Hem Türk kültürü hem de Çin kültürü açısından çok büyük önem taşıyan ortak noktalardan birisi çay kültürüdür. İki ülkede de çay tüketimi, çok yüksek olmakla birlikte; bunun kültürlere yansımasını, günlük hayatta, edebiyatta ya da sinemadaki örnekleriyle görebilirsiniz.
Bu ortaklıklar nedeniyle, Dünya Çay Kültürü Tarihi Müzesi, merak ettiğim ve kişisel olarak da ilgimi çeken bir yerdi.
Son araştırmalara göre, Türkiye'deki her 100 kişiden 96'sı, her gün çay içiyor ve kişi başına düşen yıllık çay tüketimi yaklaşık 3 kilogram. Bu, elbette küçümsenecek bir miktar değil. Benim gibi, yaz kış, evinde çay demlenen birinin bu müzeden etkilenmemesi mümkün değil.
Sichuan eyaletinde, Chengdu'nun 120 kilometre güneyinde bulunan Ya'an şehrindeki Mengding Dağı, bölgenin doğal güzellikler açısından en dikkat çekici ve en çarpıcı manzaralara sahip noktalarından birisi.
Bu bölgede kurulan Dünya Çay Kültürü Tarihi Müzesi, yemyeşil bir alanda yer alıyor. Müzenin neden burada kurulduğuna gelince, Mending Dağı'nın tarihi öneminden bahsetmek gerekiyor.
Mending Dağı, çay bitkisinin insanlar tarafından ekildiği ve yetiştirildiği ilk yer olarak biliniyor. Çay kültürü hakkında milattan önce tutulmuş bazı kayıtlara göre; Mengding çayının mucidi Wu Lizhen, MÖ 538 yılında Mengding Dağı'nda çay bitkisi yetiştirmeye başlamıştır.
Bu bölgenin çayı, özenle yapılan üretimi ve üst düzey kalitesinden dolayı, Çin Hanedanı'nın son zamanlarında, özellikle de İmparator Tang Xuanzong döneminde çok ünlenmiştir. MS 840 yılında Japon rahipler aracılığıyla Japonya'ya taşınan Mengding çayı, şöhretini giderek arttırmıştır. Eski kayıtlarda, "Yangtze Nehri'nin suyu ve Mengding Dağı'nın çayı" güzelliği tarif ederken kullanılmıştır.
Tertemiz havasıyla, yemyeşil bir tepede kurulu olan Dünya Çay Kültürü Tarihi Müzesi'nde benim ilgimi çeken bir nokta, "dünya" sözcüğünün müzenin adında geçmesiydi. Bu, bir bakıma Çin kültüründe çayın ne derece sahiplenildiğini gösteren de bir işaret...
Müze, isminde de vurgulandığı gibi, ziyaretçilerine dünya çay kültürünü ve çayın tarihini ayrıntılarıyla tanıma imkanı veren büyük bir kompleks. Bu yapı; resepsiyon, araç ve gereçlerin sergilendiği alan, sergi alanı, çay ve çay ürünleri ve hediyelik eşya satış bölümü, tarihi akışın sergilendiği bölüm, çok amaçlı sergi salonu, çay sanat müzesi ve çay restoranından oluşuyor.
İlk kısımda, çayın tarihi, yazılı materyallerle anlatılırken; diğer yandan da bu bilgiler, tarihsel sürecin aktarıldığı görsel malzemelerle desteklenerek sunuluyor. Bu düzenleme sayesinde, büyük küçük tüm ziyaretçilerin yazılı bilgiler arasında boğulması önlenmiş oluyor.
Müzenin diğer bölümünde, genel bir tanımla, çayla ilgili araç gereçler sergileniyor. Bir yanda, Çin'de çay yetiştiriciliğinde ve toplamada kullanılan araçlar bulunuyor. Diğer yanda ise, çayın işlenmiş halinin, yani evlere, sofralara girmiş halinin temsil edildiği eşyalar bulunuyor.
Milattan önceki tarihlerden bugüne kadar Çin'de kullanılmış demlik, çaydanlık, bardak ve tepsi gibi ev eşyaları, her dönemde farklılık göstererek, büyük bir zenginlik oluşturuyor. Bu, bize diğer yandan da, Çin kültüründe çayın tuttuğu yeri gösteriyor.
Çay teması altında, kültür, sanayi ve turizmin bütünleşmesinin bir örneği olan Dünya Çay Kültürü Tarihi Müzesi'nde, çayla ilgili daha birçok bilgi bulabiliyorsunuz.
Müzede, çay yapraklarının yetiştirilmesi, toplanması ve paketlenmesiyle ilgili de detaylı bilgi veriliyor. Bunun yanında, dünyada çay yetiştirilen alanlar, hangi ülkelerin ne kadar çay ürettiği, kişi başı çay tüketimleri ve çay ihracat sayıları, oranlarla birlikte tablolarda gösterilmiş. Çayın içindeki kimyasal bileşenlerin yer aldığı tablolardan tutun, çayın vücut fonksiyonlarına ve insan sağlığına etkileriyle ilgili bilgilere de burada ulaşabilirsiniz.
Müzede sadece Çin çayından değil, büyük çay üreticisi ülkelerin üretim kapasitelerinden ve kültürlerinden de söz ediliyor. Çayla ilgili eski kitaplar, yazıtlar, resimler ile çay yapma tekniklerinin anlatıldığı eserler sergileniyor. Müze, Çin çay kültürünün ve bunun sosyal hayatla, sağlıkla ve inançla nasıl bağdaştırıldığının anlaşılmasına yardımcı oluyor.
Müzenin en dikkat çekici kısımlarından birisi de, çay kültürünün çok önemli olduğu ülkelerdeki çay odalarının temsil edildiği bölüm. Bu bölümde, İngiltere, Kore ve Çin'in farklı bölgelerindeki çay içilen odaları bölümler halinde görebiliyorsunuz.
Bu müze, bize Çin kültürü içerisinde çayın ne kadar önemli olduğunu gösteriyor. Çayla ilgili birçok ritüelin bulunduğu Çin'de, kültürle birlikte güzelleşen çayın, diğer yandan kültürü yaymada önemli bir işlevi olduğunun altı çiziliyor.
Çin'de çay, edebiyatla, sanatla ve felsefeyle yakın ilişki içerisindedir. Çay içenler, geleneksel olarak da saygıdeğer ve seçkin kişiler olarak algılanmışlardır. Çay içmekte kullanılan eşyaların zaman içinde girdiği şıklık yarışı, Çin porselen kültürünün gelişmesine de büyük katkı sağlamıştır.
Çinlilerin evlerine misafir edildiğinizde de çay servisindeki incelikler dikkatinizi çekecektir. Türk kültüründe de olduğu gibi, Çinlilere göre çay içmek, karşılıklı oturup sohbet etmeye bir vesiledir. Çay, aile toplantıları ve düğünler gibi yaşlıların ve gençlerin bir araya geldiği ortamlarda, saygı sunmak, teşekkür etmek veya özür dilemek için de kullanılır.
Eski Güney İpek Yolu'nda çok önemli noktalardan biri olan ve çay kültürünün beşiği olarak görülen Mengding Dağı'nda kurulan Dünya Çay Kültürü Tarihi Müzesi; sergilediği eserler, zengin içeriği ve çevre düzenlemesiyle dikkat çekiyor.
Müzenin hemen yanında, yüzlerce metre yukarıdaki Tiangai Tapınağı'na ulaşan teleferik bulunuyor. Teleferikte tepeye doğru seyrederken, etrafınızı saran yemyeşil manzarayı da seyredebilirsiniz.
