Xi’nin Sırbistan ziyareti: Manidar zamanlama, yüksek beklentiler

Çin Cumhurbaşkanı Xi Jinping, 7-8 Mayıs tarihlerinde Sırbistan’ın başkenti Belgrad'ı ziyaret edecek. NATO’nun Çin büyükelçiliğini bombalamasının 25. yılında yapılacak ziyaretin zamanlaması kadar içeriği de dikkat çekici olacak.

Çin Cumhurbaşkanı Xi Jinping, 5 yıl aranın ardından Fransa ile başladığı Avrupa turuna Sırbistan ile devam edecek. Xi’nin Sırbistan’ın başkenti Belgrad’a yapacağı ziyaretin zamanlaması vereceği mesajların bir parçası olarak değerlendiriliyor. Zira 7 Mayıs 1999 tarihinde Amerika Birleşik Devletleri (ABD) önderliğindeki NATO, Çin’in Yugoslavya Büyükelçiliğini hedef almış ve saldırıda 3 Çinli gazeteci hayatını kaybetmişti.

Yirmiden fazla kişinin de yaralandığı saldırı sonrası açıklama yapan ABD, Yugoslavya ordusunu hedef alırken yanlış koordinat belirlendiği itiraf etti. Çin aynı gün yayınladığı bildiri eylemi “barbarca” niteleyerek kınarken, Çin toplumu geniş çaptaki gösteriler ile Washington yönetimini protesto etti. Olaydan aylar sonra konuya dair araştırma raporu yayınlayan Guardian saldırının kasıtlı olarak yapıldığını vurgula da bu iddia ABD’li ve İngiliz yetkililer tarafından hiçbir zaman kabul edilmedi.

25. yılında güncel mesaj: Küresel Güvenlik İnisiyatifi 

Çin Büyükelçiliğinin bombalanmasından sonra ABD hayatını kaybeden gazeteciler ve zarar gören diplomatik misyon için tazminat ödemeyi kabul etse de NATO’nun saldırıları farklı ülkeleri farklı nedenlerle hedef almaya devam etti. NATO’nun verdiği sözlere karşın Sovyetler Birliği yıkıldıktan sonra Rusya sınırlarına doğru genişlemesi Ukrayna krizinin temel nedenlerinden biri olarak görülürken, ABD liderliğindeki askeri ittifakın Asya-Pasifik’te yeni üyeler araması mevcut bölgesel gerilimi artırmaya devam ediyor.

Küresel ve bölgesel sorunların NATO’nun da içinde bulunduğu yanlış güvenlik mimarisi yüzünden ortaya çıktığı ya da derinleştiği tespitinde bulunan Beijing yönetimi 2022 yılında ilan ettiği Küresel Güvenlik İnisiyatifi ile “güvenliğin bölünmezliği” ilkesinin önemini vurguladı. Bugün de geçerliliği koruyan ve bir ülke ya da ittifakın aldığı tedbirlerin karşı tarafın meşru endişelerine yol açmaması gerektiğine dayanan prensip geçerliğini koruyor.

Çin lideri Xi’nin NATO’nun bombardımanın 25. yılında uluslararası toplumun yeni bir güvenlik modeline ihtiyaç duyduğunu söylemesi sürpriz olmayacaktır. Zira Sırbistan ortak acıların yaşandığı bir toprak olmasının yanında iki ülkenin barış içinde kalkınmasına da tanıklık ediyor.

İlişkilere Kuşak ve Yol enerjisi   

2023 verilerine göre Çin, Sırbistan’ın en büyük dış yatırım kaynağı ve Avrupa Birliği’nden sonra en büyük ticaret ortağı olarak kayıtlara geçti. Bir önceki yıla oranla karşılıklı ticaret 23,7 oranında artarak 4,35 milyar doları bulurken bu ivmenin devam etmesi bekleniyor. Uzmanlara göre 2016 yılında kapsamlı stratejik ortaklık ilan eden Çin ve Sırbistan arasında Kuşak ve Yol İnisiyatifi çerçevesinde yapılan yatırımların etkili oldu. China Daily gazetesine konuşan Sırbistan merkezli Uluslararası Politika ve Ekonomi Entitüsü uzmanlarından Nenad Stekiç “2016’de ilan ettiğimiz kapsamlı stratejik ortaklıktan bu yana ilişkilerimiz hızla yukarı yönlü seyrediyor.” dedi. Çin’in Sırbistan Büyükelçisi Li Ming ise Global Times gazetesine verdiği röportajda Kuşak ve Yol İnisiyatifi’nin önemine dair şunları kaydetti:

“Sırbistan, Çin ile iş birliği anlaşmasını imzalayan ilk Avrupa ülkeleri arasında yer alarak Kuşak ve Yol’un önemli ortağı oldu. Kuşak ve Yol’un Sırbistan’ın kalkınması ile entegre olması uluslararası toplum için bir model işlevi görüyor. Macaristan-Sırbistan demiryolu, Belgrad Çevreyolu, Sava nehri köprüsü ve Snederevo çelik fabrikası gibi projeler halkın yaşamlarını önemli ölçüde iyileştirdi, ticareti, yatırımı artırdı ve Sırbistan’ın kalkınmasına yeni bir güç kazandırdı. Bunlar arasında Smederevo çelik fabrikası ve Macaristan-Sırbistan demiryolu örnek teşkil edecek örnekler olarak öne çıkıyor.”