"Çin Somut Olmayan Kültürel Mirasların Koruyucuları" listesine aday Dorje Nimaa

Çin’in Kuzeybatısındaki Xinjiang Uygur Özerk Bölgesi’nde yer alan Çöçek bölgesinin Kubuksar Moğol Özerk İlçesi’nin sanat topluluğunun prova salonunda “Darlin Taubzi” adlı bir Moğol sanat ekibi “at başlı keman” adlı çalgının eşliğinde “Cangır Destanı”nı söylüyor.

Kemanın kulağa hoş gelen melodisi eşliğinde söylenen uzun bir kahramanlık destanı olan Cangır Destanı, Moğolların memlekete olan sevgilerini, yakınlarına olan özlemlerini, tarihi geçmişlerini ve atalarından gelen hatıraları dile getiriyor.

Bu  ekip Dorje Nimaa tarafından kuruldu. Nimaa, ulusal düzeydeki somut olmayan kültürel mirasların temsil nitelikli projelerinden “Cangır Destanı”nın özerk bölge düzeyinde temsili mirasçısıdır. Nimaa, Cangırcı bir ailede doğdu ve büyükbabası Ga Cunay ünlü bir “Cangır Destanı” performans sanatçısıydı. Bu sayede küçüklükten beri büyükbabasından “Cangır Destanı”nı dinleyerek büyüyen Nimaa, bir Cangırcı olarak yetişti. Son yıllarda, Çin’deki geniş katılımlı kültür turizm gösterileri ve tanıtım faaliyetlerinde sık sık Nimaa’nın ekip arkadaşlarıyla canlı bir biçimde “Cangır Destanı” gösterisi yapmalarına rastlayabiliriz. Nimaa, bu çabaları sayesinde kısa süre önce 2023 “Çin  Somut Olmayan Kültürel Mirasların Koruyucuları” listesine aday gösterilen 100 kişiden biri olarak seçildi.

Dorje Nimaa, Chengdu’da “Cangır Destanı”ndan parça seslendiriyor

Nimaa, “Küçüklükten beri büyükbabamla kalıyordum ve 7 yaşındayken ondan ‘Cangır Destanı’ seslendirmeyi öğrenmeye başladım. O zamanlar bu çalışma benim için sadece bir eğlence gibiydi.” dedi.

Nimaa sözlerine şöyle devam etti: “Derin bir ‘Cangır’ kültürüne sahip olan  Narenhobuk çiftliklerinde doğdum. Yerliler yüzlerce yıldır ‘Cangır Destanı’ seslendiriyor ve çobanların çoğu neredeyse birkaç parça dahi olsa ‘Cangır’ seslendirmeyi biliyorlardı. Hâlâ hatırlıyorum 12 yaşındaydım, kışın soğuk bir gecesinde büyük babam Topşur çalgısını çaldı ve çetin mücadeleler sonucu sevdiği kişiyle evlenen çiftin öyküsünü anlatan ‘Cangır Destanı’ndan bir parça seslendirdi. “Cangır Destanı”nın bu karışık öyküsü çok etkileyiciydi ve ben o an itibariyle büyük babamdan bu destanı öğrenmeye karar vermiştim”.

O günden beri Nimaa her gün okul çıkışı hemen büyükbabasının yanına koşuyordu ve “Cangır Destanı’nı kelime kelime ezberlemeye başlamıştı.

Nimaa, günde en az bir saat Cangır söylemeye çalıştığını, ardından öğrendiklerini not ettiğini anlattı.

“Cangır Destanı”, kahramanı tasvir eden ve sözlü olarak aktarılan şiirsel bir anlatıdır ve aynı zamanda el yazmaları ve basma versiyonu da vardır.

Bu destanda, Cangır’ın 12 yetenekli aslan general ve binlerce cesur kahramanla birlikte, memleketlerini savunmak için, saldırgan canavarlarla yaptıkları savaş ve sonucunda kazandıkları zafer anlatılıyor. Öykü, halkın yaşam idealleri ve güzellik arayışlarını derinden yansıtırken, güçlü bir sanatsal değer taşıyor.

70’den fazla bölümden oluşan “Cangır Destanı”nın bir bölümünün seslendirilmesi ortalama yarım saat sürerken, en uzun bölümü ise iki saatten fazla sürüyor. Bu nedenle Nimaa destanın tüm bölümlerini henüz tamamen öğrenmiş değil.

Nimaa, “2012’de memleketime döndüm ve Cangır Sanat Topluluğu’nda çalışmaya başladım, boş zamanlarda ise ‘Cangır Destanı’nın geleneksel tümdengelim yöntemi üzerinde bazı değişikliklerin yapılıp yapılamayacağı konusunu merak ettim. Bu merakım sayesinde üç arkadaşımla ‘Cangır’ın 70 bölümü’ anlamına gelen “Darlin Taubzi” ekibini kurduk ve ‘Cangır Destanı’nı koruma ve geliştirme kararlılığıyla, ekip arkadaşlarımla rap biçimi temelinde, Hoomii, Tuva davulu ve At Başlı Keman gibi çalgıları entegre ederek, sınırlı bir süre zarfında ‘Cangır Destanı’nın manevi özünü mümkün olduğunca gençlerin beğenisine uygun biçimde ifade etme konusu üzerinde çalışmalara başlattık.

 Nimaa (soldan ikinci) ve Darlin Taubzi ekibi üyeleriyle Zhejiang’da “Cangır Destanı”ndan bir parça seslendiriyor.  

Nimaa’nın “Cangır Destanı”nın geleneksel tümdengelim yöntemi üzerinde bazı değişiklikler yapma konusunda yürüttüğü aktif çalışmalarda gözle görülür sonuçlar kaydedilirken, Nimaa’nın ekibi hem bölgede hem de bölge dışında tanınmaya başlandı. Son yıllarda, ekip sık sık ülke genelindeki yerlere giderek program kayıtlarına veya çeşitli sanat yarışmalarına katılarak, ülkenin dört bir yanından izleyicilere farklı bir “Cangır Destanı”yla tanışma fırsatı sağladı. Nimaa konuyla ilgili şöyle konuştu: “Geçen yıl, Çin Medya Grubu’nda (ÇMG) ‘Uzaktaki Ev’ temalı konserde sahne aldık, bizi takip eden internet kullanıcı sayısı bir milyona yaklaştı, sergilediğimiz performansımız harikaydı. ”

Son yıllarda Nimaa memleketinde bir “Cangır Destanı” eğitim kursu açtı ve yaklaşık 200 “Küçük Cangırcı” yetiştirdi. Nimaa, kursiyerlere ilk önce en temel telaffuzları daha sonra yavaş yavaş enstrüman ve performans gibi bilgileri öğretiyor. 4 yaşından itibaren “Cangır” seslendirmeyi öğrenmeye başlayan ve şimdi ise birinci sınıf öğrencisi olan Bayinsel, “Eskiden öğretmenimle birlikte sadece mırıldanabiliyordum, ama şimdi aynı anda hem çalgı çalıyor hem de çalgı eşliğinde söyleyebiliyorum.” dedi.

Nimaa, “Büyükbabam daha önce ‘Cangır’ı öğrenmezsen pişman olacaksın’ demişti. O zamanlar pek umursamamıştım. Şimdi büyükbabamın sözünün değerini çok iyi anladım.” diyor.

Bu yıl ekibin yurt dışında sahne alacağı ve kendisinin de yeni bir planı olduğunu anlatan Nimaa, “Yıllar içinde bestelediğimiz bir düzineden fazla, rap şeklindeki ‘Cangır Destanı’ şarkılarından albüm yapıp, çeşitli müzik platformlarında yayınlamak ve böylece daha çok sayıda insanın bu destanı dinlemesini sağlamayı düşünüyoruz.” ifadesini kullandı.