"Çin aşuresi" yediniz mi Yeni yılın habercisi Laba Bayramı

18 Ocak’ta Çin genelinde Laba Bayramı kutlandı. Laba, tarihten beri Çinliler için çok önemli bir bayram, özellikle Ay Takvimi’ne göre yeni yıl öncesinde, ayın en önemli bayramıdır.

Çin’de çok yaygın bir çocuk şarkısının ilk iki dizesi şöyledir: “Çocuk, çocuk, açgözlü olma. Laba’dan sonra hemen yeni yıl gelir.” Bu şarkı, çocuklara Laba’nın önemini ve yeni yılla ilişkisini anlatıyor.

Ay Takvimi’ne göre yılın 12. ayının 8. günü kutlanan Laba Bayramı’yla Çin’in geleneksel yeni yılı olan Bahar Bayramı için geri sayım başlıyor.

Laba’nın anlamı ve tarihi

Laba kelimesindeki ba, 8 demektir. La’yı açıklamak biraz zaman alır.

İlk olarak, kışın tuzlandıktan sonra doğal havada veya ateş üzerinde kurutulan şeylere La denir. Zhou Krallığı’ndan(1046-256) önce bu işlerden kraliyet ailesinde özel bir yetkili sorumluydu.

İkinci olarak, tarihte yılın son ayında insanlar avlanmaya gidermiş, avlanan hayvanlar atalara tapma töreninde sunak olarak kullanılırmış. Avlamak kelimesinin söylenişi La kelimesine çok benziyor.

Üçüncü olarak, Çin mitolojisine göre, Çinlilerin atalarından Shennong, La ürünleri hazırlayıp tanrılara tapmaya başlamış ve bol mahsul kutlaması yaparmış. Ardından kral ve imparatorlar her yılın sonunda La eşyasıyla atalara taparmış. Qin Shihuang Çin’i birleştirdikten sonra La eşyasıyla tanrılara ve atalara tapma töreninin düzenlendiği aya La ayı ismini koymuş.

Laba’yla ilgili başka birkaç hikâye vardır. Bunlardan biri, Ming Hanedanı’nın (1368-1644) kurucusu Zhu Yuanzhang’la ilgili. Zhu, bir kış döneminde bir hapishanede acı çekiyormuş. Hem soğuk hem aç olan Zhu, kaldığı koğuşta bir farenin saklandığı yerde bulduğu kırmızı fasulye, pirinç ve hünnap dahil birkaç çeşit hububat kullanıp lapa yapmış. O gün La ayının 8. günü imiş. Bu nedenle Zhu, lapaya Laba lapası ismini koymuş. Daha sonra Zhu Yuanzhang tahta geçtikten sonra Laba Bayramı’na büyük önem vermiş.

La ayı, tanrılara ve atalara tapılan bir aydır. Zamanla, Laba günü Budizm, Daoizm ve geleneklerin kutlandığı bir gün haline geldi.

Laba Bayramı’nın dini yanı

Laba günü, aynı zamanda bir Budist geleneğidir.

Budizm’e göre, La ayının 8. günü Buda Sakyamuni’nin aydınlandığı gün olarak bilinir.

   Sakyamuni, bir prenstir. Lüks yaşam tarzını ve prens statüsünü reddedip bambu ormanında kendini geliştirmeye çalışır, açlıktan bir deri bir kemik kalır. Sakyamuni’nin davranışından duygulanan bir çoban kız, keçi sütü ve birkaç çeşit hububatla lapa pişirir ve Sakyamuni’ye sunar. Lapayı yiyen Sakyamuni kendine gelir ve kendini geliştirme tarzını değiştirir, sonunda bir bodi ağacının altında aydınlanır. O gün, La ayının 8. günüdür.

Song Hanedanı’nda(960-1279) tapınaklar, Sakyamuni’nin aydınlandığı gün çoban kızın yaptığı şekilde tapınağa gelenlere bu lapadan ikram ederdi. Zamanla, bu uygulama halk arasında bir gelenek haline gelmiştir.

Tarihi kayıtlarda belirtildiği gibi, başkent Beijing’deki Lama(Yonghegong) Tapınağı, her Laba arifesinde lapa hazırlar, Sakyamuni’ye sunar, ardından sabahın erken saatlerinde tapınağa gelenlere bu lapa ücretsiz şekilde dağıtılır. “Buda lapası” adıyla da bilinen bu lapanın, yiyenlere sağlık ve mutluluk getireceğine inanılıyor. Bu nedenle her yıl insanlar bir kâse lapa almak için sabahın erken saatlerinde kuyrukta bekler.

Laba Bayramı’nda “aşure” zamanı

Laba lapası, Laba Bayramı’nda mutlaka yenmesi gereken bir yemek.

Laba lapasının malzemeleri arasında kırmızı fasulye, yeşil fasulye, bakla, nilüfer tohumu, darı, pirinç, yapışkan pirinç yer alıyor. Bunun dışında kişisel tercihe göre lapaya ceviz, kestane, hünnap, yer fıstığı ve kuru üzüm de koyulabilir. Malzemelerin hepsi su ile karıştırılıp ateşte haşlanır. Laba lapası, “Çin usulü aşure” olarak da bilinir.

İnsanlar, Laba lapasını tanrılara ve atalara sunduktan sonra yakınlarına ve akrabalarına hediye eder, yoksul insanlara verir, sonunda ailece paylaşır.

Laba lapasının dışında bayramda Laba sarımsağı(bir tür sarımsak turşusu) ve Laba soya peyniri gibi yöresel yemekler de yenilir.

Laba Bayramı’nda Bahar Bayramı’nın perdesi açılır, bayram havası yoğunlaşır, bayram hazırlıkları başlar.