışma, Konfüçyus rolünü kimin oynayacağı duyulunca başladı. Ünlü Çin yazarı Cao Xueqin'in büyük romanı  "Kızıl Köşkün Rüyası"nı şu sıralarda yeniden filme çeken yönetmen Hu, Konfüçyus rolünü Zhou Runfa'ya vermeyi düşünüyormuş. "Altın Çiçeğin Laneti" ve "Sinmiş Kaplan, Gizli Ejder" gibi birçok önemli filmde oynayan bu usta Çinli oyuncunun adı İngilizce konuşulan ülkelerde Chow Yun-fat olarak da yazılıyor. Filmlerinde kötü karakterleri canlandırdığı için bazı kişiler onu büyük bilginin elbiseleri içinde görmek istemiyormuş. Ama kimilerine kulak verilecek olursa, filmin çekimi Mart ayında başlamış bile. Konfüçyus'u da Zhou oynuyormuş. Yönetmen Hu, "Zhou oyunculuk becerilerini kanıtlamış bir sanatçıdır. Her rolü başarıyla canlandırabilecek ustalığa sahiptir" diyor. 22 milyon dolarlık proje, Konfüçyus'un yaşamıyla ilgili olarak şimdiye kadar çekilmiş ilk film olacak.

    HAYALLERDEKİ KONFÜÇYUS

    Bilginin yaşam öyküsünü 17 yaşından başlayarak aktaracak olan filmde, bu eskiçağ düşünürünü kimin oynayacağı konusundaki tartışmalar doğrusu pek de yersiz değil. MÖ 551 ile 279 yılları arasında yaşamış büyük bilgin ve eğitimcinin ahlak ve erdem öğretileri yalnızca Çin'de değil, Japonya ve Kore gibi Asya ülkelerinde de çok etkili olmuş.

    Ama, Konfüçyus'u Zhou oynamayacaksa kim oynamalı? Bu sorunun yanıtı kolay değil.

    Bir televizyon programı için 2006 yılında yapılan kamuoyu araştırmasında, insanlara Konfüçyus denince gözlerinin önüne nasıl bir adamın geldiği sorulmuş. Yanıt verenlerin yüzde 60'ı, zihinlerinde zayıf ve kısa boylu, yüzde 40'ı ise kısa ve tombul bir kişinin canlandığını söylemiş. Yani, sıradan birinin görünüşü!..

    OLAĞANDIŞI DIŞ GÖRÜNÜŞ

    Oysa, büyük tarihçi Sima Qian'in "Tarihsel Kayıtlar" adlı kitabında Konfüçyus olağandışı görünüşe sahip bir kişi olarak betimleniyor. Örneğin, kafası ortasından basık, yanlardan ise tümsekmiş. Yetişkin yaşa eriştiğinde boyu 1.90'a, yani bugünün ölçülerine göre ortalama bir basketbol oyuncusunun uzunluğuna ulaşmış.

    Eskiden Konfüçyus'un sekizinci kuşaktan bir torunu tarafından 2 bin yıl önce yazıldığı sanılan, ama artık öyle olmadığı kanıtlanan "Kongcongzi" adlı kitapta, büyük düşünürün hafif kambur ve uzun kollu olduğu anlatılıyor. Yaklaşık 2300 yıl önce yaşayan bilgin Zhuang Zi ise, Konfüçyus'un vücudunun belden üstünün alt kısmından daha uzun olduğunu yazıyor.

    STARDART KONFÜÇYUS PORTRESİ

    Konfüçyus'un bugün görülen portrelerinden çoğu, MS 618 ile 907 yılları arasında hüküm sürmüş olan Tang hanedanı döneminde yaşayan ressamlardan Wu Daozi tarafından yapılmış. Bu resimde filozof, uzun boylu, sakallı, yaşlı bir adam olarak gösteriliyor. Başka bazı resimlerinde de yüzünde ilim-irfan sahibi, dost bakışlı bir ifade var.

    Demek ki, karşımızda en az iki Konfüçyus tipi var. Biri, nur yüzlü, karıncaya bile zarar vermeyen, ilim peşinde, hâlim selim bir zat; öteki, ızbandut gibi, dövüşçü, eciş bücüş kafalı, meymenetsiz suratlı, mendebur bir adam. Konfüçyus'u bu iki karakterde de gösteren çok sayıda resim var.

    Böyle olunca, Konfüçyus Federasyonu bu karışıklığa bir son verme gereği duymuş. Yine China Daily gazetesinden öğrendiğime göre, 2006 yılının Eylül ayında Federasyon "Konfüçyus'un Standart Portresi"ni yayınlamış. Wu Daozi'nin portresine dayanan bu resimde düşünür, dört köşe suratlı, geniş ağızlı, büyük kulaklı, kibar, yaşlı bir beyefendi olarak gösteriliyor.

    Bazı kişiler, "Herkesin kendi Konfüçyus imgesi var" diyerek büyük bilgenin "Standart Portresi"nin yayınlanmasına çok kızmış. Kimileri de portreyi anlamsız bulmuş. Ticari bakış açısına sahip bazı insanlar da, Federasyonun telif hakkından para kazanma girişimi olarak görmüş.

    FİLMİNİ YAPAN ELEŞTİRİSİNE KATLANIR

    Zhou Runfa'nın inandırıcı bir Konfüçyus karakteri canlandırıp canlandıramayacağını filmi görünce anlayacağız. Ama yönetmen Hu, her türlü tepkiye göğüs germeye hazır olduğunu söylüyor. Konfüçyus ile ilgili bir film yapıldığında tartışmalardan kaçınmanın imkansız olduğunu ifade eden Hu, "Bu ilk Konfüçyus filmini yapmak, iki tarafı keskin bir kılıç gibi" diyerek şöyle konuşuyor: "Bir taraftan, henüz filmimi görmedikleri için kimse eleştirilerinde tamamen haklı olamaz. Öte yandan, benim için de, herkesin bu kadar ilgilendiği bir film çekmek, çok stresli."

    Ama Konfüçyus Çinliler için bir stres kaynağı olmaktan ziyade, bir gurur kaynağı. 2400 yılı aşkın bir süre önce yaşamış bu büyük bilgenin çekiciliği azalmak bir yana, gün geçtikçe artıyor.

    2400 YILDA NELER GÖRDÜ GEÇİRDİ!

    MÖ 206-MS 220 yılları arasında hüküm sürmüş Han hanedanına mensup olan ve MÖ 141-86 yılları arasında yaşayan İmparator Han Wudi'nin Konfüçyus'un öğretilerini, ülke yönetiminde belirleyici ilkeler olarak kabul etmesinden beri, bu önemli bilgin hemen hemen her dönemde etkili olmuş. Budizmin MS 76 yılında Çin'e girmesiyle öğretisi bu inançtan etkilendiyse de, 960-1279 yılları arasında iktidarda kalan Song hanedanı dönemine kadar tartışmasız üstünlüğünü korumuş.

    Song döneminde de bilgin Zhu Xi'nin kurduğu yeni-Konfüçyusçuluk akımıyla taze bir yoruma kavuşmuş. Bu yorumunda, Konfüçyusçuluk, Taoist ve Budist öğretilerle birleştirilerek daha karmaşık bir yapıya büründürülmüş. 19. ve 20. yüzyılların Konfüçüyusçuluğu, büyük ölçüde yeni-Konfüçyusçu nitelikteydi.

    4 Mayıs 1919 hareketi sırasında Konfüçyüsçuluk, ülkenin çağdaşlaşmasını engelleyen bir etken olarak ağır eleştirilere uğramış. 1966-1976 yılları arasında süren Kültür Devrimi sırasında da feodal toplumla özdeşleştirilmiş.

    ESKİYE RAĞBET

    Son yıllarda ise, görülmemiş hızdaki gelişmeler nedeniyle temel değerleri derinden etkilenen toplumda kültürel ve manevi özelliklerini korumaya çalışan Çin halkı, büyük düşünürün öğretilerine her geçen gün daha fazla rağbet gösteriyor.

    Konfüçyusçulukla ilgili kitaplar, en çok satanlar arasında bulunuyor.

    Önümüzdeki Eylül ayında televizyonda Konfüçyus'un yaşamını anlatan 104 bölümlük bir çizgi filmin gösterimine başlanacak.

    Bazı ana okullarında ve ilkokullarda Konfüçyusçuluk dersleri veriliyor.

    Büyük filozofun doğum gününün Öğretmenler Günü olarak kutlanması önerileri var.

    Bejing Normal Üniversitesi profesörlerinden Bayan Yu Dan "Konfüçyus'un Deyişleri" konulu televizyon konferansları nedeniyle medya yıldızı oldu.

    Çin hükümeti, yurtdışındaki kültür kuruluşlarının adını Konfüçyus Enstitüsü koydu. Mart 2009 itibarıyla, 81 ülkede 256 Konfüçyus Enstitüsü bulunuyor.

    ARTIK ADLI ADINCA KONUŞALIM

    Ne var ki bu "Konfüçyus ateşi"nin biraz sönmesi çağrısı yapanlar da yok değil. Bejing Üniversitesi profesörlerinden Li Ling "Konfüçyus başarılı bir bilgindi, bir tanrı değildi" uyarısında bulunma gereği hissediyor.

    Gerçekten de, aradan bu kadar zaman geçtiği halde popülerliğini Konfüçyus kadar koruyan çok az öğretmen vardır. Çin geliştikçe, dünyanın başka bölgelerinde de daha fazla tanınacağına kuşku yok.

    Bu arada, belki bizim de onu asıl ismiyle anma zamanımız geldi. Çünkü bu büyük bilginin adı Konfüçyus değil. Bu, ona Batılıların Latinceleştirerek taktıkları isim. Asıl ismi Konfu Zi.