Çin-Afrika işbirliği neden gelişiyor?
Yi Mu
Çin-Afrika İşbirliği Forumu 2024 Zirvesi, 4-6 Eylül 2024 tarihinde başkent Beijing'de başarılı bir şekilde düzenlendi.
Çin Cumhurbaşkanı Xi Jinping ile Afrika'da diplomatik ilişkisi olan 52 ülkenin liderleri ve Afrika Birliği Başkanı zirveye iştirak ederek ikili işbirliği üzerinden görüş alışverişinde bulundu.
Taraflar "Modernleşmeyi el ele hızlandırmak ve üst düzey Çin-Afrika ortak kader topluluğunu inşa etmek" şeklindeki tema çerçevesinde, Çin-Afrika arasındaki kapsamlı işbirliğini pekiştirmek için net siyasi mutabakata ulaştı. Zirve tam başarıya kavuştu.
Bu zirve, Çin-Afrika dostluğunun uzun tarihe dayandığını ve iki tarafın aynı kaderi paylaşan ortak kader topluluğu olduğunu bir kez daha ortaya koydu.
Tüm dünya zirveyi yakından takip etti. Kimileri Çin-Afrika işbirliğinin derinleşmesini alkışladı, kimilerinin ise başka düşünceleri vardı.
Peki, Çin ve Afrika ülkeleri neden dost olur ve iki taraf neden işbirliğini derinleştirmeye hazır? Bu dünya için ne anlama geliyor?
Şimdi, bu sorunların yanıtını araştıralım;
Çin-Afrika dostluğunun sağlam zeminini ulusal bağımsızlık ve egemenlik arayışı oluşturuyor.
Yakın çağdan itibaren karşılaştıkları tarihi olaylar, Çin ve Afrika'nın anti-emperyalizm, anti-sömürgecilik ve ulusal kurtuluş mücadelesinde karşılıklı olarak birbirine destek vermesine ve böylece taraflar arasında sarsılmaz bir kardeşlik kurulmasına neden oldu.
Ulusal bağımsızlık davalarında, Küresel Güney'in doğal üyesi olan Çin ve Afrika yürekleri ve yönlerini birleştirerek dayanışma içinde bulunuyor, karşı tarafın anti-emperyalizm, anti-sömürgecilik ve anti-hegemonya mücadelelerinde en net, en kararlı ve en ana destekçisi konumunda bulunuyor.
Çin, Afrika ülkelerinin kendisine uygun olan kalkınma yolunu araştırmasına destek veriyor, Afrika'nın iç işlerine müdahale etmiyor, kendi iradesini diğer taraflara zorla kabul ettirmiyor, sağladığı yardımlar için herhangi bir siyasi koşul koymuyor, Afrika'ya yaptığı yatırım ve finansmanda siyasi çıkarlar peşinde koşmuyor.
Zirve sürecinde, Çin tarafı 30 ülke ile stratejik ortaklık ilişkisi ya kurdu ya da yükseltti.
Çin, Afrika'da diplomatik ilişkisi olan ülkelerin tamamıyla stratejik ortaklık ilişkisi kurdu, Çin ve Afrika'nın sağlam dostluğu yeniden ispatlandı.
Ülkenin kalkınması ve refahına yönelik hedefler, Çin-Afrika dostluğunun hızla derinleşmesinin itici gücünü oluşturuyor. Kalkınma ve işbirliği, Çin ve Afrika ülkelerin ortak iradesini yansıtıyor.
Afrika'da 52 ülke ve Afrika Birliği Çin ile Kuşak Yol İşbirliği protokollerini imzaladı. Afrika, Kuşak ve Yol'un inşasının ve Küresel Kalkınma İnisiyatifi'nin gerçekleşmesinin örnek bölgesi ve dünyada Çin'in önemli inisiyatiflerine en aktif ve en olumlu karşılık veren taraf oldu.
Ortak kalkınma stratejileri doğrultusunda, Çin-Afrika işbirliği tüm dinamikleriyle gelişiyor. Çin üst üste 15 yıldır Afrika'nın en büyük ticaret ortağı. 2023 yılında, Çin ile Afrika arasındaki ticaret hacmi 282,1 milyar dolarla tarihi zirveye ulaşarak, 2021 yılına göre yüzde 11 oranında büyüdü. 2024 yılının ilk yarısında, Çin'in Afrika'dan ithalatı 60,1 milyar doları geçerek, geçen yıla göre yüzde 14 oranıyla arttı ve Afrika'dan ithal edilen tarımsal ürünlerin hacmi 7 yıldır artış sergiledi.
Çin ayrıca Afrika'ya en fazla yatırım yapan gelişmekte olan ülke. Geçen 3 yılda, Çinli işletmelerin Afrika'ya yaptığı yatırım hacmi 40 milyar doları aştı ve Çin, Afrika'nın en önemli yabancı yatırım kaynak ülkelerinden biri oldu. 3 yılda Çinli işletmeler yerel halk için 1,1 milyon yeni istihdam sağladı. Yeşil kalkınma ve dijital yenilikçilik gibi projeler aracılığıyla, Çinli işletmeler kıtada bir dizi temiz enerji projesini hayata geçirerek, Afrika'ya ihraç edilen lityum piller ve güneş enerjisi ürünleri miktarında önemli ölçüde artış sağlandı. Çin ve Afrika ülkeleri ile 10'dan fazla ortak laboratuvar veya Ar-Ge merkezi kurarak, kaynak uzaktan algılama, yenilenebilir enerji ve ekolojik tarım gibi alanlarda ortak araştırmalar yürütülüyor, kıtada ekonomik transferin gerçekleştirilmesi ve küresel endüstriyel zincirdeki statüsünün yükseltilmesi için önemli fırsatlar tanınıyor.
Tüm bu çalışmalar iki tarafın işbirliğinin genişlemesinde yeni artış noktaları oldu. Bu zirvede, Çin tek taraflı olarak piyasasının Afrika'ya açılmasının genişleyeceğini ve Afrika'daki en gelişmemiş ülkelerin bütün ihraç ürünleri için sıfır gümrük vergisi uygulayacağını ilan etti ve Çin'in büyük piyasasının Afrika için büyük fırsat olmasını sağladı.
İki taraf, Çin ve Afrika ülkelerinin ekonomi ve ticaret alanlarında derin işbirliğin pilot bölgesini inşa ederek "Afrika KOBİ Yetenek Programı"nı başlatacak; Çin-Afrika dijital teknoloji işbirliği merkezini kuracak; Kara-deniz bağlantılı ve aynı anda ortaklaşa gelişen Çin-Afrika ulaşım ağını tesis edecek; Halkın yaşamını direkt ilgilendiren 1000 küçük projeyi gerçekleştirerek, kalkınma meyvelerinin Afrikalı halka yararlar getirmesini teşvik edecek; tarımın standart bölgelerini inşa edecek; Afrika için 1 milyondan fazla yeni istihdam verecek; Afrika'da 30 temiz enerji projeyi yerine getirecek ve birlikte 30 adet ortak laboratuvar kuracak. Bütün bu projeler, Afrika ülkelerine modernleşme gücü katacak, Afrikalı halka somut faydalar sağlayacak.
Dünya adalet ve hakkaniyetin yanında olur. Bu, Çin-Afrika dostluğunun sürekli gelişmesinin ivmesini kazanıyor.
İki taraf gerçek anlamda çok taraflılığı savunuyor ve tek taraflılığa, hegemonyaya ve korumacılığa karşı çıkıyor.
Son yıllarda dünya yeni bir değişim sürecine girdi. Ama uluslararası gelişmeler nasıl olursa olsun, Çin ve Afrika'nın uluslararası adalet ve hakkaniyeti koruma niyeti hiç değişmedi.
İki tarafın ortak çabalarıyla, Afrika Birliği G20'nin resmi üyesi oldu, Mısır ve Etiyopya BRICS'e katıldı, Bağlantısızlar Hareketi 19. Zirvesi ve 3. Güney Liderleri Toplantısı Afrika'da düzenlendi. Afrika ülkeleri, Çin'in ilan ettiği Küresel Kalkınma İnisiyatifi, Küresel Güvenlik İnisiyatifi ve Küresel Medeniyet İnisiyatifi'ne olumlu destek veriyor.
Şuna inanıyoruz ki, 2,8 milyarı bulan Çin ve Afrika halkı ortaklaşa harekete geçerse iki taraf modernleşme yolunda mutlaka göze çarpıcı başarılara imza atacak.
