Kutadgu Bilig'in yazarı Yusuf Has Hacib'in Kaşgar'daki türbesi, şehrin merkezinde bulunuyor. Mimari olarak Anadolu'daki türbeleri andıran bu yapıdan içeri girdiğinizde, elinde Kutadgu Bilig tutan bir Yusuf Has Hacib heykeli sizi karşılıyor. Daha sonra geniş bir avluya geçiliyor. Avluda bulunan tek yapı türbe. Duvarlarda kitaptan dizeler yer alıyor.
Uygurların şaheseri Kutadgu Bilig, Yusuf Has Hacib tarafından 1069-1070 yıllarında yazıldı. Yusuf Has Hacip, M.S. 1018 yılında Karahanlı Hanlığı'nın Balasagun şehrinde dünyaya geldi ve 1077 yılında hanlığın başkenti Kaşgar'da öldü.
Kutadgu Bilig, dört ana karakter çevresinde gelişen bir tiyatro eserini andırıyor. "Mutluluk veren kitap" anlamına gelen Kutadgu Bilig, 85 başlık altında 13 bin 290 dizeden oluşan ve aruz vezniyle yazılan bir uzun şiir. Balasagunlu Yusuf, 1069-1070 yılında eski Uygur dilinde 13 bin 290 mısralık tipik destan Kutadgu Bilig'i yazıp 18 ayda tamamladı ve devrin Karahanlı hükümdarı Hasan b. Süleyman'a ithaf etti.
Kutadgu Bilig'in üç nüshasından biri olan Fergana nüshasında, Hasan b. Süleyman'ın ismi şu sözlerle zikredilir:
"l-ecellü 'l-müeyyed nasırü 'l-hakkı ve 'd-din tavgaç ulug bugra kara han ebu ali hasan bin arslan han"
"Yüce, ilahi kudretle desteklenmiş, Hak ve dinin yardımcısı, Hakan Tavgaç Uluğ Buğra Kara Han Ebu Ali Hasan b. Arslan Han"
Hasan b. Süleyman, Karahanlı döneminin en önemli devlet adamlarından biri. Onun devrinde Kaşgar'daki kültürel faaliyetler benzeri görülmemiş şekilde gelişti. Sadece Balasagunlu Yusuf'un Kutadgu Bilig'i değil, İmam Abdül Gafur'un Kaşgar Tarihi de onun döneminde yazıldı. Balasagunlu Yusuf'un Kutadgu Bilig'inden çok etkilenen Hasan b. Süleyman, ona "has haciplik" unvanı verdi; yani başvezirlik.
Yusuf Has Hacip, eserini şu dizelerle takdim ediyor:
kitab atı urdum kutadgu bilig
kutadsu okıglıkla tutsu elig
sözüm sözledim men bitidim bitig
sunup iki ajunnı tutgu elig
kişi iki ajunnı tutsa kutun
kutadmış bolur bu sözüm çın bütün
Kitap adını Kutadgu Bilig koydum
Okuyana kutlu olsun ve ona yol göstersin
Sözümü söyledim ve serimi yazdım
Elini uzatan iki dünyayı kut ile tutarsa
O kutlu olmuş olur
Bu sözüm doğrudur, inan
Kutadgu Bilig'te hem bu dünyada, hem öteki dünyada mutluluk getireceğine inanılan bilgiler var. Halkı bilgilendirmek, devlet adamlarına yol göstermek, insan hayatının manasını tahlil etmek ve insanın cemiyet içindeki ve devlet karşısındaki yerini tayin etmek amacıyla yazılan kitap, hem bir nasihatnâme, hem de bir siyasetnâme olarak niteleniyor. Ancak Kutadgu Bilig'i belli kalıplar içerisine sokmak çok da mümkün değil.
Reşit Rahmeti Arat, büyük bir titizlikle hazırladığı karşılaştırmalı Kutadgu Bilig baskısının girişinde, kitabın niteliğiyle ilgili olarak şunları yazar:
"Yusuf'un her şeyden önce bir şair olduğunu unutmamak lazımdır. Kutadgu Bilig, ne vakaları nakleden bir tarih, ne mıntıka ve şehirlere tasvir eden bir coğrafya, ne din alimlerinin içtihatlarını toplayan bir telif, ne hakimlerin fikirlerine istinat eden bir felsefe ve ne de şeyhlerin vecizlerine dayanan bir nasihat kitabıdır. Burada yakından tasrih ve tarif edilen hiçbir isme tesadüf edilmiyor. Bir edebi eserden bu gibi teferruatı beklemek ve eseri, ayrı sahaların karanlık noktalarını aydınlatmaya yarayıp yaramaması bakımından kıymetlendirmeye çalışmak çok dar görüşlülük olurdu."
Yusuf Has Hacib, yaşadığı dönemde geçerli olan bilim dallarında uzman kişilerden ders almış. Arapça ve Farsça öğrenmiş. Aristo ve Platon'un fikirlerinden etkilenen Farabi ve İbni Sina'nın kitaplarından yararlanmış. Bilhassa soydaşı ve vatandaşı olan Farabi'nin eserlerini derinlemesine mütalaa ettiği anlaşılıyor.
Çin Halk Cumhuriyeti'nin kurulmasından sonra Kutadgu Bilig hakkında yoğun derleme ve araştırma çalışmaları yapıldı. 1979'da "Kutadgu Bilig'den Seçmeler" Çince olarak yayımlandı. Kitabın tamamının çağdaş Uygurca çevirisi 1984'te, Çince çevirisi ise 1986'da basıldı. 1986 ve 1989'da Kaşgar'da iki kez Ulusal Kutadgu Bilig Semineri düzenlendi. Ayrıca Kutadgu Bilig Araştırma Derneği kuruldu.
