Sichuan eyaletindeki Leshan kentinde yer alan ağaç fosillerinin sergilendiği müze (Leshan Ebony Treasure Art Museum), Çin'in en önemli ağaç fosili oymacılığı müzesi olarak da bilinmektedir.
Geçmişi 2300 yıl öncesine dayanan ağaç kökü oymacılığı, Çin'in geleneksel sanatlarından birisidir. Bu sanat, hem doğal bir miras olarak değeri açısından, hem de nesilden nesile taşınan bir ustalık işi olduğundan Çin halk kültürü içerisinde çok önemlidir. Çin'de ağaç kökü oymacılığının yanında, ağaç fosilleri oymacılığı da yapılmaktadır.
Sichuan eyaletindeki Leshan kentinde yer alan ağaç fosillerinin sergilendiği müze (Leshan Ebony Treasure Art Museum), Çin'in en önemli ağaç kökü oymacılığı müzesi olarak da bilinir. Müzede, ağaç kökü oymacılığı eserlerinin sanatsal örnekleriyle tanışabilirsiniz. Aynı zamanda, geleneksel Çin halk kültürü içerisinde çok önemli yer tutan bu sanat dalı ve tarihi hakkında da bilgi edinebilirsiniz.
Doğa ve kültürle bir arada gelişmiş olan bu sanat eserleri, tamamıyla Çin'e özgüdür. Müzede edindiğimiz bilgilere göre, Çin haricinde bir yerde bulunması ve görülmesi mümkün olmayan bu eserler, yüzyıllar boyunca şekillenmiş doğal oluşumlar olduğu için, yenilenemez özellikleriyle de çok kıymetlidir. Bu yüzden, eserlerin korunmasına çok büyük önem verilmektedir.
Bu özellikleri nedeniyle de, taşıdığı "Doğu'nun kutsal ağacı" ve "Çin'in ulusal hazinesi" isimlerini fazlasıyla hak etmektedir.
Ağaç kökü oymacılığı, birçok ağaç türünden yapılmaktadır. Bunlardan en sık görüleni ise abanoz ağaçlarıdır. Li Shizhen, 16. yüzyılın ortalarında, Ming Hanedanlığı döneminde Çin tıbbıyla ilgili yazdığı meşhur kitabında (Compendium of Materia Medica, Bencao Gangmu) abanoz ağacından da bahseder. Yazar, bu bitkinin doğal bir antitoksin niteliği taşıdığından söz eder. Kutsal ağaç olarak bilinen bu ağacın, kolera, kusma, grip ve romatizma gibi rahatsızlıklara iyi geldiği söylenir.
Ağaç fosillerinin en önemli örnekleri Sichuan eyaletinde bulunur. Bunlar, daha çok Leshan çevresinde, Ming Nehri boyunca toplanmıştır. Rezerv olarak, on binlerce metre küplük alanı kapsar.
Çok derinlerde yer aldıklarından, ağaç köklerinin çıkartılması çok zorlu bir süreç olarak bilinmektedir. Ağırlık ve büyüklüklerinden dolayı, büyük vinç ve kamyonlara ihtiyaç duyulmaktadır.
Leshan'daki müzede, ziyaretçileri karşılayan ilk salonda, ağaç köklerinin doğal olarak meydana getirdiği şekiller yer alıyor. Ancak bunları gördüğünüzde, asla doğal olmadıklarını, el yapımı olduklarını düşünüyorsunuz.
Yüzde yüz doğanın eseri olan bu ağaç fosilleri, usta eller tarafından işlenmiş gibi duruyor. Mesela kimi bir insana benzerken, kimi de bir geyiği andırıyor. Bu el değmemiş eserleri, hayranlıkla incelerken, aklınızdaki şüphe de sürüyor.
Fakat, müzenin diğer bölümüne geçtiğinizde, bu şüpheden de kurtuluyorsunuz. Çünkü burada el yapımı olan ince işçilikle hazırlanmış sanat eserleri bulunuyor. Ve bu eserleri gördüğünüzde, hayranlığınız bir kat daha artıyor.
Müzenin ikinci bölümündeki eserlerden en dikkat çekenleri, Çin'in dört klasik romanının betimlendiği eserler oluyor.
Ağaç fosili oymacılığı eserlerinin bu sanatsal örnekleri, dört klasik romanı betimleyen, sadece bir doğa harikasının el değmemiş güzelliğini sergilemekle kalmıyor. Diğer yandan, bu müze geleneksel Çin halk kültürü ve zanaatının yanı sıra, binlerce yıla dayanan ve fakat nesli tükenmeye yüz tutmuş bu eserlerin kültürle olan iç içeliği hakkında da bilgi veriyor.
Yeri gelmişken, Çin'in dört klasik romanı olarak bilinen eserlerden söz etmek gerekiyor.
Bu dört şaheser arasında Luo Guanzhong'un yazdığı üç Krallık, Shi Nai'an'in yazdığı Bataklık Kaçakları, Wu Cheng En'in yazdığı Batıya Yolculuk ve Cao Xueqin'in kaleme aldığı Kızıl Konaklar Rüyası bulunmaktadır. Müzede yer alan eserlerden, Kızıl Konaklar Rüyası'nı betimleyenler çok dikkat çekicidir. Cao Xueqin, bu romanı 18. yüzyılda Qing Hanedanlığı döneminde yazmıştır. 120 bölümden oluşan eserin 80 bölümü Cao tarafından yazıldığı, kalan 40'ının Gao E. isimli başka bir yazar tarafından kaleme alındığı düşünülmektedir. Eserin ilk kısmındaki üslup ve derinlik farkının hissedildiği söylense de, romanın yine de bir bütünlük taşıyarak tamamlandığı belirtiliyor.
Feodal toplum içerisinde, bir geniş ailenin yaşamını anlatan roman, diğer yandan da çok bilinen bir aşk hikâyesi. Romanın merkezindeki aşk hikâyesinin, dönemin sosyal kodları açısından ele alınarak okuyucuya sunulması, hikâyeyi tipik bir aşk öyküsü olmaktan çıkartarak başka bir boyuta taşıyor. Romanda, hâkim sınıfın gerilemesi ve feodalizmin zulmü gibi etkenler ustalıkla yansıtılırken; dönemin evlilik sistemi de eleştiriliyor. Geleneksel Çin romanının zirvesinde yer alan bu eser, Çinliler tarafından bir romandan çok dönem hakkında başvurulacak bir kaynak, bir ansiklopedi gibi algılanıyor.
Müzedeki eserlerde, bu romanda yer alan tüm karakterler ve mekânlar, ağaç fosillerine incelikle işlenmiştir. Eserlerin her milimetresinde ustalık görülür. Bir atın eyerindeki en ince ayrıntıdan tutun da, herhangi bir askerin yüzündeki ifadenin dahi okunabildiği hassasiyette işlenmiştir bu eserler.
Ağaç fosili oymacılığının nasıl yapıldığı hakkında da kısaca bilgi vermek gerekiyor. Öncelikle, oymacılıkta malzeme seçimi çok önemlidir. Şekil özelliklerine göre veya yapılacak oymacılığın türüne göre ağaç çeşidi seçilmektedir.
Bir sonraki süreç ise pişirilme aşamasıdır. Ham ağaç fosilleri, içlerinde bulunan nem nedeniyle dağılmaları ve deforme olmalarının önlenmesi maksadıyla, 1 ila 1,5 saat ısıtılmalıdır.
Daha sonra, oyma işlemine geçilir ve bunu usta sanatçılar üstlenir. Ağaç fosillerinin önce kabaca kesimi yapılır. Ardından ince işleme kısmı için yine başka usta sanatçılar devreye girer. Oyma işlemi çok karmaşık bir süreçtir. Farklı ustalar tarafından, eserin farklı bölümleri oyulur. Bu aşamada her sanatçı, kendine göre sanatını ortaya koyma imkânı yakalar. Bu ayrıntılar, ağaç köküne oyulmuş küçük bir adamın yüzünde, saçında ya da kıyafetinde fark edilebilir.
Oyma işleminin tamamlanmasından sonra zımparalama yapılır. Bu işlem de, farklı aşamalara ve farklı malzemelere göre seçilen zımpara kâğıtlarıyla yapılır. Bu işi de yine elbette usta eller üstlenir. Son olarak da özgün görüntülerinin korunması için hassas bir şekilde cilalama ve parlatma işlemi yapılır.
Müzede ayrıca, Buda heykelleri ve Budizmi temsil eden eserler de yer alıyor. Hatta ziyaretçiler, bazı heykellerin bulunduğu camekânların içine para atarak, dilek tutabiliyorlar.
Müzedeki ilgi çekici noktalardan biri de, bir yandan bu sanatın gözünüzün önünde yapılıyor olması. Sıra sıra dizilmiş ustaları, camekânların ardında görebiliyor; bu ince işlemeleri nasıl yaptıklarına şahit olabiliyorsunuz.
Birçok müzede olduğu gibi, bu müzede de hediyelik eşyaların satıldığı bir bölüm yer alıyor. Buradan sevdiklerinize, hatıralar götürmek imkânı bulabiliyorsunuz. Büyük ve küçük heykellerden tutun, kolye ve bileziklere kadar birçok hediyelik eşya bulabilirsiniz.
Furkan Çeki
