Orta Amerika Parlamentosu’ndaki gözlemci statüsünün kaldırılması “Taiwan’ın bağımsızlığı” yanlılarına ağır bir darbe
Orta Amerika Parlamentosu’ndaki gözlemci statüsünün kaldırılması “Taiwan’ın bağımsızlığı” yanlılarına ağır bir darbe
Orta Amerika Parlamentosu kısa süre önce Çin’in Taiwan bölgesinin sözde “yasama organının” parlamentodaki daimi gözlemci statüsünü iptal etme ve Çin Halk Cumhuriyeti’nin Çin Ulusal Halk Meclisi’ni daimi gözlemci olarak kabul etme kararı aldı. Taiwan makamlarının yarım yüzyıl önce Birleşmiş Milletler’den “atıldığı” utanç verici durum bir kez daha sahnelendi.
1991 yılında kurulan Orta Amerika Parlamentosu, Orta Amerika Entegrasyon Sistemi’nin (SICA) yasama organıdır ve 120 parlamenterden oluşmaktadır. Orta Amerika Parlamentosu’nun üyeleri arasında Guatemala, Honduras, El Salvador, Panama, Nikaragua ve Dominik Cumhuriyeti bulunuyor. Parlamentoda ayrıca Çin’in Taiwan bölgesi de dahil olmak üzere 8 gözlemci vardı. Bu yıl 23 Haziran günü parlamentonun Nikaragualı bir üyesi, Taiwan bölgesinin sözde “yasama organının” nın Orta Amerika Parlamentosu’ndaki kalıcı gözlemci statüsünün iptal edilmesini önerdi. Teklifte Orta Amerika Parlamentosu üyelerinden beşinin Çin Halk Cumhuriyeti’ni Çin'in tek meşru temsilcisi olarak tanıdığına ve Guatemala’nın Taiwan makamlarıyla hala sözde “diplomatik ilişkiler” sürdüren tek üye olduğuna işaret edildi. Teklifte ayrıca Birleşmiş Milletler tarafından 25 Ekim 1971’de kabul edilen ilgili kararda Taiwan’ın Çin’in bir eyaleti olarak görüldüğü hatırlatılarak, bu nedenle Taiwan’nın gözlemci statüsünün iptal edilmesi gerektiği ifade edildi. Teklif daha sonra incelenmek üzere Orta Amerika Parlamentosu Dışişleri Komisyonu’na gönderildi ve onaylandı.
Taiwan bölgesinin daimi gözlemci statüsünün Orta Amerika Parlamentosu tarafından iptal edilmesi, Tek Çin ilkesinin çağın ana eğilimi ve uluslararası toplumda genel kabul gören bir kural olduğunu bir kez daha gösterdi. Taiwan makamları BM’den “atılma” uygulamasına hiç de yabancı değil. 25 Ekim 1971 günü Birleşmiş Milletler Genel Kurulu, Taiwan makamlarını Birleşmiş Milletler’den çıkaran ve Çin Halk Cumhuriyeti’nin meşru hak ve çıkarlarını geri veren 2758 sayılı kararı kabul etti. O andan itibaren, Taiwan makamlarıyla sözde “diplomatik ilişki" kuranların sayısı ulaştığı en yüksek sayı olan 70’ten bugün 13’e indi.
Aslında Taiwan makamları, sözde “diplomatik ilişkilerin ana kampı” olarak adlandırdıkları Orta Amerika’ya her zaman büyük önem verdi ve bu kampı “para diplomasisi” ile pekiştirmeye çalıştılar. SICA’nin ilk kurulduğu 1991 yılından bu yana Taiwan makamları, örgütte aktif olarak yer almaya kalkıştı. SICA’nin ofis binası bile Taiwan’ın bağışıyla inşa edildi. Öte yandan, Orta Amerika Bankası’nın bölge dışı bir üyesi olan Taiwan bölgesi, Banka’nın en büyük hissedarı, böylece Taiwan bölgesi, Orta Amerika Parlamentosu’nun daimi gözlemcisi oldu. Nitekim, Tek Çin ilkesinin genel olarak kabul gördüğü bir dünyada Taiwan bölgesi, yalnızca ABD’nin “arka bahçesi” olarak adlandırılan bölgede dış faaliyet gösterebiliyor.
Bununla birlikte, Tek Çin ilkesinin uluslararası toplum tarafından yaygın olarak tanınması ve Çin’in ana kesiminin uluslararası statüsünün gözle görülür şekilde yükselmesiyle birlikte, Taiwan makamları “diplomatik ilişkileri koparma” dalgasıyla karşı karşıya kaldı. Tsai Ing-wen’in Çin’in Taiwan bölgesinin lideri olduğu 2016 yılından bu yana aralarında Sao Tome ve Principe, Panama ve Honduras'ın da bulunduğu 9 ülke, Taiwan bölgesiyle sözde “diplomatik ilişkilerini” kesti. 7 Orta Amerika ülkesinden beşi, Çin Halk Cumhuriyeti ile diplomatik ilişkiler kurdu. Son olarak Orta Amerika Parlamentosu, Taiwan bölgesini örgütten attı ve Taiwan’ın yalnızca Çin’in bir eyaleti olduğunu ve Taiwan’ın 20 yıldan fazla bir süredir orgütteki gözlemci statüsünün yasa dışı olduğunu açıkladı. Günümüzde, dünyadaki hiçbir siyasi uluslararası örgüt Taiwan bölgesini kabul etmiyor.
Taiwan bölgesinin daimi gözlemci statüsünün Orta Amerika Parlamentosu tarafından iptal edilmesi, ABD’nin “Taiwan konusundan faydalanarak “Çin’in gelişmesini kısıtlama” komplosunun bir kez daha başarısız olduğunu kanıtladı.
Taiwan makamlarının geçmişte Orta Amerika'da bu kadar çok ülke ile "diplomatik ilişki" kurabilmesi, bu ülkelerin Taiwan’ı sevmelerinden değil, bu ülkelerin ABD’nin “arka bahçesi” olmasından kaynaklanıyor.
Taiwan makamları Honduras’ın Taiwan makamlarıyla ilişkiyi kesmesini önlemek için Biden yönetiminin bu ülkeye acilen bir özel elçi gönderdiğini, ancak bunun işe yaramadığını asla unutmamalıydı. Geçen yılın Nisan ayında, Orta Amerika Parlamentosu Tek Çin ilkesini tanıyan bir bildiri yayınladı, bu yılın başında ise parlamentonun bir üyesi Taiwan’ın gözlemci statüsünün iptal edilmesini önerdi. Yani oynanacak tüm kartlar aslında masaya erken koyuldu, ancak Taiwan makamları ve ABD yine de çaresiz kaldı. Bazı ABD’li yetkililer bile Biden yönetiminin Taiwan makamlarıyla sözde “diplomatik ilişki” kuranların Çin’e yaklaşmasını önlemede artık güçsüz olduğuna inandıklarını belirtti.
Mart 2020’de, zamanın Trump yönetimi “Taipei Yasası” nı imzaladı. ABD Kongresi’nin bazı üyeleri, ABD’nin bu tür önlemeler almaması halinde, Taiwan makamlarıyla “diplomatik ilişki” kuran ülke sayısının sıfıra inebileceğini söyledi. O zamandan bu yana üç yıl geçti ve ABD’nin salladığı “sopa” halen orada duruyor, ancak Taiwan makamlarıyla “ilişki kuran” ülke sayısı ise sürekli olarak sıfıra yaklaşıyor. Bu gelişme, gerek Taiwan makamlarının, gerekse ABD’nin çaresizliğini gösterdi. Bu, ABD’nin “Taiwan konusundan faydalanarak Çin’in gelişmesini kısıtlama” komplosunun bir kez daha başarısız olduğunu kanıtladı.
