Çin'de kültür gündeminin ilk sırasında elbette Çinli yazar Mo Yan'ın geçtiğimiz hafta Nobel Edebiyat Ödülü'ne layık görülmesi var! Hiç kuşkusuz bu haber, sadece Çin'de değil, dünyanın kültür gündeminde de ilk sırada yer alıyor...
İsveç Kraliyet Bilimler Akademisi Daimi Sekreteri Peter Englund 11 Ekim'de yaptığı açıklamada, 2012 yılı Nobel Edebiyat Ödülü'nün Çinli yazar Mo Yan'a verildiğini duyurdu. Englund, Çinli yazarın eserlerindeki "halk öykülerini, tarihi ve çağdaş öğeleri harmanlayan sanrısal gerçekçiliği" övdü.
Mo Yan kimdir?
Mo Yan'ın asıl adı Guan Moye. Çin'in doğusundaki Shandong eyaletinde doğan yazar, çiftçilikle geçinen bir ailenin çocuğu. Mo Yan, 12 yaşındayken tüm Çin'i etkileyen "Kültür Devrimi" nedeniyle okulunu terk etmek zorunda kaldı. Kırsal kesimde tam 8 yıl kaldı. 1976 yılında askere gitti. Çin Halk Kurtuluş Ordusu Sanat Fakültesi ve Luxun Edebiyat Akademisi'nde eğitim aldı.
Mo Yan, 1980'lerin ortalarında kırsal kesimi tasvir eden, "memleket hasreti" ve "memleket düşmanlığı" gibi karmaşık duyguları içeren eserler yazdı. İlk döneminde "kök arayan edebiyat" yazarı olarak nitelendirilmişti. Ona ün kazandıran eseri "Kızıl Darı Tarlaları", kanlı sahneler eşliğinde karmaşık duyguları ifade ediyor.
"Kızıl Darı Tarlaları"ndan sonra Mo Yan, çok sayıda kısa hikaye ile birkaç uzun romanı kaleme aldı. Mo Yan'ın yazdığı "Büyük Göğüsler ve Büyük Kalçalar" adlı roman, Çin Halk Cumhuriyeti tarihinde en büyük para ödülü veren "Dajia (usta anlamında) Edebiyat Ödülü"ne layık görüldü. Mo Yan'ın eserleri, Fransa, İtalya ve Japonya başta olmak üzere dünyanın pek çok ülkesinde ödül kazandı.
"Ödül için yazmam"
Mo Yan, ülke içindeki Maodun Edebiyat Ödülü veya ülke dışında Nobel Edebiyat Ödülü gibi ödüller için, bir metin kaleme almayacağını açıklamıştı.
Eserlerinde, geleneksel Çin edebi kültüründen faydalanarak, kendine özgü bir dünya yaratan yazar, hayal ile gerçeği birleştiren bir tarza sahip.
Üç romanı sinemaya uyarlandı
Mo Yan'ın 3 eseri beyaz perdeye uyarlandı. "Kızıl Darı Tarlaları" romanından ilham alan dünyaca ünlü Çinli yönetmen Zhang Yimou, romanı aynı adla sinemaya uyarladı. Film, 1988 yılında Berlin Uluslararası Film Festivali'nde Altın Ayı kazandı.
Mo Yan'ın kısa bir romanından uyarlanan "Isı" adlı film, 16. Tokyo Uluslararası Film Festivali'nde "En İyi Film" ödülünü elde etti.
Ancak Mo Yan, sadece "Büyük Göğüsler ve Büyük Kalçalar" adlı romanın çok görkemli bir filme dönüştürülebileceğini savunuyor.
Mo Yan, çocukluğunun büyük kısmının köyde geçirdiği için, halk hikayelerinden çok etkilendi. Ülke genelinde çok yaygın olan hayalet öyküleri, Mo Yan'ın birçok romanının malzemesi oldu. Örneğin "13 Adım" adlı romanında, Güney Afrika'ya ilişkin sanrısal gerçekçilik özelliği çok belirgindir.
Mo Yan'ın 1980'li yılların ortalarında yazdığı "Kızıl Darı Tarlaları" dizisi, savaş temalı romanlar içinde ayrı bir değere sahip, roman yayımlandığında büyük ve derin bir etki yaratmıştı. Çin'deki edebiyat ödüllerinden Fen Mu Ödülü bu romana verilirken, Mo Yan'ın savaş öyküsünü işlerken hayatın değerini ve milli ruhu yansıttığı, savaşı yaşamamış, ancak "yüreğindeki savaşı" kaleme alan asker-yazarları doğrudan etkilediği ve çağdaş savaş temalı romanlarda yeni bir çehreyi yarattığı savunuldu.
Mo Yan'ın gözüyle "tek çocuk politikası"
Bir başka Mo Yan romanı "Kaplumbağa" ise Çin milletinin yaşam mücadelesinde yaşadığı zorlukları ve sınavları yansıtıyor. Romanın arka planında Çin Halk Cumhuriyeti'nin son 60 yılında kırsal kesimlerden izler görülüyor; romanda kadın hastalıkları ve doğum uzmanı olan bir kadın doktorun yaşam hikayesi anlatılıyor. Romanda ülkede uygulanan "aile planlama politikası"nın getirdiği değişiklikler ve etkiler göz önünde bulunularak, tarihle gerçek arasındaki karmaşık ilişki gösteriliyor...
Bir diğer roman "Büyük Göğüsler ve Büyük Kalçalar", İngilizce, Fransızca, Japonca, İtalyaca, Hollandaca, Korece, İspanyolca, Polonyaca ve Portekizce gibi dillere çevirildi.
Mo Yan'ın Nobel Edebiyat Ödülü sahibi olması, ülkede büyük yankı uyandırdı. Kimileri, bu ödülle yabancı okurların Çin edebiyatını daha iyi tanıyacağını savunuyor; kimlileriyse, ödülün sıradan vatandaşlarda okuma hevesi uyandıracağını belirtiyor.
Mo Yan, Nobel Ödülünü aldığı haberini memleketi Gaomi'de öğrendi. Ödülü aldığı için memnun olduğunu belirten Mo Yan, okurlarına "Yaşam ve Ölüm Yorgunluğu" adlı romanını tavsiye etmişti.
