Günümüzde elektronik ürünler her geçen gün daha yaygın olarak kullanıldığı halde kağıt, yine de günlük yaşamımızda en sık kullanılan yazı malzemesi olmaya devam ediyor. Kağıt, pusula, barut, ve matbaa Çin tarihindeki dört büyük icat olarak biliniyor. Kağıdın icadı, insanoğluna kültürü yaymak ve geliştirmek yolunda önemli katkıda bulundu. Değerli Dinleyiciler, özel programımızın birinci bölümünde sizlere bugüne kadar korunan ve Çin'in en eski geçmişine sahip olan Baqiao Kağıdı'nı tanıtacağım.
Çin tarihi kayıtlarına göre, M.S.105 yılında, Doğu Han Hanedanı döneminde yaşamış bir yönetici olan Cai Lun, zamanın imparatorundan icat ettiği kağıt yapım tekniğini tüm ülkede yaygınlaştırmak için izin istemiş. Cai'nin talebi onaylanınca Çin tarihinde Cai Lun, "kağıdın kaşifi" olarak tarihe geçmiş. Ancak 1950'li yıllarda beklenmedik bir buluş, söz konusu söyleme adeta "yoksa gerçek değil mi" dedirtiyor.
8 Mayıs 1957'de Shan'anxi eyaletinin merkezi Xi'an'ın doğusunda Baqiao Tuğla ve Kiremit Fabrikası işçilerinden Zhou Zhiqiang ve arkadaşları, işleri gereği yeri kazarken tesadüfen bir mezar buldular. Mezarın 2 bin yıldan daha eski bir tarihte hüküm sürmüş olan Batı Han Hanedanı dönemine ait olduğu anlaşıldı. Mezarda aralarında bronz bir ayna ve hançerin yer aldığı bazı tarihi eserler bulundu. Aynanın altında kenevir lifi parçaları da vardı. Zhou ve arkadaşları bulguları hemen tarihi eser birimlerine bildirdi ve kazı çalışmalarına yardım edebilecek kimseler fabrikaya davet edildi. 70 yaşındaki Zhou, o günlere ait anılarından hatırladıklarını şöyle aktardı:
"Kazılarda bulunan bir ayna varmış. Kağıtla paket edilmiş. Biri bize telefon açarak bu kağıdın Cai Lun tarafından icat edilen kağıttan daha erken bir döneme ait olduğunu söyledi."
Zhou'nun verdiği bilgiye göre, haberi öğrenince kazı yerine gelen Shan'anxi eyaletindeki müzede çalışan arkeologlar bronz aynaya yapışık kağıt parçalarını titizlikle çıkardılar. İrili ufaklı toplam 80'den fazla parça vardı. En büyük olanının genişliği ve uzunluğunun her biri yaklaşık 10 santimi buluyordu. Sonradan yapılan araştırmalara göre, bu kenevir lifli parçalar, kağıt özelliği taşıyormış. Baqiao adlı yerde bulunması nedeniyle bu kağıda "Baqiao Kağıdı" adı verilmiş.
Koyu sarı renkli Baqiao Kağıdı, hem yumuşak hem de düzgündür. İnce olan bu kağıt türü kolayca kırılmaz. Yapılan tespitlere göre, bu tür kağıdın esas malzemesi kenevir lifiymiş. Liflerin ortalama uzunluğu 1 milimetre olurmuş. Liflerin çoğunun düzensiz olarak sıralandığı, bazılarının kesildiği görülüyor. Bunlar, Baqiao Kağıdı yapılırken malzemenin kesildiğini, pişirildiğini ve ezildiğini gösteriyor. Ancak bu işlemler ilkel ve basitti.
Cai Lun'un kağıt yapım tekniğini yaygınlaştırmasından birkaç yüz yıl önce kağıt icat edilmiş ve kullanılmaya başlamış. Baqiao kağıdının bulunması üzerine, bazı uzmanlar bu kağıt türünü bugüne kadar dünyada ilk kağıt olarak kabul ediyor. Bu araştırma sonucuna göre, Çin'de hatta dünyada kağıt yapım tarihi, M.Ö. 100-200 yıl öncesine kadar uzandı.
Bu nedenle Baqiao Kağıdı bulunur bulunmaz Xi'an Taş Tabletleri Müzesi'nde korunmaya başladı. 1991 yılında Shan'anxi eyaletinde Tarih Müzesi'nin açılmasından sonra Baqiao Kağıdı burada saklandı. Kağıt 4 yıl önce kamuya açık olarak sergilenmeye başladı. Baqiao Kağıdı'nın nasıl korunduğunu, müzenin yöneticilerinden Yang Jing muhabirimize şöyle anlattı:
"Sergilenmeden önce kağıdın durumunu inceledik. Kağıdın iki cam arasında tutulduğunu görüyoruz. Kağıt, havanın sızmadığı bir ortamda, böylece gayet iyi korunabiliyor."
Baqiao Kağıdı'nın bulunuşu, "Kağıdın kaşifi Cai Lun'dur" sonucunun gözden geçirilmesi tartışmalarını da beraberinde getirdi. Tarihinin çok eski olması ve bu tür kağıtla ilgili tarihi kayıtların yeterli olmaması nedeniyle Baqiao Kağıdı, gerçek anlamda kağıt olarak kabul edilmesinden kuşku duyanlar var. Yang Jing, bu konu hakkında şöyle konuştu:
"Kazılarda Baqiao Kağıdı'nın bulunması çeşitli tartışmalara yol açtı. Akademik çevreler Baqiao Kağıdı'nın Çin'in hatta dünyanın en erken icat edilmiş kağıdı olduğunu kabul etmekle beraber Cai Lun'un kağıdı geliştirdiği ve yapım tekniğini yaygınlaştırdığı kanısında."
Xi'an Tarih Müzesi'nde Danimarka'dan gelen tur rehberi Nerson Willy muhabirimize, Baqiao Kağıdı'nın dünyanın en erken icaret edilen kağıdı olup olmamasının ya da sadece kağıdın ilk şekli olmasının hiç fark etmediğini söyledi. Willy, bir tur rehberi olarak Çin'in kağıt yapım tekniğini ve önemini herkese tanıtmanın daha çok önemli olduğunu belirtti. Nerson Willy şöyle konuştu:
"Bence kağıt, insanoğlunun önemli icatlarından biridir. Bir yabancı tur rehberi olarak Baqiao Kağıdı hakkında yeterli bilgim olmamasına rağmen Çin'in kağıt yapım tekniğini ve Baqiao Kağıdı'nı dünyaya tanıtmayı çok isterim."
Baqiao Kağıdı hakkında tartışmalar belki devam edebilir. Ancak dünyaca tanınmış olan İpek Yolu'nun Batı Han Hanedanı döneminde başladığı tartışmasız bir gerçek. Çin'in kağıt yapım tekniği, İpek Yolu boyunca kuzeybatıya yayılmaya başlandı. Bin yıl sonra İran üzerinden Arap ülkelerine ulaştı. 1150 yılında Avrupa'da ilk kağıt fabrikası açıldı. Bundan 7 yüz yıl sonra malzemesi bitki hamuru olan kağıt, malzemesi küçücük parça parça kumaşlar ve bitki olan kağıdın yerini aldı. Çağın ilerlemesiyle birlikte Çin'de doğan kağıt yapım tekniği, dünya medeniyetinde giderek daha önemli rol oynuyor.
