Bir zamanlar Shanghailılar, bankaya para yatırmak yerine pul alıyordu

“Çocukluğumda pul koleksiyonu yapmaya başladım. Elimde maymun, panda, erik çiçeği ve farklı  konulu pulların hepsi var, hatta 1979 yılından önceki pulların hemen hemen hepsine sahibim…”

Kısa süre önce Çin genelinde çok popüler olan ve baş oyuncuları Çin’in en önemli televizyon show’u Bahar Bayramı Galası’nda sahneye çıkan TV dizisi Fan Hua’da(Shanghai Çiçekleri) ana karakterlerden biri olan  A Bao, kendi pul koleksiyonundan gururla bahsederken söyledi bu cümleleri.Bao, pul koleksiyonu yapmanın kültür seviyesinin bir simgesi olduğunu da  sözlerine ekledi.

Fan Hua’da 1990’lı yıllarda fırsatlar ve ümitlerle dolu Shanghai kentinde kendi kariyerini kurmaya çalışan birkaç vatandaşın hikâyeleri anlatılıyor. Pul ise, filmin önemli bir detayıdır. A Bao, pul nedeniyle hayatında ve kariyerinde önemli bir yer tutan Wang Mingzhu adlı bir genç kızla tanışır, diğer 3 karakterin de yollarının kesişmesinin nedeni pullardır. Bir pul koleksiyonu defteri 100 bin yuan değerindedir ve bu lüks bir restorandaki 88 masanın yemek ücretine eş değerdir. Bu, uydurulmuş bir hikaye değil aksine o yıllarda Shanghai’daki bir “halk kampanyasını” anlatmaktadır..

Pulların “kara pazarı”, tamamen bir kara borsa gibi

1990’lı yıllarda Shanghai da, Fan Hua’da anlatıldığı gibi ticaret fırsatlarıyla doluydu. Küçük bir pul sadece birkaç sent olmasına rağmen, az basıldığı için halk arasındaki “kara pazarda” bin yuana satılabiliyordu. O dönemde hisse senetleri almak ve satmak için belli kurallar vardı oysa pul oynamanın tek şartı var: paralı olmak. Halkın büyük katılımı, birkaç yıl önce görülen Bitcoin çılgınlığıyla kıyaslanılabilir düzeyde. Hükümetin pul basımı sınırlı olduğu için Beijing, Shanghai, Guangzhou ve Chengdu’da birer pul pazarı oluştu. Cao Weiqi adlı bir vatandaşın hikâyesi, Shanghai’nın pul pazarına olan yoğun ilgiye ve pazardaki kaosa iyi bir örnek..

Cao, Boğa burcu için basılan çok sayıda pul aldı ve tam satmaya karar verdiğinde bir kişi onu elinde tutmaya ikna etti: “Bu pullar 3 günde mutlaka değer kazanacaktır.” Bunu duyan Cao, bir ilkokulda saklanan “kara pazara” gitti. Bu ücretli mekanın ana salonu ve birkaç dershane insanlarla tıklım tıklım doluydu. Her masa üzerinde çeşit çeşit pullar sergileniyordu.En fazla görülense burç pullarıydı. Ana salonun ortasında bulunan pingpong masası önünde bir açık arttırma yapılıyordu ve bu kalabalığa yol açmıştı.

Boğa pullarının aşırı değer kazanmasında Guangzhou’dan birkaç işadamının manipülasyonu etkili oldu. Bu kişiler, pul fabrikasındaki makinelerde arıza olduğu için daha fazla pul basılamayacağı ve ne kadar burç pulu varsa hepsinin Hong Kong’tan bazı insanlar tarafından satın alınacağı yalanını yaymışlardı. Bunun üzerine fiyatlar derhal yükseldi. Cao Weiqi, Boğa Yılı için basılan çok sayıda pulu aldı ve sonunda 4 bin yuandan fazla kaybı oldu.

Tabii, bir gecede zenginleşen de var. Örneğin Shanghai’da elinde 1980 yılında 3 maymun yılı pul koçanı bulunan bir marangoz. Evlenirken, motosiklet alırken ve Japonya’ya göç ederken birer koçan satmış ve bu koçanlar kaderini değiştirmiş.

 Bu onun için adeta bir dönüm noktası olmuş.

Pul koleksiyonu yapmak zamanla moda oldu. Shanghai’nın birkaç bölgesi koleksiyon yapanların buluşma yeri haline geldi. 1988 yılında kentin pul koleksiyon dernekleri açık artırmalar düzenledi. 5 yuan değerindeki bir at pulu, 30 yuandan başlayıp sonunda 65 yuanla sahibini buldu.

1989 yılında Jiefang Günlüğü’nde yer alan haberde,insanların bankaya para yatırmak yerine pul almayı tercih ettiği, koleksiyon yaparken pulların güzelliğinin tadını çıkarmak yerine,ne kadar değer kazanacaklarını düşündükleri belirtildi. O günlerde, pul koleksiyonunun ne olduğunu bilmeyen nineler bile torunları için koleksiyon yapmaya başladılar.

Maymun pulu için 9 gün 9 gece kuyrukta beklemek

Piyasa ekonomisinin durmadan dışa açılmasıyla, 2000 yılından sonra borsada hisse senedi almak ve satmak, az sayıdaki insanın yapabileceği bir şey olmaktan çıktı. Shanghai’da 2. derecedeki pul işlem pazarları da manipülasyon yerine sermaye oyununa tanıklık etmeye başladı.

Reform ve dışa açılma politikasının hayata geçirildiği ilk günlerde maymun puluna ait efsane yaratılmıştı, yeni yüzyılın başında pul koleksiyonu yine onlarca misli kazanç getirebilirdi, özellikle burç pulları piyasaya sürüldüğünde mutlaka uzun kuyruklar oluşurdu, tıpkı borsada yeni bir hisse senedinin işlem görmesi gibi. Yıllardır pul koleksiyoncularının anlattığına göre, 2012 yılındaki ejder ve ertesi yılın yılan pulları piyasada büyük bir ilgiyle karşılandı. 2016 yılındaki maymun pulu  bu coşkuyu arttırdı.

2012 yılının başında ejder pulu almak ve satmak popülerdi. Basına yansıyan haberlere göre, ejder pulu koçanı daha piyasaya sürülmeden değer artışı için spekülasyon yapıldı, fiyatı 180 yuana çıktı. Resmen satışa girdiği ilk gün fiyatı 150 yuan olan pulun değeri 2 günde 330 yuana kadar yükseldi. Bir gün sonra 230 yuana gerileyen ejder pulu 260 ile 270 yuan arasında seyretti.

Ertesi yılın yılan pulu da ejder pulunun yolunu izledi. Piyasada satıldığı 2 haftada yılan pulu 18 kat artarak 420 yuana kadar çıktı, ancak daha sonra düşüş yaşadı. Burç pullarının normalde değer kazandığı ve kısa sürede pul pazarını canlandırdığı, ancak pul pazarındaki durgunluk durumunun değişmeyeceği ve bundan dolayı da halkın pul koleksiyonu yaparken temkinli davranması gerektiği belirtiliyor.

Burç pullarından büyük paralar kazanmak tarihe geçmesine rağmen,eskisine nazaran  daha az da olsa   para kazanmak halâ mümkün. 2016’ya denk gelen maymun yılında Shanghai basınında maymun puluna geniş yer verildi.

1980 yılındaki maymun pulunun maddi değeri 8 sent idi. Basım miktarı az olduğu için, fiyatı 2010 yılında 10 bin yuanın üzerine çıktı. 2016 yılına gelindiğinde pul 15 bin yuana kadar alıcı bulabildi, bu ilk fiyatının 180 bin katı anlamına geliyor.O dönemde 80 adetli koçanla büyük kentlerde bir ev alınabiliyordu. Daha sonraki turlarda maymun pulu yine rağbet gördü. 2004 yılındaki pul koçanı 19,2 yuandan 1500 yuana yükseldi. Bu yükselişler, 2016 yılında maymun pulunun değer kazanmasını teşvik etti.

O yıl, Shanghai’daki postanelerin önündeki kuyruklar önceki yılların iki,üç misli oldu. Bunu  bir çılgınlık olarak tanımlamak hiç de yanlış değil. 2015 yılının 25 Aralık gününde pul hayranları evlerinden getirdikleri sandalye ve oturaklarla postaneler önünde kuyruklar oluşturdu, sandalye ve oturaklar zincirle kilitlenmişti. Kuyruğun en başında bir teyze ve kocası birlikte nöbet tutuyordu, bu durum tam 10 gün sürdü. Pulun piyasaya sürüldüğü günün arefe gecesinde karı koca hiç uyumadı. 166 saat direnen yaşlı çift 5 Ocak 2016’da nihayet maymun pulu alabildiler. Tam 9 gün 9 gece bekleyenlerin de olduğu belirtildi. 6 Ocak’ta değeri 38,4 yuan olan 2 taneli pul takımı 340 yuana, 3. günde 420 yuana, 6. günde ise 900 yuana yükseldi.

Shanghai’daki pul pazarının soğumasının arkasında

2012 yılıyla kıyaslandığında, bu yılın ejder puluna büyük bir talep var. Ejder pulu internette en çok aranan haberlerden biri oldu.

Geleneğe göre, bu yılın ejder pulları yine 5 Ocak’ta satışa sunuldu ve bir önceki gece çok sayıda insan kuyruğa girdi ancak kuyrukta beklenenlerin sayısı 20 civarındaydı.Bu ilgi aslında pul koleksiyoncularının bir seramonisi sayılır.Artık postanelerin önünde gece gündüz beklemeye gerek yok, Çin Postası’nın online uygulaması ve birçok sitede sipariş verilip alınabiliyor.

Shanghai Postası’nın pul koleksiyonu bölümü başkanı Mo Liping, baskı miktarının az olmasından ötürü bu yılın ejder pullarının çevrim içi ve çevrim dışı şekilde kura çekimi yoluyla satıldığını, az miktardaki pulların ise perakendeye verildiğini belirtti. Çin genelinde isminde ejder kelimesi olan 100 postane var ve bunlardan 4’ü Shanghai’da. Vatandaşlar pul almanın yanı sıra adı geçen postanelere gidip pulun mühürlenmesini de  talep edebiliyor, bu da postanelerin zarflarının sıcak karşılanmasına yol açıyor.

4. tur burç pullarının basım miktarı daha önceki yıllara göre azaldı, aşağı yukarı 30 milyon adet civarında. Bu yılın ejder pul takımlarının sayısı 29 milyon 980 bin adet olarak belirlendi. 2 adetlik ejder pulu takımının fiyatı ilk turda 500 yuan, 2. turda 1000 yuana ulaşmıştı, ancak 3. tura gelindiğinde 80 yuana geriledi. Bu yılın ejder pullarının 3. turu aşacağı, ancak önceki 2 turla kıyaslanamayacağı savunuluyor.

Pul koleksiyonu konusunda üzücü bir durum var, yatırım kanallarının artması ve koleksiyoncuların yaşlanmasıyla, Shanghai’daki pul pazarı  artık eskisi gibi hareketli değil. Genç bir koleksiyoncu, etrafındaki insanların artık pul koleksiyonuyla zenginleşmeye hevesli olmadığını, artık çeşitli yatırım fırsatları bulunduğunu söyledi.

Bu yılın ejder pullarının fiyatı satıştan sonra 2. el pazarda yüzde 459,9 arttı, ancak daha sonraki günlerde hızlı bir düşüş yaşadı, 2 adetli pul takımı bugün sadece 4 yuana satılıyor.

Shanghai’da pul koleksiyon pazarının eskisi kadar ilgi görmemesinin arkasında kentin uluslararası finans merkezi inşasının hızlanması yatıyor. Bugünkü Shanghai’da hisse senedi, tahvil, para, döviz, altın, vadeli mal ve sigorta gibi pazar unsurları söz konusu. Bu açıdan  Shanghai dünyanın ön sıralarında yer alıyor. Shanghai’nın sermaye yönetim boyutu ülke toplamın yüzde 25’ini, sınır ötesi RMB işlemleri ise ülkenin yarısını oluşturuyor.

2012 yılından 2022 yılına kadar, Shanghai finans piyasasındaki işlemlerin hacmi 4 misli artarak 528 trilyon yuandan 2511 trilyon yuana yükseldi, Shanghai borsasının boyutu 49 trilyon yuanı buldu, 10 yılda 2 kat arttı. Shanghai’daki tahvil piyasası dünyanın en büyük tahvil piyasası haline geldi.

Shanghai’nın pul pazarı eski değerini kaybederken, kent refah yolunda ilerliyor.