Çin'le "centilmenlik anlaşması"nı reddeden Filipinler sözünü tutmuyor

Yazar: Chen Tingyao

Filipinler Savunma Bakanı Gilberto Teodoro, geçtiğimiz günlerde yaptığı açıklamada, 2022'de göreve başlayan mevcut Filipinler yönetiminin, Çin ile Güney Çin Denizi'yle ilgili bir anlaşma olduğunu bilmediğini ve böyle bir anlaşmaya varmadığını belirtti. Böylece Filipinler Devlet Başkanı Ferdinand Romualdez Marcos ve Filipinler Ulusal Güvenlik Danışmanı Eduardo Ano'nun ardından, Filipinler yönetimi Çin ile Ren'ai Resifi üzerindeki bir “centilmenlik anlaşması”na vardığını bir kez daha açıkça reddetti.

Ancak gerçekler Filipinlerin iddialarını yalanladı. Ren'ai Resifi, Çin'in Nansha Adaları'na bağlı ıssız bir adadır. Çin ile Filipinler de dahil ASEAN ülkeleri arasında imzalanan Güney Çin Denizi'ndeki Tarafların Eylem Deklarasyonu'nun 5. maddesi, Güney Çin Denizi'ndeki ıssız adalar ve resiflerin "ıssız ve tesissiz" olarak korunması gerektiğini öngörüyor.

Filipinler'in Rodrigo Duterte yönetimi döneminde iki ülke arasında Ren'ai Resifi sorunu hakkında bir “centilmenlik anlaşması” sağlanmıştı. Anlaşmaya göre Filipinler, inşaat malzemelerini yasadışı olarak "karaya oturan" savaş gemisine nakletmeyecek; Çin, insani nedenlerden dolayı, Filipinler'in gerekli yaşam malzemelerini gemiye nakletmesi için geçici özel düzenlemeler yapacak. Söz konusu “centilmenlik anlaşması” nedeniyle iki ülke anlaşmazlığı bir kenara bırakmayı seçmişti. Böylece ikili ilişkiler iyileştirildi. Filipinler de ekonomik kalkınmaya odaklanabilirdi.

Filipinlerin mevcut yönetiminin Haziran 2022'de iktidara gelmesinden Şubat 2023'e kadar olan dönemde iki taraf söz konusu “centilmenlik anlaşması”na sadık kaldı. 2023'te Filipinler Devlet Başkanı'nın özel elçisi Çin'e davet edildi ve Ren'ai Resifi sorunu üzerinde bir iç mutabakata varıldı. Yılın başında diplomatik görüşmeler sonucunda, Ren'ai Resifi'ne malzemelerin taşınması için yeni bir model kabul edildi, ancak ilgili mutabakat zaptı ile düzenleme bir defa uygulandıktan sonra Filipinler tarafından sebepsiz yere terk edildi.

Bu gerçekler, Filipinlerli yetkililerin Çin ile varılan “centilmenlik anlaşması”nı bilmediği iddiasının gerçeği yansıtmadığını kanıtlıyor.

Filipinlerin mevcut yönetimi neden sözünde durmayarak karaya oturan savaş gemisine birçok kez inşaat malzemeleri gönderdi? Bir yandan Filipinlere ait bu savaş gemisinin durumu artık iyi değilken, diğer yandan Filipinler, Çin'i “en büyük stratejik rakip” olarak gören ABD'nin desteğiyle, yasa dışı olarak karaya oturan savaş gemisini sağlamlaştırarak Ren'ai Resifi'nde kalıcı bir işgal gerçekleştirmeyi amaçlıyor.

Uzmanlar, ABD'nin Asya-Pasifik bölgesindeki çıkarlarını korumak amacıyla Filipinler'i "yeni bir koloni" haline getirdiğine ve Filipinler aracılığıyla Güney Çin Denizi'nde sorun çıkarıp bölgedeki meselelere müdahale ettiğine ve Çin'e baskı yaptığına ve böylece küresel hegemonyasını sürdürdüğüne dikkat çekti.

Filipinler tarihe saygı göstererek sözünü tutmalı, provokasyon girişimlerini durdurarak diyalog ve görüşmelere geri dönmeli.